Τα πολλαπλά κοινωνικά μηνύματα της διαγραφής ενός πρώην πρωθυπουργού

του Γιώργου Τσίπη, αρχαιολόγου

Σε αντίθεση με όσους επιθυμούν διακαώς, από την πρώτη κιόλας μέρα, να υποβαθμίσουν την συζήτηση γύρω από την διαγραφή Σαμαρά, ανάγοντάς την σε μια απλούστερη ή συνθετότερη προσωπική σύγκρουση δύο ηγετικών στελεχών του... κυβερνώντος κόμματος, πιστεύω ότι τα μηνύματα της διαγραφής του Αντώνη Σαμαρά από τον Κυριάκο Μητσοτάκη είναι και πολλά και σημαντικά.

Είναι λοιπόν ξεκάθαρο και προφανέστατο ότι τα συστημικά ΜΜΕ επιχειρούν μια ακόμα πολιτική δολοφονία χαρακτήρα, εν προκειμένω του Αντώνη Σαμαρά. Προσπαθούν να τον παρουσιάσουν σαν ένα κακόμοιρο γεροντάκι, που ούτε λίγο ούτε πολύ δεν ξέρει τί του γίνεται. Σκιαγραφούν μια προσωπικότητα απομονωμένη πολιτικά και στην συνέχεια ρωτούν, απαντώντας οι ίδιοι στις δικές τους ερωτήσεις, αν ο Σαμαράς μπορεί να ρίξει την κυβέρνηση ή αν σκέφτεται να κάνει δικό του κόμμα. Πέρα όμως από το τί μπορεί ή δεν μπορεί και τί επιδιώκει (αν επιδιώκει κάτι) ο ίδιος ο Αντώνης Σαμαράς, η συζήτηση θα έχει ουσιαστική σημασία, μόνο αν μεταφράσουμε την πολιτική γλώσσα σε κοινωνική γλώσσα.

Πρώτο μεγάλο θέμα λοιπόν. Η κυβέρνηση της χώρας, που σε θεσμικό τουλάχιστον επίπεδο οφείλει να την εκπροσωπεί, αν όχι και να την αντιπροσωπεύει κιόλας, θεωρεί την αμφισβήτηση προνόμιο και όχι δικαίωμα. Δεν έχουμε δικαίωμα να αμφισβητούμε τον πρωθυπουργό, όπως δεν είχαν δικαίωμα οι υπήκοοι άλλων εποχών να αμφισβητούν τους βασιλιάδες και τα προνόμιά τους. Η απάντηση σε μια ενδεχόμενη αμφισβήτηση ήταν τότε ο αποκεφαλισμός, σήμερα είναι η αποπομπή και ο διασυρμός. Η ανακοίνωση της κυβέρνησης για την διαγραφή Σαμαρά θα αποτελεί μνημείο υπέρμετρης πολιτικής αλαζονείας, κάκιστο δείγμα παλαιοκομματικής γραφής και ατεκμηρίωτο non-paper, έτοιμο να αναπαραχθεί από τα υποκαταστήματα του Μαξίμου. Επιπλέον, η απόφαση είναι και αντιδεοντολογική, καθώς πρώτα ήρθε η ανακοίνωση και στην συνέχεια το θέμα θα πάει στην αρμόδια επιτροπή του κόμματος και στην κοινοβουλευτική ομάδα, αντί να συμβεί το ακριβώς αντίθετο. Με άλλα λόγια, τα κομματικά όργανα καλούνται απλώς να επιβεβαιώσουν τις επιταγές του πρωθυπουργού και προέδρου του κόμματος. Η απόφαση επίσης εμπεριέχει και το προσωπικό στοιχείο, ασχέτως αν δεν θέλουμε να το παραδεχθούμε, καθώς στην θέση του Σαμαρά, όλοι μας, θα επηρεαζόμασταν πρώτα ως άνθρωποι. Το να σε πετάνε έξω από εκεί που ανήκεις, για τους σωστούς ή λάθος λόγους, αποτελεί κατά βάση μια προσπάθεια να εξοντωθείς ως άτομο.

