Σύντομη ερμηνευτικη προσέγγιση στη καλπάζουσα αντικοινωνική συμπεριφορά…

Γράφει ο καθηγητής Γιώργος Πιπερόπουλος*

     Τα πολύ συχνά πλέον κρούσματα, οι περιπτώσεις εγκληματικότητας που ξεκινά από τους τσαντάκηδες για να καταλήξει σε ανθρωποκτονίες και περιλαμβάνει...

κλοπές, διαρρήξεις, ένοπλες ληστείες, βιασμούς, απαγωγές, καταχρήσεις σε τραπεζικά και άλλα ιδρύματα, αύξηση της ναρκομανίας, σεξουαλικά προβλήματα, δολοφονικές επιθέσεις εναντίον αστυνομικών, απαγωγές με απαίτηση λύτρων, δολοφονίες ανύποπτων πολιτών, αφαίρεση ζωής στη διαδικασία ένοπλων ληστειών, ενδοοικογενειακή βία, γυναικοκτονίες, αύξηση του αριθμού των παιδιών που εγκαταλείπουν το σπίτι τους, ως αδιάσειστα πλέον στοιχεία. την ύπαρξη σοβαρής κοινωνικής παθολογίας στην Πατρίδα μας.

     Πώς, όμως, ερμηνεύονται όλα αυτά τα φαινόμενα αντικοινωνικής συμπεριφοράς στην πάλαι ποτέ ειρηνική, ρομαντική, φιλική, ανθρώπινη «Ψωροκώσταινα», όπου υπήρχε εμφανέστατα και αδιαμφισβήτητα ο στοιχειώδης σεβασμός της προσωπικής ελευθερίας και αξιοπρέπειας ανάμεσα στους πολίτες, με την εξαίρεση μιας ελάχιστης μειονότητας ατόμων και ομάδων που εμπλεκόταν σε παραβατικότητα και αντικοινωνική συμπεριφορά;

     Δεν προτίθεμαι σήμερα να διεγείρω την ανησυχία των αγαπητών αναγνωστών και τη δημιουργία φοβικών συμπλεγμάτων, αλλά δεν μπορώ να αποφύγω τη δημοσιοποίηση των ανησυχιών που διακατέχουν πολλούς συναδέλφους των κοινωνικών επιστημών και μαζί τον υπογράφοντα αναφορικά με την αύξηση των εκρήξεων βίας και βίαιης συμπεριφοράς οι οποίες προέρχονται από αυξημένα επίπεδα θυμού και απογοήτευσης, αλλά και με την αύξηση της αντικοινωνικής συμπεριφοράς που σχετίζεται με την ανεργία και την ανέχεια που εδώ και μια ντουζίνα χρόνια καλπάζουν στην καθημαγμένη ελληνική οικονομία.

     Οι ανησυχίες μου εντείνονται ακόμη περισσότερο από την απλή διαπίστωση ότι, ενώ βρίσκονται μπροστά μας όλες οι γενεσιουργές αιτίες για διόγκωση των εκδηλώσεων οργής και αγανάκτησης από τους πολίτες και τη διαπιστωμένη αύξηση αντικοινωνικής συμπεριφοράς, ΔΕΝ υπάρχει πρόγραμμα διαχείρισης της κοινωνικής κρίσης (που φαίνεται να πηγάζει κυρίως από την οικονομική κρίση) το οποίο λογικά ΑΠΑΙΤΕΙ τη συνεργασία ΟΛΩΝ των πολιτικών Κομμάτων και όλων των κεντρικών φορέων των παραγωγικών τάξεων με συμμετοχή των εργοδοτικών φορέων!

     Προφανώς ανόητα ιδιοτελή θέματα πολιτικού και οικονομικού κόστους ή ωφέλειας οδηγούν σε αδράνεια τις δυνάμεις του τόπου που ΟΦΕΙΛΟΥΝ αντικειμενικά και με αγάπη να σκύψουν πάνω από το πρόβλημα λειτουργώντας Ιπποκρατικά και όχι…ΥΠΟΚΡΙΤΙΚΑ!

