Κορωνοϊός: Ο Κώστας Σπυρόπουλος μας εξηγεί τα πάντα για τα εμβόλια

Άρθρο του Ομ. Καθηγητή Πνευμονολογίας Ιατρικής Σχολής Πανεπιστημίου Πατρών

Η πανδημία ήταν ένα επώδυνο αλλά πολύ χρήσιμο ερέθισμα για αυτογνωσία, σεμνότητα και...

πίστη στην συλλογικότητα των κοινωνιών. 

Καταλάβαμε ότι πολλά, πάρα πολλά, εξαρτώνται από παράγοντες που βρίσκονται πέρα και πάνω από τον έλεγχό μας. Κατέδειξε πόσα πολλά οφείλουμε στους «αφανείς άλλους» της πρώτης γραμμής π.χ. υγειονομικούς, εφοδιαστικές αλυσίδες. Πολλοί αγαπημένοι συνάνθρωποι χάθηκαν. Οι ερευνητές όμως υπερέβησαν τα πάντα και επέτυχαν ταχύτατα την παρασκευή εμβολίου. Δεν θέλω να σκέπτομαι τι θα γινόταν αν ο χρόνος αυτός ήταν 8 – 10 χρόνια όπως μέχρι σήμερα.Τώρα η ευθύνη της προστασίας μας βρίσκεται ακέραια σ’ εμάς. Στην δική μας συλλογικότητα. Προκαλεί την υπευθυνότητά μας. Θα συμμετέχουμε κατά πλειοψηφία στον εμβολιασμό ;

Για να βοηθήσω προς αυτή την κατεύθυνση προσπάθησα, όσο γίνεται πιο απλά, να παρουσιάσω τον τρόπο δράσης των εμβολίων, τις παρενέργειές τους, αλλά και άλλα θέματα που πιστεύω ότι θα μας βοηθήσουν να ξεπεράσουμε τους όποιους φόβους και ενδοιασμούς για τον εμβολιασμό.

ΤΥΠΟΙ ΕΜΒΟΛΙΩΝ

- mRNA  εμβόλια :Περιέχουν κομμάτια mRNA που είναι υπεύθυνα για την παραγωγή από τα κύτταρά μας ακίνδυνων πρωτεϊνών που είναι όμοιες όμως με αυτές του ιού. Όταν τα κύτταρά μας φτιάξουν αντίγραφα των πρωτεϊνών αυτών καταστρέφουν το γενετικό υλικό του εμβολίου. Όσον αφορά το mRNA εμβόλιο για τον SARS – COV2 το κομμάτι του mRNA που περιέχει, δίνει πληροφορίες για την σύνθεση της «Spike - πρωτεΐνης» της «ακίδας πρωτεΐνης» που προκαλεί έντονη αντιγονική διέγερση.

Όταν παραχθούν αυτές οι πρωτεΐνες το ανοσοποιητικό σύστημα τις αναγνωρίζει ως ξένες και πολλαπλασιάζονται «ειδικά» Τ και Β – λεμφοκύτταρα που έχουν «ανοσολογική μνήμη» και καταστρέφουν για άλλοτε άλλο χρονικό διάστημα τον ιό εφόσον έλθει σε επαφή με τον οργανισμό.

- πρωτεϊνικά εμβόλια : Περιέχουν κομμάτια πρωτεϊνών του ιού που προκαλεί την νόσο, εν προκειμένω COVID – 19. Μετά την χορήγησή τους οι πρωτεΐνες αναγνωρίζονται από το ανοσοποιητικό σύστημα, ως ξένες και δημιουργούνται ειδικοί «κλώνοι», κύτταρα Τ και Β που αντιμετωπίζουν τον ιό.

Vector εμβόλια : Περιέχουν εξασθενημένο ιό, όμως διαφορετικό από αυτόν που προκαλεί την COVID – 19 που έχει όμως γενετικό υλικό, εν προκειμένω, από τον SARS – COV-2 που είναι υπεύθυνο για την σύνθεση της «Spike» πρωτεΐνης. Χρησιμοποιώντας την γενετική πληροφορία τα κύτταρα φτιάχνουν αντίγραφα της πρωτεΐνης τα οποία διεγείρουν τα Τ και Β – λεμφοκύτταρα προς τελική παραγωγή ανοσοσφαιρινών δηλαδή αντισωμάτων.

Το εμβόλιο της Moderna: Συνιστάται σε άτομα άνω των 16 ετών. Γίνεται σε δύο δόσεις ανά 3 εβδομάδες. Ο εμβολιασμός πρέπει να αποφεύγεται αν υπάρχει ιστορικό σοβαρής αλλεργίας (ταχεία αλλεργική αντίδραση τύπου Ι) ή (επιβραδυνόμενη αλλεργική αντίδραση τύπου IV). Στην πρώτη περίπτωση η αλλεργία σημειώνεται 10 – 30 min από την έκθεση, ενώ στην δεύτερη 4h μετά. Τα χαρακτηριστικά της αλλεργίας είναι οίδημα και κοκκινίλα στην περιοχή του εμβολιασμού, weezing (συρίττουσα αναπνοή) και κνησμός στην περιοχή. Η αλλεργία στο εμβόλιο οφείλεται στην πολυεθυλενική γλυκόλη (polyethylene glycol, PEG) που βρίσκεται, ως έκδοχο, εντός του εμβολίου.

