Παρουσίαση του 2ου τόμου: «Σελίδες Ιστορίας των Γρεβενών» του Απόστολου Παπαδημητρίου

Παρουσίαση του 2^ου τόμου: «Σελίδες Ιστορίας των Γρεβενών» του Απόστολου Παπαδημητρίου από την Δημόσια Κεντρική Βιβλιοθήκη

Κυριακή 9-3-2014

Η σημασία της γνώσης της Τοπικής Ιστορίας των Γρεβενών

του Σίμου Ζαγκανίκα

Κυρίες και κύριοι

Είμαι βαθειά συγκινημένος, ως διευθυντής της Δημόσιας Κεντρικής Βιβλιοθήκης Γρεβενών που έχω την τύχη να προλογίσω και να συντονίσω την σημερινή ιστορική εκδήλωση, η οποία αξιώνεται να καταγραφεί στη μνήμη της πόλης, ως η πιο κορυφαία και πιο σημαντική εκδήλωση απ’ όλες τις εκδηλώσεις που έχουν διοργανωθεί στα χρόνια της διευθυντικής ευθύνης μου.

Οι αναζητήσεις των φιλιστόρων, αλλά και των απλών πολιτών που ήθελαν να αναγνώσουν κάτι από την ιστορία του Τόπου μας, μας έφερναν σε αμηχανία, ως στελέχη της Βιβλιοθήκης και προσπαθούσαμε με παραπομπές, σε μικρές σκόρπιες αναφορές, να καλύψουμε το κενό και να δώσουμε, με αγωνία, την μαρτυρία, ότι δεν είμαστε ένας τόπος χωρίς ιστορία… Ότι ίσα –ίσα είμαστε ένας τόπος που διαδραμάτισε πολύ σημαντικό ρόλο στην Ιστορία, από τους αρχαϊκούς χρόνους μέχρι και σήμερα. Αυτή η απολογιστική διάθεση μας έκανε φανφαρόνους και μας δημιουργούσε αισθήματα μειονεξίας έναντι των καταγεγραμμένων ιστορικών αναφορών των άλλων περιοχών. Ο Τόπος μας λοιπόν, που ήταν ο τόπος που διαδραματίστηκαν πολλά, από τα πιο σημαντικά γεγονότα και ιδιαίτερα στους δύο τελευταίους αιώνες, ήταν ένας τόπος χωρίς καταγεγραμμένη την Ιστορία του, ένας τόπος και ένας λαός που έμπαινε στα ψιλά γράμματα της επίσημης ιστορίας, η που έμπαινε από τους φεγγίτες με μικρές αναφορές στις καταγραφές των άλλων.

Όλοι γνωρίζουμε πόσο σημαντική είναι η γνώση της ιστορίας και ιδιαίτερα της τοπικής ιστορίας. Η ιστορία αποτελεί ταυτότητα και διαβατήριο στο διαχρονικό ταξίδι της ζωής ενός Τόπου και ενός Λαού. Αν ένας λαός απολέσει την ιστορική του μνήμη, ενσωματώνεται ως αθίγγανος σ’ αυτούς που έχουν μνήμη, χάνεται από το ιστορικό γίγνεσθαι και καθίσταται λαός των μουσείων. Η απώλεια της μνήμης δημιουργεί αβεβαιότητα και ανασφάλεια.. Η απώλεια της ιστορικής μνήμης συμβάλλει στην διαμόρφωση συνθηκών έλλειψης αυτοπεποίθησης και αυτοεκτίμησης. Η αβεβαιότητα και η έλλειψη αυτοεκτίμησης και αυτοπεποίθησης είναι γνωρίσματα της πολιτισμικής, πολιτιστικής, οικονομικής ύφεσης και παρακμής. Μοιάζει με το δένδρο που το έχουμε αποκόψει από τις ρίζες του. Αντιθέτως η ιστορική μνήμη ισχυροποιεί την ταυτότητα και σαν συνεκτικός αρμός δημιουργεί τις προϋποθέσεις για την περαιτέρω πορεία του Τόπου και των πολιτών. Ο Αϊνστάιν ο μεγάλος αυτός φιλόσοφος και φυσικός έλεγε: «Πάτησα στους ώμους των προγόνων μου για να ξεπεράσω τα τείχη των καιρών μου»…

