Ελγινισμός… Γράφει ο Τάσος Σεβαστιάδης

Καμιά φορά σε αναγκάζει η τρέχουσα πραγματικότητα να δημιουργείς, χωρίς ίσως να το θέλεις, καινούργιες λέξεις καινούργιες ορολογίες. Θα εξηγήσω παρακάτω…

Αλλά πρώτα απ’ όλα θέλω να αναφερθώ σε...

κάποια πράγματα που απασχολούν το μυαλό μου. Όλα ξεκινούν με αφορμή το θέμα των μαρμάρων του Παρθενώνα που ληστρικά βρίσκονται στο μουσείο του Λονδίνου.

Το μεγαλύτερο κομμάτι του πολιτισμού της αρχαίας Ελλάδας λεηλατήθηκε κυριολεκτικά από διάφορους κατακτητές και περιηγητές ανά τους αιώνες, με συνέπεια πολλά ελληνικά έργα τέχνης να βρίσκονται διάσπαρτα σε μουσεία του κόσμου και όχι στον τόπο που γεννήθηκαν.

Η αποκαθήλωση της «ειδωλολατρίας», η πτώση του Βυζαντίου και απεκεί η τουρκοκρατία, συντέλεσαν στο τεράστιο πρόβλημα που δημιουργήθηκε με τις αρχαιότητές μας.

Τι σήμαιναν  στην πράξη τα σπουδαία έργα των προγόνων μας; Υπάρχει λοιπόν μία αισθητική με την δημιουργία των προγόνων που πρέπει να πω ότι δεν αφορά την ομορφιά αλλά την τελειότητα. Όταν έρχεσαι σε επαφή με το τέλειο, όπως έλεγαν οι αρχαίοι, «εγκρίνεσαι» ως άνθρωπος, αποκτάς παιδεία.

Αυτή η αρμονία, η αισθητική αρτιότητα που αποπνέουν τα αρχαία ελληνικά αγάλματα αποτελούν λόγο να συγκεντρωθούν τόσα πολλά βλέμματα πάνω τους. Έτσι το Λονδίνο ξέρει ότι χωρίς τα ελγίνεια, δεν «υπάρχει» καν το μουσείο τους.  Το Λούβρο υπάρχει γιατί κοσμούν τις αίθουσές του η Νίκη της Σαμοθράκης και η Αφροδίτη της Μήλου. Η Βιέννη γιατί κοσμεί το μουσείο της η πληγωμένη αμαζόνα. Το μουσείο του Βατικανού (ναι αυτών των άγιων ανθρώπων) έχει σπουδαία αρχαιοελληνικά αγάλματα με το πολύτιμο αντίγραφο «ο δισκοβόλος του Μύρωνα», το δε Βερολίνο «έσκαψε» όλη την Πέργαμο και την μετέφερε σε ακριβή αναπαράσταση και την ξανάχτισε εκεί. 

Όσο για τα νεότερα όπως το Μητροπολιτικό Μουσείο της Νέας Υόρκης έχει στην κατοχή του χιλιάδες αντικείμενα της κυκλαδικής τέχνης με τα σπουδαιότερα ο «αρπιστής», το «αριστούργημα του Μπάστη», το «σύμπλεγμα του πολεμιστή και κενταύρου». Αυτός είναι ο «ελγινισμός»,  η λεηλασία που έγινε σε βάρος άλλων πολιτισμών από τους «πολιτισμένους» ληστές.

Η καταστροφή και λεηλασία που υποστήκαμε πρέπει να μας κάνουν πιο δυνατούς, ώστε με άλλους λαούς που είχαν την ίδια τύχη με μας να παλέψουμε για να έρθουν τα μεγαλουργήματα στον τόπο τους. Δεν νομίζω να υπάρχει αρχαιολόγος που να μην υποστηρίζει αυτήν την επιστημονικά τεκμηριωμένη σκέψη, γιατί ο αρχαιολόγος επιστήμονας πρέπει να στέκεται μακριά από κάθε σκοπιμότητα που αντιστρατεύεται την επιστημονική άποψη.

Δυστυχώς όμως οι συντριπτικοί πολιτικοί μας έχουν άλλη, εντελώς διαφορετική άποψη και οι σκοπιμότητες δίνουν και παίρνουν. Όχι όλοι, κυρίως οι αστοί πολιτικοί, αυτοί δηλαδή που εκφράζουν την αστική ιδεολογία και σκέψη. Μεγάλη ευθύνη έχουν οι ίδιοι που συνεχίζει αυτή η αντιεπιστημονική συμπεριφορά, ώστε να βρίσκονται οι αρχαιότητές μας σε ξένα μουσεία. Δεν αμφιβάλλω ότι και η ολιγωρία τους παίζει σημαντικό ρόλο σε όλα αυτά.

Το ίδιο λάθος πάνε οι σκοπιμότητες να παίξουν και στο δικό μας Παλαιοντολογικό Μουσείο, με συνέπεια να καταστρατηγηθεί η επιστημονική άποψη: «τα ευρήματα στον τόπο τους».  Για το λόγο ότι μπορεί κάποιοι να με περάσουν για «ρομαντικό» ή και «ξεπερασμένο» θέλω να πω ευθαρσώς αυτό που πιστεύω,  ότι αυτά τα προβλήματα θα τα λύσει η ιστορία στην ώρα τους…