Οι πιο πάνω παρενέργειες σημειώνονται συνηθέστερα μετά την δεύτερη δόση. Οι περισσότερες είναι ήπιες ή μέτριες. Σπανιότατα περιγράφεται αλλεργικό shock, σε έντονα αλλεργικά άτομα τα οποία δεν πρέπει να λάβουν το εμβόλιο. Παρά τον εμβολιασμό πρέπει να τηρούνται τα γενικά μέτρα μέχρι την λήξη της πανδημίας.

Η αποτελεσματικότητα του εμβολίου είναι 94,1%. Ως προς τα Δημογραφικά δεδομένα του εμβολίου αυτά έχουν ως εξής : Συμμετείχαν 79,4% λευκοί, 20% ισπανολατίνοι, 9,7% Αφροαμερικανοί, <3%  άλλες εθνότητες. Ήταν 52,6% άνδρες, 47,9% γυναίκες και 25,3% > 65 ετών. Το 22,3% εμφάνιζαν μια πάθηση, υψηλού ρίσκου όπως αναπνευστική ανεπάρκεια, καρδιακή ανεπάρκεια, εγκυμοσύνη, σακχαρώδη διαβήτη, ηπατική ανεπάρκεια, HIV. Το 4% έπασχε από δύο παθήσεις.

Το εμβόλιο της Pfizer  Κωδικός ΒΝΤ162b2: Γίνεται σε δύο δόσεις ανά 3 εβδομάδες. Συνίσταται σε άτομα άνω των 16 ετών. Αποτελεσματικότητα 95%.

Τα δημογραφικά στοιχεία έχουν ως εξής : Έλαβαν μέρος

81,9% λευκοί, 26,2% Ισπανολατίνοι, 9,8% Αφροαμερικανοί, 4,4% Ασιάτες, <3% άλλης εθνότητας. Το 50,6% ήταν άνδρες, το 49,4% γυναίκες, το 21,4% >65 ετών. Σε εγκυμοσύνη βρισκόταν το 35,1%. Από διαβήτη έπασχε το 8,4%. Από πνευμονική νόσο το 7,8%.

Παρενέργειες: πόνος, οίδημα, πυρετός, φρίκια,  καταβολή, πονοκέφαλος.

Η εγκυμοσύνη δεν αποτελεί  αντένδειξη ως προς την πιθανότητα ανοχής του εμβολίου από την έγκυο. Δεν έχει διευκρινιστεί εάν προκαλεί αυξημένη πιθανότητα αποβολής.

Το εμβόλιο της Astra Zeneca  Κωδικός ΑΖD1222: Μπορεί να φυλάσσεται σε 2- 8οC για 6 μήνες. Τα γονίδια τα υπεύθυνα για την σύνθεση της «πρωτεΐνης ακίδας» «Spike protein» έχουν ενσωματωθεί σε άλλον αδενοϊό. Είναι γνωστό ότι οι αδενοϊοί συνήθως προκαλούν κοινό κρυολόγημα με συμπτώματα παρόμοια της γρίπης. Ο αδενοϊός που χρησιμοποιήθηκε ήταν ο Ch.Ad.Ox1 ο οποίος μπορεί να εισέρχεται στα κύτταρα αλλά δεν μπορεί να πολλαπλασιάζεται μέσα σε αυτά.

Μετά την ενδομυϊκή ένεση στον βραχίονα ο αδενοϊός εισέρχεται στα κύτταρα. Το κύτταρο  περιβάλλει τον ιό με ένα περίβλημα που μοιάζει με «φούσκα» και τον προωθεί προς τον πυρήνα. Μετά ο ιός βγαίνει από τη «φούσκα» και εισέρχεται στον πυρήνα και ενώνεται με το DNA του κυττάρου. Ο αδενοϊός είναι «προγραμματισμένος» να μην πολλαπλασιάζεται εντός του κυττάρου, αλλά όμως το γονίδιο το υπεύθυνο για την σύνθεση της Spike πρωτεΐνης, μεταφράζεται σε σύνθεση αντίστοιχου «αγγελιοφόρου» «messager» m – RNA  το οποίο θα φέρει την πληροφορία στο κυτταρόπλασμα (ακριβέστερα στο ενδοπλασματικό δίκτυο) και θα συντεθεί η Spike πρωτεΐνη. Αυτή θα εκφραστεί στην επιφάνεια των κυττάρων και θα αναγνωριστεί από τα κύτταρα του ανοσοποιητικού συστήματος τα οποία (δενδριτικά κύτταρα) θα προσλάβουν την Spike πρωτεΐνη από τα κύτταρα όταν  αυτά αποπέσουν. Τα αντιγονοπαρουσιαστικά κύτταρα (δενδριτικά) θα την παρουσιάσουν στα βοηθητικά (helper) T – κύτταρα τα οποία θα διεγείρουν τα Β – κύτταρα προς παρασκευή αντισωμάτων. Τα παραχθέντα αντισώματα «μπλοκάρουν» και εμποδίζουν την Spike πρωτεΐνη να εισέλθει σε άλλα κύτταρα.