Οι Έλληνες έχτισαν τις κοινωνίες τους και πορεύτηκαν πάντα με την ανυπέρβλητη αγάπη για την πόλη τους και κληρονόμησαν στη Ρωμιοσύνη την αγάπη στην ιδιαίτερη πατρίδα τους, ήτοι στην κοινότητα. Γνώρισμα, που ήταν ύψιστό ιδανικό και ύψιστη αξία, διαχρονικά, των προγόνων μας. Πράγμα που στις μέρες μας, με την διοικητική ακύρωση της μικρής κοινότητας και την ενσωμάτωση της σε ευρύτερους Δήμους, χωρίς την ιστορική εθιμική συνταύτιση, να απολεσθεί κάθε πατριωτική πρωτοβουλία και κάθε δημιουργικό ενδιαφέρον από τους πολίτες. Απώλεια στην απώλεια με ευθύνη της Κεντρικής Πολιτείας. Χωρίς μνήμη, χωρίς τοπικότητα και έωλοι στους αέναους ανέμους του σκορποφαμελιάρη μισεμού που βρήκε την πόλη ανοχύρωτη κι εισχώρησε από την ανοιχτή πόρτα της ανασφάλειας, της ανέχειας και των δύσκολων συνθηκών επιβίωσης, βαδίζουμε μετέωροι στους επισφαλείς καιρούς. Αποδεκατίστηκε ο τόπος. Ερήμωσαν τα χωριά μας. Απορφανίστηκε η πόλη από τους παλιούς κατοίκους της, που εν δυνάμει θα αποτελούσαν την αστική της πρωτοπορία και έλειψε η δυναμική του αστικού κέντρου που θα έσερνε τον τόπο στην επίλυση των χρόνιων προβλημάτων που τον ταλανίζουν. Στην πόλη μετακινήθηκαν και αναπλήρωσαν το κενό συμπατριώτες μας από τα χωριά, που ο καθένας μας χωριστά έφερνε την νοοτροπία του χωριού του και της περιοχής του, όπως και την αγάπη της ιδιαίτερης πατρίδας του. Πέρασαν χρόνια πολλά και ακόμη δεν μπόρεσε να λειτουργήσει το χωνευτήρι της πόλης δημιουργώντας τη νέα αστική της πρωτοπορία. Είμαστε ετεροδημότες και αισθανόμαστε ως καταναγκαστικοί φιλοξενούμενοι στην πόλη που μας παρέχει όλες τις υπηρεσίες της. Έτσι έχουμε υποτονικές τις αναφορές μας σ’ αυτή, όπως και υποτονική είναι και η ανάπτυξή της. Η νέα σύνθεση χρειάζεται την αγάπη για την πόλη, το γρεβενιώτικο τοπίο και τον Τόπο. Χρειάζεται την πατροπαράδοτη αγάπη των Ελλήνων για την πατρίδα. Χρειάζεται τον γρεβενιώτικο πατριωτισμό μας. Συγκολλητική ουσία για να αναπτυχθεί αυτός ο πατριωτισμός είναι η γνώση της ιστορίας του, η μνήμη της κοινής παράδοσης και η μνήμη των κοινών αγώνων επιβίωσης, όπως και η ανάγνωση του κοινού μας μέλλοντος που έχει εγκιβωτισθεί από τον αδόκητο χρόνο.

Η μεγάλη αγάπη για τον Τόπο μας οδήγησε τον Απόστολο Παπαδημητρίου να στήσει καρτέρι στον μηδίσαντα χρόνο και με τον γραπτό του λόγο να στήσει ανάχωμα μνήμης.