     Επανερχόμενος στη συμβατική αντικοινωνική συμπεριφορά, οφείλω να πω ότι στη σύγχρονη ελληνική κοινωνία, η οποία μετεξελίχθηκε σε μερικές δεκαετίες από καθαρά αγροτική σε αστικο-βιομηχανική, ίσως ταιριάζει η θεωρητική ερμηνεία της αντικοινωνικής συμπεριφοράς που συνίσταται από τρεις συγκεκριμένες αιτιολογικές διαστάσεις:

της σύγκρουσης αξιών,

της κοινωνικής αποδιοργάνωσης και

της ματαίωσης των προσδοκιών.

     Όπως γνωρίζουμε λίγο-πολύ όλοι μας, στο σχολείο, στο σπίτι, στη γειτονιά, και από τα ΜΜΕ, κάθε νέα γενιά παιδιών διδάσκεται μια σειρά αξιών που στην ολότητά τους χρησιμεύουν ως βασικά στοιχεία δόμησης και σύνθεσης πλαισίων αναφοράς για κοινωνικά αποδεκτή συμπεριφορά.

     Λέμε, π.χ., «τα αγαθά με κόπο αποκτώνται, ή λέμε, η αλήθεια στο τέλος πάντα θριαμβεύει, ή ακόμη ότι τον πλούτο πολλοί μίσησαν, τη δόξα ουδείς» και πολλά άλλα παρόμοια.

     Με το πέρασμα του χρόνου καθώς το παιδί ωριμάζει, αρχίζει να συνειδητοποιεί στην πραγματικότητα ότι πολλά από αυτά που του διδάσκουμε είναι «μισές αλήθειες» και στην ουσία αυτοί που πετυχαίνουν είναι αυτοί που κατορθώνουν να πατήσουν σε πτώματα ή να κλέψουν με εύσχημο τρόπο, ή ακόμη ότι η καπατσοσύνη είναι υπέρτερη αξία για οικονομική επιτυχία και κοινωνική καταξίωση από την τιμιότητα.

     Το αποτέλεσμα δεν εξαντλείται στη σύγχυση της νεολαίας σε θέματα εσωτερίκευσης και αποδοχής των διδασκομένων αξιών, αλλά συχνά αντιδρά με ολική απάρνηση όλων των αξιών που της διδάσκουμε, δηλαδή οι νέοι μας με την αντικοινωνική τους συμπεριφορά καταστρέφουν τα ψευδεπίγραφα είδωλα, χωρίς βέβαια να αναλαμβάνουν και την ευθύνη, και χωρίς να διαθέτουν την εξουσία για να μπορέσουν να βάλουν άλλα στη θέση τους.

     Μια σταθερή κοινωνία, τυπικά αγροτική κοινωνία, δεν χαρακτηρίζεται από συχνές ή έντονες εκδηλώσεις αντικοινωνικής συμπεριφοράς. Οι νόμοι, γραπτοί και άγραφοι, που διέπουν τις σχέσεις ατόμων και ομάδων είναι σεβαστοί και οι παραβιάσεις περιορίζονται σε περιπτώσεις προσωπικής ψυχοπαθολογίας, διαπροσωπικών, οικονομικών, συναισθηματικών αντιδικιών και εξαιρετικών γεγονότων.

     Νέα, όμως, ήθη, νέα συστήματα αξιών, νέοι τρόποι διαπροσωπικών σχέσεων δημιουργούν μια κατάσταση ψυχοκοινωνικής ανομίας που συχνά οδηγεί τα άτομα και τις ομάδες σε εκδηλώσεις αντικοινωνικής συμπεριφοράς.

     Στην πατρίδα μας Κόμματα και πολιτικοί φρόντισαν να ΑΥΞΗΣΟΥΝ τις προσδοκίες αλλά ΔΕΝ τήρησαν τις υποσχέσεις τους, οδηγώντας άτομα και ομάδες στην πολύ πικρή πραγματικότητα της ΜΑΤΑΙΩΣΗΣ των προσδοκιών τους.