 Κατά την διεργασία αυτή ενεργοποιούνται και τα Κ – κύτταρα (κύτταρα Killer’s) «κύτταρα φονείς» που καταστρέφουν κάθε κύτταρο που έχει «μολυνθεί» με υλικό Κορωνοϊού.

– Χρειάζονται δύο δόσεις σε διάστημα 2 – 4 εβδομάδων

– Παραδόξως η μία δόση ήταν αποτελεσματική κατά 90% ενώ οι δύο κατά 62%

– Υπάρχει πιθανότητα, χρειάζονται περισσότερα δεδομένα, τα κύτταρα μνήμης «memory cells» να κρατούν την πληροφορία της ανοσίας για έναν χρόνο ή και περισσότερο

Διάρκεια ανοσίας : Μέχρι να συλλέξουμε περισσότερα δεδομένα,  με τις μέχρι τώρα γνώσεις, μπορούμε να πούμε ότι δεν γνωρίζουμε επακριβώς την διάρκεια της ανοσίας, είτε μετά από νόσηση (natural induced immunity)είτε μετά από εμβολιασμό (vaccine induced immunity). Επίσης δεν γνωρίζουμε επακριβώς το ποσοστό της ανοσίας που απαιτείται για την ανοσία της αγέλης (herd – immunity).

Για τα εμβόλια που έχει ολοκληρωθεί η φάση ΙΙΙ απαιτούνται δύο δόσεις εμβολίου. Υπάρχει ένα εμβόλιο (Η.Π.Α.) που βρίσκεται όμως στην φάση ΙΙ που απαιτείται μόνο μία δόση.

Αν κάποιος νοσήσει και θέλει να εμβολιασθεί, ο εμβολιασμός πρέπει να γίνει μετά από 90 ημέρες, διότι η επαναλοίμωξη νωρίτερα είναι σπάνια. Πάντως πρέπει να έχουμε υπ’ όψιν ότι δεν γνωρίζουμε την ακριβή διάρκεια της ανοσίας μετά τη νόσηση η οποία εξαρτάται από την βαρύτητά της, αλλά εξαρτάται και από την ανοσολογική απάντηση του ατόμου.

Τα μέτρα προστασίας : Όλα τα μέτρα πρέπει να τηρούνται και μετά την δεύτερη δόση του εμβολίου. Πρέπει να κατανοήσουμε περισσότερα σχετικά με την προστασία του εμβολίου μέχρι να αποφασίσουμε να τροποποιήσουμε τα γενικά μέτρα προστασίας. Κατά την διάρκεια του εγκλεισμού μας καλό είναι να ασχοληθούμε περισσότερο με τον εαυτό μας, πιθανώς να κάνουμε Yoga ή άλλες ασκήσεις, να ακούμε μουσική που μας αρέσει και να διαβάζουμε ενδιαφέροντα βιβλία.

Η ενασχόληση με καινούριο Hobby είναι βοηθητική. Καλό θα είναι να αναπτύξουμε την επικοινωνία με φίλους ή συγγενείς με όποιον τρόπο μπορούμε. Να φροντίζουμε ώστε τα δωμάτια να αερίζονται, να κρατάμε αποστάσεις (τουλάχιστον 2 m). Να φοράμε μάσκα. Να αποφεύγουμε τον συγχροτισμό με πολλά άτομα. Να πλένουμε τα χέρια μας πολύ συχνά.

Νομίζω ότι αυτή η σύντομη και απλουστευμένη παρουσίαση του εμβολίου θα μας εξοικειώσει μαζί του και θα μας βοηθήσει να συμμετέχουμε στον εμβολιασμό. Πράγματι είναι γεγονός ότι οτιδήποτε γνωρίζουμε καλύτερα το φοβόμαστε λιγότερο. Η γνώση πάντα ήταν εχθρός του φόβου και της δεισιδαιμονίας.    

Όταν θέλουμε να ασκήσουμε κριτική σε κάποιους να θυμόμαστε ότι πιθανώς δεν είχαν όλοι τα δικά μας πλεονεκτήματα. Και τα πλεονεκτήματά μας είναι η γρήγορη πληροφόρηση και η πολύ προχωρημένη τεχνογνωσία που επέτρεψε την γρήγορη παρασκευή ενός ασφαλούς εμβολίου. Παρά την παρασκευή όμως ασφαλών εμβολίων, προς το παρόν, πρέπει να τηρούμε τα γενικά μέτρα προστασίας.