Μια αγάπη που μεταφράζεται με πολύχρονη έρευνα, με επιμονή και υπομονή, με αναζήτηση της λεπτομέρειας, με τη διασταύρωση στοιχείων, με θέληση ακατάβλητη να τοποθετήσει, ως σπουδαίος κάλφας, που τέτοιους είχε ο τόπος μας πολλούς, τις λέξεις και να φτιάξει τους δύο πρώτους τόμους της Ιστορίας των Γρεβενών. Ο πρώτος τόμος περιλαμβάνει την ιστορία από το 7000 π.χ. μέχρι και τις μέρες της Ελληνικής Επανάστασης και ο δεύτερος τόμος, που σήμερα παρουσιάζουμε, αναφέρεται στον 19^ο αιώνα μέχρι και στις παρυφές της απελευθέρωσης των Γρεβενών. Και πολύ σύντομα θα έχουμε και την έκδοση του τρίτου τόμου, που σχεδόν είναι έτοιμος, όπως μας έχει πληροφορήσει ο Απόστολος, για το πρώτο ήμισυ του 20^ου αιώνα.

Είναι αλήθεια, πως στην κοπιώδη αυτή του προσπάθεια βρήκε αρκετά αντίξοες συνθήκες, αλλά αυτές δεν τον κατέβαλλαν. Έβαλε το αγωνιστικό του φρόνημα και έφτασε στο επιθυμητό και στην βαθειά επιθυμία όλων μας: « ο Τόπος μας να αποχτήσει καταγεγραμμένη την ιστορία του σ’ έναν συγκροτημένο έργο».

Έβαλε την ακατάβλητη θέληση του και ανέγνωσε, μέσα από τα στοιβαγμένα ιστορικά χρόνια όλες τις επιμέρους καταγραφές που έχουν κάνει 730 ιστορικοί και καταγραφείς των γεγονότων που αφορούν τον Τόπο και τους Γρεβενιώτες.

Αξίζει, ενδεικτικά πιστεύω να κάνουμε την αναφορά σε ορισμένους απ’ αυτούς, όπως ο Κωνσταντίνος Ταλιαδούρης με το βιβλίο του « Από την μακραίωνη ιστορία της αρχαίας Μακεδονίας και των Γρεβενών» που εκδόθηκε το 1969. Ο Μιλτιάδης Παπαϊωάννου με το πόνημα του « Ο Θεόδωρος Ζιάκας και η συμμετοχή του στους Απελευθερωτικούς αγώνες του Έθνους».

Ο Αναστασιάδης Βασίλειος με τα βιβλία του « Εντοπισμός ανεντόπιστων διαλυμένων οικισμών κυρίως του Νομού Γρεβενών» και « Οι Βαλαάδες και οι Μικρασιάτες πρόσφυγες του Ν. Γρεβενών». Ο Αχιλλέας Γεωργόπουλος με το έργο του «Διαλυμένοι οικισμοί του νομού Γρεβενών». οι δύο τελευταίοι βρίσκονται ανάμεσά μας και έχουν ψηλαφίσει τα γεγονότα που διαδραματίστηκαν στον 19^ο αιώνα, γι αυτό και η επώνυμη επίκληση τους.

Η πλούσια βιβλιογραφία και οι διπλές ερμηνευτικές παραπομπές δίνουν την αξία στη δίτομη ιστορία, ως μια συγγραφή, χωρίς υποκειμενισμούς, χωρίς φτιασιδώματα, χωρίς αποσιωπήσεις της αντικειμενικής, της πολύτιμης και διδακτικής έρευνας και μελέτης επιβεβαιώνοντας το ρηθέν από τον Σολωμό « Το έθνος θα πρέπει να θεωρεί Εθνικό ότι είναι αληθές».

Ξεφυλλίζοντας τις σελίδες του θα δούμε τους τσαρουχοφόρους παππούδες μας πρωταγωνιστές των σκληρών συνθηκών που επικρατούσαν τότε στον τόπο μας.