     Όλοι οι λαοί, δυστυχώς, υποκύπτουν στις πολλές πομπώδεις και υπερβολικές ΥΠΟΣΧΕΣΕΙΣ των πολιτικών και στη συνέχεια βιώνουν την απογοήτευση. Η πλειονότητα των πολιτών σε Δημοκρατικές χώρες πιστεύουν ότι «δικαιούνται μια θέση στον ήλιο...»

     Εμείς στην Ελλάδα βιώσαμε το παραμύθι ότι ΔΕΝ δικαιούμαστε μια θέση στον ήλιο αλλά ΕΝΑ ΚΟΜΜΑΤΙ του ήλιου!..

     Εδώ και 12 χρόνια βιώνουμε τις δραματικές και πρωτόγνωρες επιπτώσεις από τη ΜΑΤΑΙΩΣΗ των υπέρμετρων προσδοκιών μας…     

     Τα κρούσματα αντικοινωνικής συμπεριφοράς και κοινωνικής παθολογίας, όπως κάθε άλλη παθολογική κατάσταση, πρέπει να αντιμετωπίζονται στο στάδιο της πρόληψης. Αυτό έπρεπε να είναι πυξίδα για όλους εμάς που είμαστε απόγονοι του Ιπποκράτη αλλά τόσο εύκολα ξεχάσαμε το «κάλλιο το προλαμβάνειν του θεραπεύειν...»

     Καθημερινά διαπιστώνουμε τη διόγκωση της αντικοινωνικής συμπεριφοράς αλλά για να προλάβουμε τα χειρότερα στο μέλλον χρειάζεται συστηματική δουλειά που αρχίζει στο σχολείο και στο σπίτι.

     Χρειάζεται να επανεξετασθεί η κείμενη ποινική δικονομία και να γίνουν, όπου πρέπει αναθεωρήσεις στο ποινικό Δίκαιο, στο σύστημα Σωφρονισμού και Θεραπείας των φυλακισμένων, στο σύστημα παροχής ΕκπαιδευτικώνΠρογραμμάτων στους φυλακισμένους και υποστήριξη για ενεργό και παραγωγική επανένταξη στο κοινωνικό σύστημα μετά την αποφυλάκισή τους.

     Τέτοιες δράσεις απαιτούν χρήματα και κοινωνικές δομές που κάποτε υπήρχαν αλλά τότε ΔΕΝ υλοποιήθηκαν, και τώρα που φούντωσε η παραβατικότητα ΔΕΝ υπάρχουν…

     Επιπρόσθετα είναι απολύτως απαραίτητο να διαφοροποιηθεί η καταδίκη ατόμων που προβαίνουν σε αντικοινωνική συμπεριφορά εξαιτίας ψυχολογικών προβλημάτων, π.χ. ναρκομανείς, ή αλκοολικοί και να θεσπιστούν προγράμματα ψυχοθεραπευτικής παρέμβασης στα δημοτικά, τα γυμνάσια και τα λύκεια, έτσι ώστε να προλάβουμε ΑΝΤΙ να θεραπεύουμε, «κάλλιο γαϊδουρόδενε παρά γαϊδουρογύρευε...» που λέει σοφά ο λαός μας, τη μετέπειτα εξέλιξη των ατόμων που επιδεικνύουν από μικρή ηλικία αντικοινωνική συμπεριφορά, για να μη βρούμε μπροστά μας πριν από τη φυλάκιση ή και μετά την ολοκλήρωση κάποιας ποινής ώριμους, έμπειρους και καλά εκπαιδευμένους στα χρόνια της φυλάκισής τους «εγκληματίες»

------------------------------------------------------------------- 

*O Γιώργος Πιπερόπουλος, Δρ Κοινωνιολογίας - Ψυχολογίας, είναι Επίτιμος Καθηγητής  Μάνατζμεντ και Μάρκετινγκ στο Βρετανικό Πανεπιστήμιο Durham, συνταξιούχος καθηγητής Μάνατζμεντ, Επικοινωνίας και Δημοσίων Σχέσεων και πρώην Πρόεδρος του Τμήματος Οργάνωσης και Διοίκησης Επιχειρήσεων του Πανεπιστημίου Μακεδονίας