την αρχαιότητα μέχρι τους νεότερους χρόνους οπότε η πλειονότητά τους (οι χριστιανοί Πόντιοι) μεταφέρθηκε στην Ελλάδα, με την ανταλλαγή πληθυσμών που ακολούθησε τη Μικρασιατική Καταστροφή του 1922.
Ιστορία,καταγωγή
Η ιστορία του Ελληνισμού στον Πόντο έχει ως επίσημη αφετηρία την ίδρυση της Σινώπης στα βόρεια παράλια της Μικράς Ασίας από Ίωνες ναυτικούς περίπου το 800 π.Χ. Από τη Σινώπη ερευνητές ίδρυσαν άλλες πόλεις. Η κυριότερη αυτών των πόλεων ήταν η Τραπεζούντα το 783 π.Χ. Οι Έλληνες του Πόντου αναφέρονται από αρκετούς αρχαίους συγγραφείς. Από τον Πόντο καταγόταν ο αρχαίος Έλληνας αστρονόμος Ηρακλείδης ο Ποντικός καθώς και ο ιστορικός και γεωγράφος Στράβων.
Η επίσημη θεωρία για την καταγωγή των Ποντίων είναι πως πρόκειται για τους απογόνους εκείνων των αρχαίων Ελλήνων Ποντίων, που έζησαν κάποτε στην περιοχή.
Το διάστημα μετά από την οθωμανική κατάκτηση (κυρίως ο 18ος και ο 19ος αιώνας) χαρακτηρίζεται από μεταναστευτικά ρεύματα στη νότια Ρωσία και στον Καύκασο, όπου δημιουργούνται μεγάλες ποντιακές κοινότητες. Στο έργο του Αποσπάσματα από την Ανατολή (1845) ο Γιάκομπ Φίλιπ Φαλμεράυερ περιγράφει τις επαφές του με χριστιανούς ελληνόφωνους Ποντίους, που συναντά ταξιδεύοντας τον Εύξεινο Πόντο. Τους χαρακτηρίζει ως «Βυζαντινούς Έλληνες» και την γλώσσα τους ως «ελληνικά της Ματσούκας». Τους περιγράφει ως ελληνόφωνους που προσκυνούν την Παναγία Σουμελά.
Η ιστορική μονή της Παναγίας του Όρους Μελά
Γλώσσα
Γλώσσα των Ποντίων είναι η ποντιακή διάλεκτος της Ελληνικής. Παρ' όλο που διατηρεί στοιχεία της αρχαίας ιωνικής διαλέκτου της Μιλήτου, τα οποία ανάγονται μέχρι την εποχή του Ομήρου, η διάλεκτος αυτή προέρχεται από την ελληνιστική εποχή. Στα 2600 χρόνια ζωής της, η Ποντιακή διάλεκτος, πέρα από τις επιδράσεις της αλεξανδρινής και της μεσαιωνικής κοινής Ελληνικής, δέχτηκε επιδράσεις από το λεξιλόγιο των Γενουατών και των Βενετσιάνων της Τραπεζούντας, των Περσών, των Γεωργιανών και των Τούρκων. Ωστόσο οι ξένες λέξεις αυτές εξελληνίστηκαν και εντάχθηκαν στο κλιτικό σύστημα της ελληνικής γλώσσας.
Ανταλλαγή πληθυσμών
Το 1923 σύμφωνα με την Συνθήκη της Λωζάνης, πραγματοποιήθηκε ανταλλαγή πληθυσμών μεταξύ Ελλήνων και Τούρκων και μέσα στη συμφωνία της συνθήκης περιλαμβανόντουσαν και οι χριστιανοί (ελληνόφωνοι ή μη) κάτοικοι του Πόντου, όπως και αυτοί της υπόλοιπης Μικράς Ασίας. Η πλειονότητα των Ποντίων προσφύγων που ήρθαν τότε στην Ελλάδα εγκαταστάθηκε στις περιοχές της Μακεδονίας και της Θράκης ενώ πολλοί κατέφυγαν στην ΕΣΣΔ. Οι Πόντιοι που είχαν αλλαξοπιστήσει προς το Ισλάμ παρέμειναν στη Τουρκία.
Γενοκτονία
Κατά τη διάρκεια του πρώτου παγκοσμίου πολέμου,ξέσπασαν αιματηρές συγκρούσεις μεταξύ του Τούρκικου στρατού και των σημερινών Ελληνοποντίων καθώς αυτοί, σε συμμαχία με Αρμένιους, συντάχθηκαν στο πλευρό της αντιπάλου Ρωσίας.Οι Ελληνοπόντιοι δέχτηκαν τα σκληρά αντίποινα του Τούρκικου στρατού με αποτέλεσμα εκατοντάδες χιλιάδες νεκρούς Πόντιους.