Δεύτερο θέμα. Οι ενστάσεις του Σαμαρά για μυστική ατζέντα στο θέμα των ελληνοτουρκικών επιβεβαιώνονται με την διαγραφή του. Αν υποθέσουμε ότι η ΝΔ δεν έχει αλλάξει γραμμή στα ελληνοτουρκικά, γιατί δεν έκανε το παν για να τα βρει με τον πρώην πρωθυπουργό; Δεν το έκανε, ακριβώς επειδή Σαμαράς και ΝΔ έχουν διαφορετικές ατζέντες. Άρα, σωστός ή όχι, ο Σαμαράς δεν έκρυψε ποτέ την ατζέντα του. Η ΝΔ όμως, που αρνείται την αλλαγή πλεύσης εκ μέρους της, διαγράφει τον Σαμαρά, αντί να του δώσει και διαπιστευτήρια ότι η ατζέντα της δεν έχει αλλάξει. Συνεπώς, με την διαγραφή Σαμαρά, η ΝΔ αποδέχεται σιωπηρά ότι η ατζέντα της και έχει αλλάξει, και σε μεγάλο βαθμό παραμένει μυστική. Θεωρώ ότι ο πρωθυπουργός, στην προσπάθειά του να ακυρώσει θεσμικά μια ενδεχόμενη προσπάθεια Σαμαρά να τον ρίξει από την κυβέρνηση, νόμισε (ή του είπαν) ότι με την διαγραφή θα του στερήσει το κύρος μιας τέτοιας ενέργειας, εφόσον πολύς κόσμος θα σκεφτεί ότι η κίνησή του αυτή μπορεί να εμπνέεται πρωτίστως από προσωπικές, και όχι από ιδεολογικές, ή έστω πολιτικές διαφορές. Με την απόφαση αυτή, όμως, ο πρωθυπουργός παραδέχεται σιωπηρά, όπως προανέφερα, ότι έχει μυστική ατζέντα. Άρα, με την διαγραφή του, ο Σαμαράς είναι και πολιτικά επιβεβαιωμένος (για όσα καταλογίζει στη ΝΔ), και θεσμικά καλυμμένος, εφόσον υπάρχει δημόσια παραδοχή, έστω και έμμεση, πάνω στην οποία μπορεί άνετα να πατήσει για να ρίξει την κυβέρνηση. Μέχρι σήμερα υπήρχαν μόνο φήμες. Το διαζύγιο Σαμαρά-Μητσοτάκη υποδεικνύει δύο διαφορετικές ατζέντες στα ελληνοτουρκικά (λανθασμένες και οι δύο, η καθεμιά για διαφορετικούς λόγους).

Τρίτο θέμα. Η δημόσια, άτυπη πρόταση του Αντώνη Σαμαρά, για το πρόσωπο του επόμενου ΠτΔ, είναι πολιτικά και θεσμικά εσφαλμένη. Πρώτον, οι προτάσεις αυτές γίνονται σε συγκεκριμένο χρόνο και με συγκεκριμένο τρόπο. Προφανώς και δεν απαγορεύεται να πεις ότι προτείνω τον τάδε ή τον δείνα, αλλά από την θέση του βουλευτή και με το πολιτικό κύρος του πρώην πρωθυπουργού, δεν αναμειγνύεσαι σε ένα θέμα που σχετίζεται άμεσα με κάποιο άλλο πολιτικό πρόσωπο, το οποίο από αύριο θα εκπροσωπεί μάλιστα τον ύψιστο θεσμό της χώρας. Είναι σαν να λες ότι μόνο αυτός/ή μπορεί να εγγυηθεί την αξιοπιστία του θεσμού και συνεπακόλουθα της χώρας, επί του παρόντος τουλάχιστον. Δυστυχώς ή ευτυχώς, κανένας μόνος του δεν μπορεί να εγγυηθεί τίποτα, πόσο μάλλον όταν αυτός είναι κάποιος που παρέδωσε την χώρα στον αστερισμό του Γιώργου Παπανδρέου και συνεπακόλουθα των μνημονίων και της χρεωκοπίας, ενώ επίσης έχει στην πλάτη του τεράστια σκάνδαλα (δομημένα ομόλογα, υποκλοπές και δολοφονία Τσαλικίδη, πυρκαγιές 2007, Βατοπέδι, κλπ.). Επίσης, ελλοχεύει ο κίνδυνος μια τέτοια πρόταση να διχάσει υπέρμετρα την κοινή γνώμη, καθώς θα είναι η πρώτη φορά που συγγενικά πρόσωπα θα έχουν ηγηθεί του θεσμού, σε μια εποχή που η τάση για οικογενειοκρατία έχει αρχίσει να υποχωρεί. Ο Κώστας Καραμανλής είναι ανιψιός του πρώην πρωθυπουργού Κωνσταντίνου Καραμανλή, ο οποίος υπηρέτησε επίσης ως ΠτΔ κατά τα έτη 1980-1985 και 1990-1995. Το όνομα επίσης έχει συνδεθεί με το δυστύχημα των Τεμπών, συνεπώς κάποιοι θα πουν -και όχι αδίκως- ότι κατ' αυτόν τον τρόπο επιχειρείται ένα ξέπλυμα του ονόματος του πρώην υπουργού (και της οικογενείας του). Θεωρώ ότι ο Σαμαράς, με αυτή την δημόσια αναφορά, ήθελε απλά να ανοίξει αυτός πρώτος την ονοματολογία γύρω από την προεδρική εκλογή, συν ίσως να δώσει και ένα στίγμα για το πολιτικό προφίλ του υποψηφίου. Το θέμα θα συζητηθεί πολύ, πλην όμως ενδιαφέρει ελάχιστους.