Σκληρές συνθήκες γεμάτες βία, αδικία, εκατόμβες από αίματα. Ανυπολόγιστη, χωρίς βάρος η ίδια η ζωή, εξευτελισμοί. Μια ζωή χωρίς κανόνες και νόμους. Μια ζωή άναρχη και απρόοπτη. Αυτές οι συνθήκες διαμόρφωσαν τον χαρακτήρα τους και την πολιτισμική τους συμπεριφορά, ήτοι, η ανάγκη αυτοσυντήρησης και επιβίωσης κάτω από την καταθλιπτική πίεση του Οθωμανικού κράτους. Αυτές οι συνθήκες διαμόρφωσαν τον ραγιά των οικισμών και των παραγωγικών τόπων, όπως η σκιώδης τσιμεντόπλακα, που κρύβει τον ήλιο από τον αναβλαστημένο σπόρο και τρέπει στην κύφωση και την παράκαμψη το νέο βλαστό. Αυτές οι συνθήκες διαμόρφωσαν και τον ανυπόταχτο, τον αναρχικό που ζει στα βουνά και τα δάση, όπως το ευθυτενές αγριολούλουδο στις κορυφές της Πίνδου και στις δρυοδασωμένες πλαγιές των Χασίων.

Στα Γρεβενά που οι δύσκολες ιστορικές συνθήκες, αλλά και το έδαφος όπως και το κλίμα δεν ευνοούσαν ποτέ την μεγάλη σιτοδεία, ήταν πάντα ο λαός σε έξοδο με καταφύγιο στα βουνά!... Εκεί έκανε τις κολιγιές του, οργάνωνε τους νταϊφάδες του, έχτιζε την κοινωνικότητα του και έμπαινε στο μακρόσυρτο χορό της λευτεριάς. Η ΛΕΥΤΕΡΙΑ και η Δημοκρατία συνυφασμένες από το ίδιο στημόνι διαμορφώνουν τις συνθήκες ώστε όλοι οι βλαστοί να είναι ισιόκορμοι. Επιθυμία μας βαθειά να κρατήσει αυτός ο μακρόσυρτος χορός και όπως λέει και Σαββόπουλος «ώσπου η σύναξης αυτή σαν χωριό αυτόνομο να ξεδιπλωθεί. Kι’ είτε με τις αρχαιότητες είτε με ορθοδοξία των Ελλήνων οι κοινότητες φτιάχνουν άλλον γαλαξία. Και στης νύχτας το λαμπάδιασμα να πυκνώνει ο δεσμός μας και να σμίγει παλιές κι αναμμένες τροχιές με το ροκ του μέλλοντός μας».

Τα πευκοντυμένα βουνά της Ανατολικής Πίνδου και οι δρυδασομένες πλαγιές των Χασίων μπορούν να περάσουν στην νέα τους μεγάλη αφήγηση, με προσκέφαλο την ιστορία τους, τον Νάσο Μάνταλο, τον Νικοτσάρα, τον Βλαχάβα, τον Χατζημπύρο, τον Μπρούφα και τον Ζιάκα και να χτίσουν μια νέα συνεκτικότητα που θα μας επιτρέπει να ερμηνεύσουμε καλύτερο το αδόκητο των μελλοντικών χρόνων.

Αγαπητέ Απόστολε σ’ ευχαριστούμε με συγκίνηση βαθειά γιατί μας έδωσες το εργαλείο, μας έδωσε την συγκολλητική ουσία για να χτίσουμε την νέα μας εκκίνηση σαν κοινωνία και ακόμη μας απάλλαξες εμάς τους εργαζόμενους στη Βιβλιοθήκη από τη μειονεκτική αμηχανία. Τώρα μπορούμε να παραπέμπουμε τους φιλιστόρους, τους ιστορικούς ερευνητές και τους απλούς πολίτες στην κεντρική προθήκη της Βιβλιοθήκης μας που είναι αφιερωμένη στα Γρεβενά για αναγνώσουν την Ιστορία του Τόπου μας. 

ΣΟΥ ΑΡΕΣΕ; ΚΑΝΕ LIKE... ΚΟΙΝΟΠΟΙΗΣΕ ΤΟ

Γίνετε φίλοι μας, στη σελίδα μας στο facebook: http://www.facebook.com/vatolakkiotis
Στείλτε μας τις απόψεις σας, τα άρθρα σας, τις καταγγελίες σας και οτιδήποτε θέλετε στο email: kostasdigos@yahoo.gr