Έτσι οι ίδιοι οι Πόντιοι, καθώς και το Ελληνικό κράτος αναφέρονται σήμερα σε γενοκτονία των Ποντίων από την Τουρκία. Οι ίδιοι οι Πόντιοι μάλιστα τη θεωρούν ανάλογου μεγέθους γενοκτονία αυτής των Εβραίων από τους Γερμανούς και των Αρμενίων από τους Τούρκους και τιμούν την επέτειό της κάθε χρόνο, στις 19 Μαΐου.
Η γενοκτονία των Ποντίων είναι αναγνωρισμένη ως τέτοια επισήμως από δύο κράτη, την Ελλάδα με Νόμο του 1994 (N 2193/1994) και από τη Σουηδία με υπερψήφιση στο Σουηδικό κοινοβούλιο στις 11 Μαρτίου 2010.Από την άλλη πλευρά το Τουρκικό κράτος αρνείται κατηγορηματικά μέχρι σήμερα,πως υπήρξε γενοκτονία και αυτό το θέμα αποτελεί εδώ και χρόνια μία σημαντική διαφωνία Ελλάδας-Τουρκίας.
Χαρακτηριστικό σπίτι στον Πόντο
Ήθη και έθιμα
Οι Πόντιοι χαρακτηρίζονται από τα έντονα στοιχεία παράδοσης και εθίμων που μετέφεραν από τον Πόντο. Οι χοροί, η ποντιακή διάλεκτος και κάποια από τα έθιμα διατηρούνται μέχρι και σήμερα, όπως ο αρχαίος πολεμικός χορός "Πυρρίχιος" (Σέρα).
Στους ποντιακούς χορούς, οι άνδρες και οι γυναίκες σχηματίζουν συνήθως κύκλο και πιάνονται από τους καρπούς. Χορεύουν με στητό το σώμα, τα πόδια ελαφρά ανοιχτά και τα χέρια άλλοτε υψωμένα και άλλοτε με λυγισμένους τους αγκώνες.
Το σώμα ακολουθεί, με πιστά ρυθμικές και συγχρονισμένες κινήσεις (ιδίως των γλουτών), τα μικρά βήματα των ποδιών.
Οι ποντιακοί χοροί εκτελούνται με συνοδεία μουσικής από κεμεντζέ που παίζει ο κεμεντζετζής (λυράρης), ο οποίος συχνά στέκεται στο κέντρο του κύκλου. Κατά τις υπαίθριες γιορτές, η μουσική προέρχεται από τουλούμ (ασκί, γκάιντα) και ταούλ (νταούλι, ζουρνά) ή κεμεντζέ και ντέφι.
Αρχικά, καθένας από αυτούς τους χορούς είχε συγκεκριμένη γεωγραφική κατανομή στην περιοχή του Πόντου. Ο μεγάλος αριθμός και η ποικιλία των χορών οφείλονταν στη γεωμορφολογία του ποντιακού χώρου. Αυτή η γεωμορφολογία, με την ύπαρξη της μεγάλης οροσειράς των Ποντικών Άλπεων (αρχ. Παρυάρδης, τουρκ. Doğu Karadeniz Dağları], η οποία χωρίζει τον Πόντο σε ορεινό και παράλιο, και την πληθώρα ποταμών και πηγών, έκανε δύσκολη και περιορισμένη την επικοινωνία μεταξύ των περιοχών.
Έτσι, στους χορούς του Πόντου υπάρχουν δύο βασικές γεωγραφικές διακρίσεις. Η μία διαχωρίζει το δυτικό Πόντο (πχ Σινώπη, Νεοκαισάρεια, Σαμψούντα) από τον ανατολικό (πχ Τραπεζούντα, Αργυρούπολη, Κερασούντα, Ορντού, Ματσούκα, Χερίαινα, Καρς κα). Η άλλη διάκριση είναι μεταξύ ορεινού Πόντου (π.χ. ορεινές περιοχές Αργυρούπολης και Ματσούκας) από τον πεδινό (πχ πεδινές περιοχές Τραπεζούντας και Σουρμένων). Τέλος, καθοριστικό ρόλο στη συγκρότηση της ποντιακής μουσικοχορευτικής ταυτότητας, έπαιξε η επίδραση αρχαιοελληνικών, βυζαντινών, λαζικών, νοτιορωσικών και τουρκικών στοιχείων.