Τέταρτο και τελευταίο, θα βάλω το θέμα τού τί μέλλει γενέσθαι στο στρατόπεδο Σαμαρά. Αν λοιπόν ο Σαμαράς ενδιαφέρεται όντως για το παρόν και το μέλλον του τόπου, θα πρέπει να το αποδείξει εμπράκτως (τις ευκαιρίες που μέχρι τώρα είχε, προφανώς και τις έχασε). Μια προσπάθεια δημιουργίας ενός νέου πολιτικού φορέα, που θα συμβάλει στην αναδιαμόρφωση του ευρύτερου πολιτικού σκηνικού και της επόμενης βουλής, είναι καλοδεχούμενη- και για πολλούς είναι και ζητούμενο. Λίγο δύσκολο όμως να περιμένουμε από έναν Αντώνη Σαμαρά μια νέα "πολιτική άνοιξη". Δυσκολεύομαι να πιστέψω ότι έχει την θέληση και κυρίως την όρεξη που απαιτείται για κάτι τέτοιο, λόγω και της ηλικίας του. Χρήματα σίγουρα έχει, αλλά και πάλι δεν νομίζω ότι προτίθεται κανείς να βάλει τα χρήματά του για να κάνει κόμμα. Έχει συν τοις άλλοις φροντίσει το κράτος να επιχορηγεί με διάφορους τρόπους τον κομματικό μηχανισμό της χώρας. Τα πράγματα δεν πάνε καθόλου καλά, όμως, και τα κόμματα θα πρέπει με κάποιο τρόπο να δώσουν σοβαρές απαντήσεις σε αυτή την κατάσταση. Προσωπική μου γνώμη, αλλά δεν νομίζω ότι οι απαντήσεις στις προκλήσεις της εποχής μπορούν να δοθούν με παραδοσιακούς πολιτικούς όρους (του τύπου "νέο αφήγημα", "τουρκική προκλητικότητα", κλπ.). Ο Αντώνης Σαμαράς φαίνεται να ταυτίζεται με το ρεύμα μιας "μεγάλης λαϊκής δεξιάς", που ναι μεν αποτυπώνεται κατά κάποιο τρόπο σε πανευρωπαϊκό επίπεδο, εκλογικά έστω, αλλά δεν έχει μπορέσει μέχρι και σήμερα να εξηγήσει επαρκώς την αιτία των πολλαπλών κρίσεων, συνεπώς ούτε και να δώσει ασφαλή προοπτική στις κοινωνίες και τα άτομα που τις απαρτίζουν.

O κ. Γ. Τσίπης έχει διατελέσει αιρετός τοπικός σύμβουλος νέων (ΤΟ.ΣΥ.Ν.) του πρώην δήμου Αντιγονιδών