Μετά τη μικρασιατική καταστροφή και την ανταλλαγή πληθυσμών του 1923, η αίσθηση της προσφυγικής αλληλεγγύης μεταξύ των Ποντίων της Ελλάδας οδήγησε στη συγκρότηση μιας συλλογικής και κοινής πολιτισμικής ταυτότητας, με κοινά χαρακτηριστικά, και ενός κοινού χορευτικού ρεπερτορίου.
Χαρακτηριστικοί χοροί του Πόντου
Πιο γνωστοί ποντιακοί χοροί είναι ο πολεμικός χορός Σέρα, τον οποίο ταυτίζουν με τον αρχαίο Πυρρίχιο και ο χορός πιτσάκ ή "χορός των μαχαιριών".
Τραπεζούντα: Νεαροί χορευτές του "Χορού των μαχαιριών"
Ακολουθεί κατάλογος υπολοίπων χαρακτηριστικότερων ποντιακών χορών.
- Ανεφορίτσα
- Από παν και κα
- Αρματσούκ
- Αρχουλαμάς: Είναι ποντιακός χορός από την περιοχή της Μπάφρας. Τα όργανα που χρησιμοποιούνται ο ζουρνάς και το νταούλι ή λύρα και κεμανές. Χορεύεται σε κλειστό κύκλο από άντρες και γυναίκες. Ο ρυθμός είναι 9/8.
- Ατσαπάτ
- Γετίερε
- Γιουβαρλαντούμ, από την περιοχή Ακ Νταγ Ματέν
- Εταιρέ
- Καλόν κορίτς: προέρχεται από την περιοχή της Ματσούκας, κοντά στην Τραπεζούντα. Πήρε την ονομασία του από το στίχο του τραγουδιού: Καλόν κορίτς, καλόν κορίτς καλόν κ ευλογημένον σην χόραν φαίνεται άχκεμον, σε μέν εν φωταγμένον (Καλό κορίτσι κι ευλογημένο, στους ξένους φαίνεται άσχημη, σε μένα πανέμορφη). Είναι μια μορφή διπλού τικ.
- Καρά πουνάρ(Μαύρη Βρύση), περιοχής Πάφρας.
- Κιζέλα
- Κότσαρι
- Λετσίνα
- Μαντήλια
- Ομάλ, με τις εξής παραλλαγές:
- Μονόν, από την περιοχή της Τζιμμέριας
- από την περιοχή του Κάρς
- Κουνιχτόν ή Γαράσαρης
- από την περιοχή της Τραπεζούντας
- από την περιοχή της Κερασούντας
- από την περιοχή της Αργυρούπολης
- Παφραλίδικος (Κιζλάρ Καϊτεσί), από την περιοχή της Πάφρας
- Κιζλάρ Αλταμασί (Χορός της αυτοκτονίας), από την περιοχή της Πάφρας.
- Ούτσαϊ
- Πατούλα, από την περιοχή της Πάφρας
- Πιτσάκ ή Χορός των μαχαιριών
- Σέρα
- Σερανίτσα ή Ψευτοσέρα
- Τεκ Καϊτε, αντάρτικος χορός περιοχής Πάφρας.
- Τίταρα Αργυρούπολης
- Τικ μονό
- Τρυγόνα
- Τρύφων ή Τυρφών, από την περιοχή της Πάφρας.
- Τσουρτούγουζους
- Χάλα χάλα: Είναι χορός της περιφέρειας Κακάτσης (Αργυρούπολης, σημ. Gümüşhane). Παιζόταν συνήθως με λύρα (κεμεντζέ) και συνοδευόταν από τραγούδι. Χορεύεται σε κλειστό κύκλο. Ο ρυθμός είναι εννεάσημος 9/8.
- Χαλάι, από την περιοχή Ακ Νταγ Ματέν
Toronto GreekBloggers
ΣΟΥ ΑΡΕΣΕ; ΚΑΝΕ LIKE... ΚΟΙΝΟΠΟΙΗΣΕ ΤΟ
Γίνετε φίλοι μας, στη σελίδα μας στο facebook: http://www.facebook.com/vatolakkiotis
Στείλτε μας τις απόψεις σας, τα άρθρα σας, τις καταγγελίες σας και οτιδήποτε θέλετε στο email: kostasdigos@yahoo.gr
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου