Ως ώρα έναρξης της εξέτασης στο μάθημα της Νεοελληνικής Γλώσσας-Έκθεσης ορίζεται...
η 8.30 π.μ, κοινή για τους μαθητές ενιαίων και εσπερινών λυκείων, που θα δώσουν Πανελλήνιες εξετάσεις.
Παρά το γεγονός, οτι το μάθημα της Νεοελληνικής Γλώσσας-Έκθεσης των Πανελληνίων εξετάσεων είναι απρόβλεπτο, όπως κάθε χρόνο, έτσι και για τις Πανελλαδικές 2014 υπάρχουν κάποια θέματα SOS.
Διαβάστε τα θέματα SOS για τις Πανελλήνιες 2014 και το μάθημα της Νεολληνικής Γλώσσας-Έκθεσης:
Ν Ε Ο Ε Λ Λ Η Ν Ι Κ Η Γ Λ Ω Σ Σ Α Γ Ε Ν Ι Κ Η Σ Π Α Ι Δ Ε Ι Α Σ Γ ΄
Λ Υ Κ Ε Ι Ο Υ
ΚΕΙΜΕΝΟ
Ως λαός πάντοτε υπερηφανευόμασταν για τη συνεκτικότητα της ελληνικής οικογένειας, τους ισχυρούς δεσμούς της, την περίφημη αλληλοϋποστήριξη ανάμεσα στα μέλη της. Στην Eλλάδα, τα παιδιά απολαμβάνουν της στήριξης των γονιών έως και σε προχωρημένη ηλικία και οι ηλικιωμένοι περιθάλπονται από τα παιδιά και τα εγγόνια τους σε μεγαλύτερο ποσοστό από κάθε άλλη χώρα της Eυρώπης. Όμως, σιγά σιγά το πρότυπο αυτό ξεθωριάζει, για μια σειρά από κοινωνικο-οικονομικές αιτίες. Αρχικά, οι παραδοσιακές μορφές οικογένειας -γονείς με ένα ή δύο παιδιά, γονείς με παιδιά κι ένας ή δύο ηλικιωμένοι- «χάνουν έδαφος». Oι πολύτεκνες οικογένειες μειώθηκαν κατά 20%-25% την τελευταία εικοσαετία, ενώ τα μονομελή νοικοκυριά -φοιτητές, μοναχικοί ηλικιωμένοι και εργένηδες- αυξήθηκαν σχεδόν κατά 70%. O μεγάλος αριθμός διαζυγίων και η δημιουργία νέων οικογενειών, μέσω ενός δεύτερου γάμου, καθώς και οι μικτοί γάμοι ανάμεσα σε Έλληνες και αλλοδαπούς συνθέτουν ένα ολότελα νέο για τα ελληνικά δεδομένα τοπίο. Oι δεσμοί των μελών της πυρηνικής οικογένειας θα επαναπροσδιοριστούν σε 30 ή 40 χρόνια, όταν μια ολόκληρη γενιά από μοναχοπαίδια θα κληθεί να αναλάβει μόνη της τη φροντίδα των ηλικιωμένων… Επίσης, οι αλλαγές στη μορφή και στη δομή της ελληνικής οικογένειας είναι ιδιαίτερα εμφανείς την τελευταία 15ετία. «H ελληνική οικογένεια εξελίσσεται δυναμικά, τόσο στη μορφή όσο και στο περιεχόμενο», εξηγεί στην «K» η επίκουρη καθηγήτρια στο τμήμα Οικιακής Οικονομίας και Οικολογίας του Xαροκόπειου Πανεπιστημίου κ. Ελένη Θεοδωροπούλου. «Στην Ελλάδα σήμερα συνυπάρχουν πολλοί διαφορετικοί τύποι οικογένειας. Kατ’ αρχάς η παραδοσιακή πυρηνική οικογένεια, που δημιουργείται με γάμο και περιλαμβάνει γονείς και παιδιά. Επίσης, υπάρχουν πολλές μονογονεϊκές οικογένειες, που προκύπτουν από διαζύγιο ή χηρεία ή πρόκειται για ανύπαντρες μητέρες. Τέλος, υπάρχουν και οι οικογένειες χωρίς γάμο, δηλαδή τα ζευγάρια που συζούν χωρίς ή –σπανιότερα– με παιδιά». Mια σημαντική, ακόμα, παρατήρηση είναι ότι «στη σύγχρονη αστική οικογένεια η επιρροή των συγγενών μειώνεται ολοένα και περισσότερο, ενώ οι παλαιές οικογενειακές αξίες (π.χ. ο λόγος του πατέρα είναι νόμος) δεν ακολουθούνται όπως παλαιότερα. Oι δεσμοί είναι γενικά πιο χαλαροί και οι οικογένειες οδηγούνται με σαφώς μεγαλύτερη ευκολία στο διαζύγιο», συμπληρώνει η κ. Θεοδωροπούλου. H τεράστια αύξηση του αριθμού των διαζυγίων οδηγεί σε συνεπακόλουθες αλλαγές στη δομή της οικογένειας. «H μεγάλη αύξηση των νοικοκυριών που έχουν ως αρχηγό γυναίκα, όπως παρουσιάζεται στις επίσημες στατιστικές, κατ’ αρχήν αντικατοπτρίζει ουσιαστικά το μεγάλο ποσοστό διάλυσης των γάμων», εξηγεί στην «K» η κοινωνιολόγος – ερευνήτρια στο Εθνικό Kέντρο Kοινωνικών Eρευνών κ. Aφροδίτη Tεπέρογλου. «Σύμφωνα με έρευνες, οι άγαμες μητέρες έχουν επίσης αυξηθεί, παραμένουν όμως πολύ μικρό κομμάτι του πληθυσμού». Oι σημαντικότερες αλλαγές, όμως, αφορούν τις εσωτερικές αλλαγές που υφίσταται η ελληνική οικογένεια. «Aπό τις πλέον βασικές παρατηρήσεις είναι η μείωση της δυναμικότητας της οικογένειας. Ξεκινάμε λοιπόν από τις στατιστικές και παρατηρούμε ότι σήμερα στην Eλλάδα αντιστοιχεί 1,3 παιδί ανά γυναίκα, τη στιγμή που στην Iρλανδία αντιστοιχεί 1,88, στη Δανία 1,73 και στη
Σουηδία 1,50. H Eλληνίδα, λοιπόν, σήμερα αποκτά κατά μέσον όρο ένα παιδί». εξηγεί η κ. Tεπέρογλου πιστεύοντας ότι τώρα διανύουμε φάση απομυθοποίησης της ελληνικής οικογένειας. Σήμερα, η άμεση οικογένεια είναι και περιορισμένη αριθμητικά και πιο αδύναμη οικονομικά. H μείωση των μελών της , εξαρτάται άμεσα από τη σημερινή κατάσταση. «Mία από τις αιτίες που τα ζευγάρια δεν προχωρούν στο δεύτερο παιδί είναι η έλλειψη χρόνου και χρημάτων», εξηγεί η κ. Θεοδωροπούλου. Tην ίδια στιγμή, όμως, οι τελευταίες έρευνες καταγράφουν μια συνεχή μείωση του χρόνου που ο γονιός περνάει με το παιδί στην Eλλάδα. «Πρόσφατη έρευνα έδειξε ότι μόλις το 4% των Eλλήνων ανδρών περνούν χρόνο με το παιδί τους το Σαββατοκύριακο. Tαυτόχρονα, ο νέος γονιός δεν αντιμετωπίζει το παιδί ως συναισθηματική επένδυση ούτε είναι αισιόδοξος απέναντι στις συνθήκες που το παιδί θα αντιμετωπίσει. Σήμερα το παιδί απλώς εξασφαλίζει στους γονείς του την κοινωνική αποδοχή. Προσωπικά, το στοιχείο αυτό με φοβίζει» λέει η κ. Tεπέρογλου. . Eίναι πλέον γεγονός. H παραδοσιακή υπερπροστατευτική ελληνική οικογένεια αλλάζει μορφή. Oι άλλοτε ισχυροί δεσμοί ανάμεσα στα μέλη της χαλαρώνουν, τα παιδιά λιγοστεύουν σε αριθμό, οι ηλικιωμένοι μένουν πια μόνοι. Tα όλο και περισσότερα μονογονεϊκά νοικοκυριά, οι μικτοί γαμοι και η οικονομική κρίση συνθέτουν ένα νέο, για τα ελληνικά δεδομένα, τοπίο.
Γιώργος Λιάλιος, εφ. Καθημερινή
(Διασκευασμένο κείμενο)
ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ
Α. Να γράψετε την περίληψη του κειμένου (100-120 λέξεις). Μονάδες 25
Β1. «Σήμερα, η άμεση οικογένεια είναι και περιορισμένη αριθμητικά και πιο αδύναμη οικονομικά». Αφού χρησιμοποιήσετε την παραπάνω πρόταση ως θεματική, να την αναπτύξετε σε μια παράγραφο 80-100 λέξεων με την μέθοδο της αιτιολόγησης.
Μονάδες 10
Β2. Υπερηφανευόμασταν, εμφανείς, υφίσταται, ταυτόχρονα: Να δοθεί από ένα συνώνυμο για κάθε μια από τις παραπάνω λέξεις.
Μονάδες 4
Β3. συνεκτικότητα, αυξήθηκαν, διαζύγιο, περιορισμένη, παραδοσιακή: να δοθεί από ένα αντώνυμο για κάθε μια από τις παραπάνω λέξεις. Μονάδες 5
Β4. Στο κείμενο χρησιμοποιείται ως βασικός τρόπος πειθούς η επίκληση στη λογική. Να εντοπίσετε τρία τεκμήρια και να αναφέρετε σε ποιο είδος ανήκουν. Μονάδες 6
Β5. Να γράψετε τα συνθετικά των παρακάτω λέξεων και στη συνέχεια με το β’ συνθετικό να σχηματίσετε ένα νέο σύνθετο επίθετο:
περίφημη, μονομελή, οικογένειες, καταγράφουν, αναλάβει. Μονάδες 10
Γ. Αφορμώνοι από την προβληματική που θέτει το δοθέν κείμενο καλείστε να συντάξετε ένα δοκιμιακό κείμενο με θέμα τη σημασία της οικογένειας και τις αιτίες απαξίωσης της στη συνείδηση των νέων. Μονάδες 40
Απαντήσεις στο μάθημα Νεοελληνικής Γλώσσας-Έκθεσης των Πανελληνίων Εξετάσεων 2014
A. Ο συγγραφέας του κειμένου πραγματεύεται το θέμα της αλλαγής της παραδοσιακής μορφής της ελληνικής οικογένειας τις τελευταίες δεκαετίες διαπιστώνοντας κυρίως την εξάλειψη της συνεκτικότητάς της. Αρχικά, παρατηρεί τη μείωση των πολύτεκνων οικογενειών, την αύξηση των διαζυγίων και των μονομένων νοικοκυριών, ενώ παράλληλα διαπιστώνει και την ύπαρξη άλλων μορφών οικογένειας όπως τις μονογονεϊκές και εκείνες εκτός γάμου. Στη συνέχεια, παρατηρεί ότι οι δεσμοί με τους συγγενείς χαλαρώνουν και οι παλαιές οικογενειακές αξίες υποχωρούν σταδιακά επηρεάζοντας την παραδοσιακή δομή της οικογένειας. Ταυτόχρονα, περιορίζεται η εξέλιξή της και η δυναμική της καθώς αρκείται, σε μεγάλο ποσοστό, στην απόκτηση ενός παιδιού ελλείψει χρημάτων και χρόνου. Ολοκληρώνοντας, διαπιστώνει ότι βρισκόμαστε πια μπροστά σε ένα νέο, αλλά καθόλου αναβαθμισμένο, μοντέλο της ελληνικής οικογένειας.
Β1. Σήμερα, η άμεση οικογένεια είναι και περιορισμένη αριθμητικά και πιο αδύναμη οικονομικά. Αυτό συμβαίνει γιατί όλο και περισσότερα ζευγάρια παίρνουν διαζύγιο ενώ όσα μένουν μαζί αποφασίζουν είτε να μην κάνουν κανένα παιδί είτε να κάνουν μόνο ένα. Επίσης, εξ αιτίας του κατά πολύ περιορισμένου ελεύθερου χρόνου σε μερικά ζευγάρια, της εξαντλητικής οικονομικά κρίσης και της αύξησης της ανεργίας, η οποία αφορά στις περισσότερες των περιπτώσεων και τους δυο γονείς, η δημιουργία μιας υγιούς και πολυμελούς οικογένειας καθίσταται πλέον μια πολύ δύσκολη υπόθεση για ένα ζευγάρι. Έτσι, λοιπόν, σε λίγες δεκαετίες η Ελλάδα θα είναι πια μια «ηλικιωμένη» χώρα, έρμαιο στα χέρια των οικονομικά και κοινωνικά ανεπτυγμένων χωρών.
Β2. υπερηφανευόμασταν = καμαρώναμε
εμφανείς = φανερές, ευδιάκριτες
υφίσταται = παθαίνει
ταυτόχρονα = συγχρόνως
Β3. συνεκτικότητα ≠ χαλαρότητα
αυξήθηκαν ≠ μειώθηκαν
διαζύγιο ≠ επανένωση
περιορισμένη ≠ απεριόριστη
παραδοσιακή ≠ σύγχρονη
Β3. Τρία από τα τεκμήρια που εντοπίζονται στο κείμενο είναι τα εξής:
α) στατιστικά στοιχεία: «Οι πολύτεκνες οικογένειες…70%» (2η παράγραφος).
β) παραδείγματα: «(π.χ. ο λόγος του πατέρα είναι νόμος)» (4η παράγραφος).
γ) πορίσματα/αποτελέσματα ερευνών: «Σύμφωνα με έρευνες, οι άγαμες μητέρες έχουν επίσης αυξηθεί, παραμένουν όμως πολύ μικρό κομμάτι του πληθυσμού» (4η παράγραφος).
Β5. λέξη α΄ συνθετικό β΄ συνθετικό σύνθετο επίθετο
περίφημη
μονομελής
οικογένειες
καταγράφουν
αναλάβει
περί
μονός
οίκος
κατά
ανά
φήμη < φημίζομαι
μέλος
γένος <γίγνομαι
γράφω
λαμβάνω
κακόφημος
αρτιμελής
πατρογονικός
περιγραφικός
επαναληπτικός
Γ. Δεσμός αγάπης…
Η δημιουργία οικογένειας ανέκαθεν αποτελούσε παράγοντα σταθεροποίησης των κοινωνιών. Η προβολή της διαχρονικά ως προορισμού του ανθρώπου με απώτερο στόχο την διαιώνιση του είδους, την καθιέρωσε στο συλλογικό ασυνείδητο ως «θεϊκή» επιταγή και παράγοντα κοινωνικής προβολής και καταξίωσης. Η πραγματική της ,όμως, αξία έγκειται κυρίως στην καθοριστική επενέργειά της στη συναισθηματική, ηθική και πνευματική ωρίμανση των νεότερων μελών της, χωρίς να παρακάμπτεται βέβαια, η κάλυψη των βιοτικών τους αναγκών και η κοινωνικοποίησή τους.
Πρωτίστως, η συμβολή της στο συναισθηματικό τομέα θεωρείται απαράμιλλης αξίας. Ειδικότερα, το παιδί που μεγαλώνει σε ένα ήρεμο και ασφαλές οικογενειακό περιβάλλον δεχόμενο την αγάπη, τη φροντίδα, το σεβασμό και την αποδοχή χωρίς προϋποθέσεις ποικίλης φύσεως, δύναται σαφώς να αναπτύξει μια υγιή προσωπικότητα. Η πλήρης συναισθηματική κάλυψη των νεοσσών προωθεί την ισορροπία, την ευφορία, την αυτοπεποίθηση και τον αυτοσεβασμό τους ατσαλώνοντας τη συναισθηματική τους νοημοσύνη. Έτσι, η οικογενειακή εστία αποδεικνύεται για το νέο ένα καταφύγιο ,η οποία τροφοδοτώντας
τον με σημαντικά ψυχικά αποθέματα τον καθιστά ικανό να ανταπεξέλθει στη σωρεία των δυσκολιών των σύγχρονων κοινωνιών.
Η οικογένεια, επίσης, αναλαμβάνει την ηθική διαπαιδαγώγηση των παιδιών. Οι γονείς λειτουργώντας ως πρότυπα ήθους, διδάσκουν κυρίως βιωματικά στα παιδιά τους την αξία της αγάπης, της αλληλεγγύης, της δικαιοσύνης, της ειλικρίνειας, του σεβασμού και της αξιοπρέπειας. Η συνέπεια δε λόγων και έργων σε συνδυασμό με την παροχή ερεθισμάτων δύνανται να εφοδιάσουν το νέο με ένα ισχυρό πλέγμα ηθικών αξιών ικανό να τον προστατεύσει και να τον αναδείξει ως προσωπικότητα σε κάθε περίπτωση.
Πέραν της ηθικής, καίρια κρίνεται και η συνεισφορά της στην πνευματική καλλιέργεια των νέων. Πιο συγκεκριμένα, οι γονείς αναλαμβάνουν την ευθύνη να τροφοδοτήσουν τα τέκνα τους με ποικίλα μορφωτικά ερεθίσματα ξεκινώντας από τη νηπιακή ηλικία, προκειμένου να προλειάνουν το έδαφος της καλλιέργειας του πνεύματός τους. Όταν οι γονείς αποτελούν οι ίδιοι πρότυπα καλλιέργειας και παιδείας προβάλλοντας δηλαδή μέσα από το προσωπικό τους παράδειγμα τη γνώση ως υπαρξιακή ανάγκη και όχι ως καταναγκασμό, είναι σύνηθες τα παιδιά να υιοθετούν αυτή τους την αγάπη. Ο διάλογος, ακόμα, αποτελεί ένα σημαντικό εργαλείο πνευματικής ανάπτυξης των νεότερων μελών προωθώντας την αντιληπτική, μνημονική και αφαιρετική τους ικανότητα.
Οι γονείς επιφορτίζονται με μια ακόμη ευθύνη, εκείνη της κοινωνικοποίησης των παιδιών. Αναμφίβολα, η οικογένεια αποτελεί για το νέο μια πρώτη μορφή συνόλου στο οποίο καλείται να ενταχθεί και να συμμορφωθεί σε ορισμένους κανόνες προκειμένου να επιτευχθεί η εύρυθμη λειτουργία του. Σταδιακά και με την πολύτιμη αρωγή των γονιών, ο νέος αντιλαμβάνεται την αξία της συνεργασίας, της αλληλοκατανόησης, της συνέπειας, της υπευθυνότητας, προετοιμαζόμενος κατ’ αυτόν τον τρόπο για την μετέπειτα ένταξή του στο ευρύτερο κοινωνικό σύνολο, την κοινωνία.
Επίσης, η μύηση των νεαρών ατόμων στις δημοκρατικές αρχές επιτυγχάνεται σε ένα πρώιμο στάδιο, βέβαια, στους κόλπους της οικογένειας. Πράγματι, η οικογένεια ως δυναμικός και συνεχώς εξελισσόμενος σχηματισμός προωθεί στη συνείδηση των μικρότερων μελών της τη χρήση του διαλόγου ως τη μοναδική μέθοδο επίλυσης διαφορών, την ανεκτικότητα ως αδιαπραγμάτευτο στοιχείο της αρμονικής συνύπαρξης των ανθρώπων και την ισοτιμία ως κεκτημένο δικαίωμα όλων μας. Τέλος, η άσκηση του ατόμου στη χρήση των δικαιωμάτων του καθώς και την κάλυψη των υποχρεώσεών του, το καθιστά ικανό να αποτελέσει μετέπειτα ένα υγιές μέρος ενός συνόλου που διέπεται από δημοκρατικές αρχές και αξίες απομακρύνοντάς το από το ενδεχόμενο παρεκκλίσεων.
Επιπρόσθετα, οι νέοι έρχονται σε επαφή με τον πολιτισμό στα πλαίσια της οικογένειας προωθώντας την καλαισθησία τους. Αναλυτικότερα, οι γονείς επιδιώκοντας την επαφή τους με κλασικά και σύγχρονα έργα όλων των μορφών τέχνης καλλιεργούν την αγάπη των νέων για το ωραίο. Η παρακολούθηση θεατρικών παραστάσεων, η επίσκεψη εκθέσεων ζωγραφικής, η επαφή με την ποιοτική μουσική αναμφισβήτητα οξύνουν το αισθητικό τους κριτήριο ωθώντας τους στην αναζήτησή του σε όλες της εκφάνσεις του βίου τους.
Ολοκληρώνοντας την ανάλυση της προσφορά της οικογένειας στα νεότερα μέλη της αξίζει να επισημανθεί η οικονομική τους στήριξη και η κάλυψη των υλικών τους αναγκών. Η εξασφάλιση της στέγης, της τροφής, της ενδυμασίας, της εκπαίδευσης πέραν του σχολικού πλαισίου, η προώθηση των κλίσεων με παράλληλες αθλητικές και καλλιτεχνικές δραστηριότητες υπάγονται στα αγαθά που εξασφαλίζουν η γονείς στα παιδιά τους για την καλύτερη δυνατή ανάπτυξή τους. Παρά το γεγονός ότι η οικογένεια προβάλλει ως καταλυτικός παράγοντας της πολύπλευρης ανάπτυξης του ατόμου, εντούτοις, αποτελεί σύνηθες πια φαινόμενο η διάλυσή ή η φυτοζωική συντήρησή της. Η κρίση του οικογενειακού «δεσμού» και όχι θεσμού πλήττει πολυσχιδώς τους ανθρώπους που βρίσκονται στην πιο καθοριστική περίοδο της ζωής τους, στοιχείο που καθιστά επιτακτική την μελέτη των γενεσιουργών αιτιών του.
Σε πρωταρχική αιτία των έντονων τριγμών που δέχεται η οικογένεια ανάγονται οι λόγοι για τους οποίους προβαίνουν οι άνθρωποι στη δημιουργία της. Οι περισσότεροι υποτασσόμενοι στο κοινωνικό κατεστημένο, οδηγούνται πολλές φορές σε μια λανθασμένη επιλογή συντρόφου προκειμένου να μη βρεθούν στο κοινωνικό περιθώριο. Εντούτοις, οι ευθύνες που ενέχει ένα τέτοιο εγχείρημα προϋποθέτουν ένα ισχυρό δεσμό αγάπης, κατανόησης, σεβασμού, στήριξης μεταξύ του ζευγαριού προκειμένου να ανταποκριθούν επιτυχώς στο πλήθος και στη πολυπλοκότητά τους. Όταν, όμως, ο δεσμός αυτός υποκαθίσταται
από κοινωνικές και οικονομικές σκοπιμότητες, τότε η υποτυπώδης εκδοχή του λύνεται πρόωρα ή διατηρείται μετεξελισσόμενη σε ασφυκτικό κλοιό.
Δευτερευόντως, η οικογένεια βάλλεται και από την πολλαπλότητα των ρόλων των γονέων. Στις σύγχρονες κοινωνίες οι γονείς καλούνται να ανταποκριθούν επιτυχώς σε σωρεία υποχρεώσεων, οικογενειακών, επαγγελματικών, κοινωνικών. Αντιθέτως, στο παρελθόν η γυναίκα αναλάμβανε ένα σημαντικό μέρος των ενδοοικογενειακών ευθυνών και ο άνδρας επιφορτιζόταν κυρίως με την κάλυψη των οικονομικών αναγκών. Όμως, η δυναμική εισαγωγή της γυναίκας στον εργασιακό χώρο άλλαξε άρδην τις ισορροπίες της οικογένειας. Οι γονείς αδυνατούν να ανταποκριθούν επάξια σε όλους τους ρόλους παρακάμπτοντας έτσι
συνήθως το καθήκον τους να συμμετάσχουν ενεργά στην ανατροφή των παιδιών τους χαλαρώνοντας με αυτόν τον τρόπο τον ουσιαστικό δεσμό της οικογένειας στο όνομα της οικονομικής ανάγκης.
Ο υλισμός αναδεικνύεται σε ένα ακόμα αίτιο της κρίσης που διέρχεται η οικογένεια. Η επικέντρωση των κηδεμόνων στην κάλυψη των υλικών αναγκών ανάγοντας τις σε σημαντικότερες υποσκάπτει τα θεμέλια της επαφής τους με αυτά. Πιο συγκεκριμένα, η υπερεργασία στην οποία επιδίδονται προκειμένου να καλύψουν το πλήθος των διαρκώς ογκούμενων υλικών αναγκών ελάχιστα περιθώρια ελεύθερου χρόνου αφήνει για την καλλιέργεια μιας ουσιαστικής σχέσης με το παιδί. Οι γονείς υιοθετώντας αυτή την πρακτική «διαπαιδαγώγησης» ωθούν τα παιδιά τους στη θεώρηση ότι οι γονείς είναι οι χρηματοδότες τους και τους χειρίζονται αναλόγως μιας και το συναίσθημα εκλείπει.
Συν τοις άλλοις, η συναισθηματική ανωριμότητα των γονέων αποτελεί σημαντικό παράγοντα απαξίωσης του θεσμού από τους νέους. Δυστυχώς, δεν είναι λίγες οι περιπτώσεις των ανθρώπων που προβαίνουν στη δημιουργία οικογένειας προκειμένου να καλύψουν το συναισθηματικό τους κενό. Απόρροια αυτού του γεγονότος είναι η επιβάρυνση των παιδιών και η δημιουργία μιας αρνητικής εικόνας στη συνείδησή τους για την οικογένεια.
Το χάσμα των γενεών, τέλος, ευθύνεται για την απέχθεια που εκδηλώνουν οι νέοι στην προοπτική δημιουργίας οικογένειας. Ο αυταρχισμός, ο δογματισμός και η υπερπροστασία που χαρακτηρίζει τους μεγαλύτερους και η εκρηκτικότητα, ο μηδενισμός, και η επιπολαιότητα των νέων από την άλλη πλευρά αποτελούν τις συνήθεις αιτίες που υποσκάπτουν την επικοινωνία των δυο πλευρών. Στο χάος της ασυνεννοησίας τα αισθήματα λαμβάνουν μορφή τυπική και οι νεότεροι σχηματίζουν την άποψη πως η οικογένεια αποτελεί ένα υποκριτικό θεσμό που στερείται ουσίας και ελάχιστα έχει να τους προσφέρει. Επιλογικά, αξίζει να επισημανθεί πως η οικογένεια ως θεσμός και ως δεσμός μπορεί να βάλλεται ποικιλοτρόπως, παρά ταύτα είναι η μόνη που μπορεί να διασώσει την ουσία της και να αναπροσδιορίσει τη θέση της στο αξιακό σύστημα των νέων ανθρώπων επικεντρωνόμενη στο σημαντικότερο αγαθό που μπορεί να προσφέρει, την αυθόρμητη, βαθειά και ειλικρινή αγάπη.
Επιμέλεια:
Ασσαριωτάκη Μαρία Πιτταροκοίλη Μαρία Κόρκακα Σάνδη
Εκπαιδευτικός Οργανισμός Ορίζοντες
Ν Ε Ο Ε Λ Λ Η Ν Ι Κ Η Γ Λ Ω Σ Σ Α Γ Ε Ν Ι Κ Η Σ Π Α Ι Δ Ε Ι Α Σ Γ ΄
Λ Υ Κ Ε Ι Ο Υ
ΚΕΙΜΕΝΟ
Δεν μαθαίνουμε πια λοιπόν μόνο να είμαστε τύποις εγγράμματοι, να διαβάζουμε με ευλάβεια ή να απορρίπτουμε με ασέβεια τους κατεστημένους κώδικες, να γνωρίζουμε τις αμετακίνητες «αρχές» που διέπουν την κοινωνία μας και να εξοικειωνόμαστε με τις τρέχουσες αξίες και ιδέες. Για να μετάσχουμε στη ρευστή universalitas* της εποχής μας, καλούμαστε επίσης να χειριζόμαστε με άνεση το επερχόμενο απρόβλεπτο, να καλλιεργούμε το νέο, να φετιχοποιούμε* το ευέλικτο. Οφείλουμε να κατακτούμε τις υπό συνεχή αναθεώρηση γλώσσες των Η/Υ, και των δια-, υπερ-, και παρα-δικτύων, να κυβερνούμε αυτοκίνητο, ταχύπλοο, ιστιοσανίδα και ό,τι άλλο ήθελεν προκύψει, να καλλιεργούμε συστηματικά τη σωματική μας ρώμη και αλκή, να παίζουμε με το εφήμερο
φαίνεσθαι, να στροβιλιζόμαστε σε όλους τους δυνατούς ιλίγγους, να απολαμβάνουμε το στοίχημα, το αβέβαιο και τον κίνδυνο. Ένας συνεπής όμως μεταπολιτισμός της ευελιξίας προσκρούει στην ευελιξία και ολισθηρότητα των κινούμενων αντικειμένων του […]: διδασκόμαστε ότι οφείλουμε παρ” όλα αυτά να παρακολουθούμε συναυλίες, χοροδράματα και μελοδράματα, να θεραπεύουμε τη φιλοσοφία και την ποίηση, ή και να θεραπευόμαστε μέσα απ” αυτές, να νιώθουμε ιερό ρίγος μπροστά στη μεγάλη τέχνη, και επ” ευκαιρία να στοχαζόμαστε για το καθημερινό και για το υπερβατικό. Για να είμαστε «πλήρεις πολίτες» της ανατέλλουσας άγνωστης και άθεης πόλης, πιεζόμαστε λοιπόν να προβαίνουμε συνεχώς σε αδύνατες συνθέσεις ανάμεσα στο εφήμερο
και το πάγιο, ανάμεσα στο χρήσιμο και το άχρηστο, ανάμεσα στο χυδαίο και το υψιπετές, ανάμεσα στο αναγκαίο και το τυχαίο. Και κυρίως πιεζόμαστε να θρυμματίζουμε τη βούλησή μας και τον χρόνο μας, να αναπροσαρμόζουμε συνεχώς τις προτεραιότητές μας, να ανοιγόμαστε στον κόσμο ως επιτελικοί χειριστές ενός διαρκούς ενεργειακού «ζάπινγκ». […] Και ακριβώς στο σημείο αυτό εντοπίζεται η τρέχουσα αντιφατική μετασημασιολόγηση των νοημάτων της παιδείας και του πολιτισμού. Πράγματι, οποιαδήποτε εκπαιδευτική διαδικασία δεν μπορεί παρά να αντιστοιχεί εξ αντικειμένου στα δεδομένα της
δικής της εποχής. Στα χρόνια μας, όμως, καμιά «κοινωνία» δεν μπορεί πια να βαυκαλίζεται ότι έχει τη δυνατότητα να «επιλέγει» συλλογικά τους τρόπους με τους οποίους τα μέλη της θα «πρέπει» να εργάζονται, να ανταγωνίζονται μεταξύ τους, να καταναλίσκουν, να επικοινωνούν, να ιεραρχούνται, να καταξιώνονται, να αναπαράγουν τις κανονιστικές προϋποθέσεις της συμβίωσής τους και να γίνονται «καλύτεροι». Οι αξίες, οι απολαύσεις και οι μορφές αναψυχής διαμορφώνονται πια έξωθεν, σύμφωνα με τα «ουδέτερα» οικουμενικά δορυφορικά πρότυπα που καλλιεργούνται από τα ΜΜΕ. Ακόμη λοιπόν και η θεμελιώδης έννοια μιας δεδομένης και χωροθετημένης «κοινωνίας», που, έστω εν δυνάμει, επιθυμεί να αυτοπροσδιορίζεται πολιτικά και πολιτιστικά είναι πλέον παρωχημένη, ή τουλάχιστον αναχρονιστική. […] Ως κριτικά ειρωνικός φεμινιστής, ο Walter Benjamin παρατηρούσε ότι «δεν μπορούμε να έχουμε την εμπειρία ενός πολιτισμού της γυναίκας, όπως ακριβώς αγνοούμε παντελώς ποια είναι η κουλτούρα του παιδιού». Με την ίδια έννοια, δεν μπορούμε κατά
κανέναν τρόπο να ξέρουμε ποια είναι και ποια θα είναι η «κουλτούρα του επερχόμενου τεχνικού πολιτισμού». Γνωρίζουμε μόνο τα δειλά και βεβαρημένα προανακρούσματά της, όταν παρατηρούμε ότι ανάμεσα στην Επίδαυρο, το Μουντιάλ και τη Φόρμουλα 1, ανάμεσα στον Γκαίτε και τους Η/Υ δεν μπορεί να υπάρξουν πλέον κοινά αποδεκτές αξιακές ιεραρχήσεις. Καγχάζουμε διαπιστώνοντας ότι τα διάφορα εκπαιδευτικά περιεχόμενα και οι διάφορες πολιτιστικές «εκδηλώσεις» ανταγωνίζονται απλώς μεταξύ τους για παρουσία, δημοσιότητα και πόρους προωθώντας και πουλώντας με το ίδιο ακριβώς ‘know-how’* τα κατ” επίφαση διαφορικά, αλλά σε τελική ανάλυση ταυτόσημα συμβολικά τους εμπορεύματα. […]. Πολύ περισσότερο που στην προβολή τους, έστω και εάν δεν φαίνονται ιδιαίτερα χαρούμενες, η νέα κουλτούρα και γνώση που ανατέλλουν παραμένουν άγνωστες και εγγενώς παιγνιώδεις. Κανένας, και λιγότερο από όλους η τεχνολογία, δεν γνωρίζει τα άτακτα και άσωτα τέκνα του, κυρίως όταν τα τέκνα αυτά είναι «φυσικά».
Κωνσταντίνος Τσουκαλάς, εφ. Το Βήμα, 30/08/1998 (κείμενο ελαφρά διασκευασμένο)
*universalitas: οικουμενικότητα
*know-how: τεχνογνωσία
*φετίχ: λατρευτικό αντικείμενο ή ζώο που του αποδίδονται υπερφυσικές – μαγικές ιδιότητες
ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ
Α. Να γράψετε την περίληψη του κειμένου που σας δόθηκε (100-120 λέξεις). Μονάδες 25
Β1. ‘Κυρίως πιεζόμαστε να θρυμματίζουμε τη βούλησή μας και τον χρόνο μας, να αναπροσαρμόζουμε συνεχώς τις προτεραιότητές μας, να ανοιγόμαστε στον κόσμο ως επιτελικοί χειριστές ενός διαρκούς ενεργειακού «ζάπινγκ»’. Να σχολιάσετε το περιεχόμενο της παραπάνω περιόδου σε 120 περίπου λέξεις. Μονάδες 10
Β2. Να εντοπίσετε τη συλλογιστική πορεία του συγγραφέα στην τρίτη παράγραφο του κειμένου. Μονάδες 10
Β3. Να εντοπίσετε τη σύνταξη της παρακάτω περιόδου και να τη μετατρέψετε στην αντίθετη, κάνοντας τις απαραίτητες μεταβολές:
«Δεν μπορούμε να έχουμε την εμπειρία ενός πολιτισμού της γυναίκας, όπως ακριβώς αγνοούμε παντελώς ποια είναι η κουλτούρα του παιδιού». Μονάδες 5
Β4. α. Να αντικαταστήσετε τις παρακάτω λέξεις με νοηματικά ισοδύναμες: ευλάβεια, αλκή, προσκρούει, τρέχουσα, προανακρούσματα, πόρους. Μονάδες 4
β. Να σχηματίσετε τέσσερα (4) νέα ουσιαστικά (απλά ή σύνθετα) με το β’ συνθετικό των παρακάτω λέξεων: διαδικασία, μετασημασιολόγηση, δορυφορικά, αποδεκτές. Μονάδες 6
Γ. Η τεχνική εξέλιξη αποτελεί βασική συνιστώσα του σύγχρονου πολιτισμού προσλαμβάνοντας ολοένα και πιο ολοκληρωτικές διαστάσεις. Αναλογιζόμενοι το εύρος της σύγχρονης τεχνολογικής προόδου, να γράψετε ένα άρθρο -600 λέξεων- σε εφημερίδα ευρείας κυκλοφορίας στο οποίο, αφού αναφερθείτε στην αλλοτρίωση που επέρχεται ως απόρροια του τεχνοκρατικού προσανατολισμού στη σύγχρονη εποχή, να επισημάνετε τους τρόπους με τους οποίους ο πνευματικός πολιτισμός θα μπορούσε να λειτουργήσει ως αντιστάθμισμα στην ακατάσχετη ανάπτυξη του τεχνικού. Μονάδες 40
Απαντήσεις στο μάθημα Νεοελληνικής Γλώσσας-Έκθεσης των Πανελληνίων εξετάσεων 2014
A. Ο επιφυλλιδογράφος πραγματεύεται τις τάσεις του σύγχρονου τεχνικού πολιτισμού. Αρχικά, επισημαίνει την ανάγκη προσαρμογής του ατόμου σε αντίρροπες δυνάμεις διατήρησης και ανατροπής διαχρονικών και πάγιων αξιών και την εξοικείωσή του, στο πλαίσιο της παγκοσμιοποίησης και της τεχνολογικής προόδου, με το καινοτόμο και το κλασικό σε διάφορους τομείς της ανθρώπινης δραστηριότητας. Η ανάγκη αυτή κατακερματίζει τον ανθρώπινο χρόνο και τις επιθυμίες και υπαγορεύει αντιστοίχως τον επαναπροσδιορισμό της παιδείας και του πολιτισμού, παρόλο που, με δεδομένη την αδυναμία καθορισμού των συλλογικών τρόπων συμπεριφοράς των πολιτών από την κοινωνία, αξίες και ψυχαγωγία ετεροκαθορίζονται από τα μέσα μαζικής
ενημέρωσης. Τέλος, ο συγγραφέας διαπιστώνει τη συλλογική αδυναμία πρόβλεψης της εξέλιξης του τεχνικού πολιτισμού και τη συνεπακόλουθη εμπορευματοποίηση της εκπαίδευσης και της κουλτούρας, καταλήγοντας ότι κι ο ίδιος ο νέος αυτός πολιτισμός δεν μπορεί να προβλέψει τα «παράγωγά» του.
Β1. Ο καταιγισμός των πολυποίκιλων μηνυμάτων που δέχεται το άτομο από τον σύγχρονο τεχνικό πολιτισμό, έτσι όπως αυτός διαμορφώνεται από τη διεθνοποίηση της οικονομίας και την πρόοδο της τεχνολογίας, συνεπάγεται τη διαμόρφωση ενός νέου κώδικα αξιών για την κοινωνία με περιεχόμενο ρευστό και συχνά αντιφατικό. Ο σύγχρονος άνθρωπος προσπαθεί να ισορροπήσει ανάμεσα στο παλαιό και το νεωτερικό που συνυπάρχουν τόσο σε υλιστικό όσο και σε ηθικο-πνευματικό επίπεδο, διχασμένος ανάμεσα στην ασφάλεια που του υπαγορεύουν οι κατεστημένες του συνήθειες και την προθυμία να εγκολπωθεί τον
ευρύ ορίζοντα επιλογών που διανοίγει η κοσμοπολίτικη τεχνοκρατία. Αδυνατώντας όμως να προβεί στην τελεσφόρο διαλεκτική σύνθεση των αντιφατικών αυτών στοιχείων, βιώνει το άγχος της αλλοτρίωσης και αγωνιά να διαχειριστεί τον προσωπικό του χρόνο, κατακερματίζοντάς τον. Ως αποτέλεσμα, από δημιουργική μονάδα πολιτισμού καταλήγει ασθματικός διεκπεραιωτής δραστηριοτήτων που υπαγορεύει λάθρα εξουσιαστικά η νέα κουλτούρα, αποκομίζοντας την ψευδαίσθηση μιας αέναης και έκκεντρης «υπερκινητικότητας».
Β2. Η συλλογιστική πορεία του συγγραφέα στην τρίτη παράγραφο του κειμένου είναι επαγωγική. Στη θεματική περίοδο ξεκινά από μια ειδική θέση, επισημαίνοντας το αντιφατικό περιεχόμενο της παιδείας και του πολιτισμού στις νέες συνθήκες που δημιουργεί ο τεχνικός πολιτισμός και στην ανάγκη προσαρμογής τους σε αυτές. Στη συνέχεια ωστόσο, επισημαίνει την έλλειψη δυνατότητας της σύγχρονης κοινωνίας να καθορίζει τη συμπεριφορά των μελών της στο ευρύ φάσμα των διάφορων εκφάνσεων της ανθρώπινης δραστηριότητας όπως η εργασία, η κατανάλωση, η επικοινωνία κ.ά, αφού αυτές πλέον καθορίζονται από τα ΜΜΕ. Ως αποτέλεσμα των παραπάνω, καταλήγει στο τέλος της παραγράφου στη γενική θέση ότι η κοινωνία αδυνατεί να αυτοπροσδιορίζεται τόσο πολιτικά όσο και πολιτισμικά.
Β3. Η σύνταξη της περιόδου είναι ενεργητική. Μετατροπή σε παθητική: «Δεν μπορεί να κατέχεται από εμάς η εμπειρία ενός πολιτισμού της γυναίκας, όπως ακριβώς αγνοείται παντελώς (από εμάς) ποια είναι η κουλτούρα του παιδιού».
Β4. α. ευλάβεια : σεβασμό αλκή : δύναμη τρέχουσα : σημερινή, ισχύουσα προσκρούει : αντιβαίνει πόρους : προσόδους προανακρούσματα : προάγγελους, προοίμια
β. εκδίκαση, σήμανση, φερωνυμία, δεξίωση.
Το τίμημα της τεχνικής προόδου
Τα τεχνολογικά προϊόντα αποτελούν, από την εποχή της εκβιομηχάνισης των κοινωνιών, θεμελιώδη παράμετρο της διευκόλυνσης της καθημερινότητας του ανθρώπου σε ποικίλους και νευραλγικούς τομείς. Η τεχνική εξέλιξη, ωστόσο, λαμβάνει καθημερινά απειλητικές διαστάσεις διακυβεύοντας ουσιαστικά και αδήριτα συνυφασμένα με την ανθρώπινη φύση αγαθά. Ειδικότερα, έναυσμα για τη σύνταξη του εν λόγω άρθρου αποτελεί μία πρόσφατη έρευνα η οποία επιβεβαιώνει και υπενθυμίζει έντονα την αλλοτρίωση που επέρχεται ως μοιραία συνέπεια της αλόγιστης προόδου του τεχνικού πολιτισμού, εφόσον δεν
εξελίσσεται με ανάλογους ρυθμούς ο πνευματικός. Αδιαμφισβήτητα, λοιπόν, προβάλλει επιτακτική η ανάγκη «εξανθρωποποίησης» του πρώτου, ώστε να κινείται στα μέτρα και τις ανάγκες του ανθρώπου και να μην τον υπερκαλύπτει. Αναλυτικότερα, η αλλοτρίωση ως αναπόδραστη συνέπεια της υπέρμετρης τεχνικής εξέλιξης καθίσταται εναργής καθώς:
Πρωτίστως, η πλήρης εκβιομηχάνιση και τυποποίηση της εργασίας σε όλους τους παραγωγικούς τομείς, ως απόρροιες της στείρας εξειδίκευσης που επιβάλλει ο τεχνικός πολιτισμός, αμβλύνουν τη φαντασία και τη δημιουργικότητα του ανθρώπου, καθιστώντας τον ένα απλό εξάρτημα της μηχανής που υπηρετεί. Έτσι, ο άνθρωπος αποξενώνεται από τη φύση του, καθώς αφήνει αναξιοποίητα κεφαλαιώδη στοιχεία που προσιδιάζουν σε αυτήν, όπως ο αυτοσχεδιασμός και η πρωτότυπη σκέψη.
Συνάμα, η ανωτέρω τυποποίηση της εργασίας και η εμμονή στην επανάληψη που αυτή επιβάλλει καταστέλλουν την πνευματική ανάπτυξη και την κριτική διάπλαση του σύγχρονου ανθρώπου. Έτσι, ο άνθρωπος-αν και συχνά γνώστης απαιτητικών επιστημονικών και τεχνικών γνωστικών αντικειμένων- καθίσταται λειτουργικά αναλφάβητος, εφόσον δεν είναι σε θέση να επεξεργαστεί και να κρίνει απλά εξωεπαγγελματικά μηνύματα κοινωνικοπολιτικού και πολιτιστικού
περιεχομένου. Αποξενώνεται, λοιπόν, από την πολυμορφία της ζωής αλλά και από το πιο σπουδαίο εγγενές χαρακτηριστικό του, την κριτική σκέψη.
Παράλληλα, η εντατικοποίηση της εργασίας στις σύγχρονες κοινωνίες της Δύσης και η απώλεια ουσιαστικού ελεύθερου χρόνου συνιστούν βασικά δείγματα που συνηγορούν υπέρ της αλλοτρίωσης του ανθρώπου. Η ραγδαία τεχνική εξέλιξη έχει καταργήσει το μετά από μακροχρόνιους αγώνες κεκτημένο δικαίωμα στην οκτάωρη εργασία, με αποτέλεσμα να μην υπάρχει ισομερής κατανομή στον εργάσιμο και ελεύθερο χρόνο, καθώς ο πρώτος υπερκαλύπτει τον δεύτερο. Εύλογα, ο άνθρωπος αναπτύσσεται μονομερώς, εφόσον δεν επιδίδεται σε δραστηριότητες πέραν της εργασίας του, γεγονός που παραβιάζει την πολυσχιδή φύση του. Κατ’ επέκταση, δεν προβαίνει ούτε σε αυτοκριτική, εφόσον δεν έχει το ψυχικό σθένος και την πνευματική διαύγεια να βρεθεί αντιμέτωπος με τις αδυναμίες και τα ελαττώματά του.
Αξίζει να σημειωθεί, ακόμη, ότι η ακατάπαυστη και ανεξέλεγκτη τεχνική πρόοδος έχει αποξενώσει τον σύγχρονο άνθρωπο όχι μόνο από τον εαυτό του αλλά και από τον συνάνθρωπό του. Φύσει κοινωνικό ον ο άνθρωπος διαμορφώνεται άρτια μόνο μέσα από την κοινωνικοποίησή του και τη σύναψη ουσιαστικών ανθρώπινων δεσμών. Ωστόσο, οι εντατικοί ρυθμοί ζωής και οι αυξημένες απαιτήσεις της εργασίας ως απότοκοι της τεχνικής εξέλιξης διαρρηγνύουν τις ανθρώπινες σχέσεις, εφόσον δεν αφήνουν περιθώριο για πραγματική κοινωνική συναναστροφή αλλά μόνο για τυπική και επιφανειακή. Έτσι, ο άνθρωπος παραμένει ψυχικά και ηθικοπνευματικά ατελής, εφόσον δεν αλληλεπιδρά ουσιωδώς και γόνιμα με τον συνάνθρωπο, όπως αρμόζει στη φύση του.
Επιπροσθέτως, δεν πρέπει να λησμονούμε ότι μία άλλη έκφανση της τεχνικής προόδου είναι η απόλυτη προσήλωση και ενασχόληση του ανθρώπου με τα προϊόντα της τεχνολογίας και τα μέσα που αυτά διαθέτουν. Ειδικότερα, η αλόγιστη χρήση του διαδικτύου αποτελεί πλέον σύγχρονη μάστιγα η οποία ολοένα και επεκτείνεται απομονώνοντας τον άνθρωπο κοινωνικά. Έτσι, ο άνθρωπος εντάσσεται σε μία πλαστή πραγματικότητα κυρίως μέσω των μέσων κοινωνικής δικτύωσης, δημιουργώντας εικονικές ανθρώπινες σχέσεις από τις οποίες απουσιάζουν τα πραγματικά συναισθήματα. Η αλλοτρίωση, λοιπόν, από τον εαυτό του και το συνάνθρωπο είναι αναπόφευκτη.
Μία άλλη βασική συνιστώσα της τεχνικής προόδου που επιφέρει την αλλοτρίωση του ανθρώπου είναι η υλιστική νοοτροπία που δεσπόζει στην κοινωνία. Η υπεραφθονία των υλικών αγαθών, απότοκος της τεχνικής εξέλιξης, αποπροσανατολίζει τον άνθρωπο από βασικές αλτρουιστικές αρχές, προάγοντας τον ατομικισμό, τον εγωκεντρισμό και τη φιλαυτία. Η αλληλεγγύη, λοιπόν, η φιλανθρωπία, η φιλαλληλία και ο σεβασμός του φυσικού περιβάλλοντος παραμένουν έννοιες χωρίς αντίκρισμα, εφόσον ο άνθρωπος αναλώνεται στο κυνήγι ικανοποίησης της ματαιοδοξίας του ανάγοντας σε υπέρτατη αξία το χρήμα,
επιδεικνύοντας ολιγωρία απέναντι στον συνάνθρωπό και το περιβάλλον του και αλλοιώνοντας, τελικά, την ανθρώπινη φύση του, εφόσον παραμένει άνθρωπος μόνο κατ’ όνομα.
Στο όνομα, μάλιστα, της εξέλιξης ο άνθρωπος δε διστάζει να προβαίνει σε αντιανθρώπινες πράξεις όπως πολέμους για την αύξηση του κέρδους και την ικανοποίηση της κενοδοξίας του. Οι ηγέτες των ισχυρών κρατών συχνά λεηλατούν και υποδουλώνουν αθώους ανθρώπους, ολόκληρα έθνη στ’ όνομα πάντα της «προόδου» και της ειρήνης. Η τεχνική, τελικά, εξέλιξη διαβρώνει τα ανθρωπιστικά συναισθήματα, εφόσον πλέον αντί για τη λογική μιλούν τα όπλα ως «ανθρώπινα» τεχνολογικά επιτεύγματα.
Με βάση τα παραπάνω καθίσταται πρόδηλη η αλλοτρίωση που χαρακτηρίζει τον σύγχρονο άνθρωπο, εφόσον η τεχνική εξέλιξη τον έχει αποξενώσει τόσο από τον εαυτό του και τη φύση του όσο και από το συνάνθρωπό του. Επιτακτικό, λοιπόν, προβάλλει το αίτημα εξανθρωπισμού του τεχνικού πολιτισμού, προκειμένου να μην παραβιάζει την ανθρώπινη υπόσταση αλλά να αποτελεί συνοδοιπόρο της. Απαραίτητο, έρεισμα του τεχνικού πολιτισμού σ’ αυτό το εγχείρημα επαναπροσδιορισμού του θα πρέπει να αποτελέσει ο πνευματικός. Συγκεκριμένα:
Κρίνεται απαραίτητος, καταρχάς, ο ανθρωποκεντρικός προσανατολισμός της επιστημονικής και κατ’ επέκταση τεχνολογικής εξέλιξης. Σαφέστερα, κάθε βήμα της επιστημονικής και τεχνικής προόδου εκπορεύεται από τον άνθρωπο και αποτείνεται σε αυτόν. Έτσι, στη βάση του πνεύματος και των ανθρωπιστικών αξιών θα πρέπει να κινηθεί κάθε προσπάθεια προαγωγής και εξυπηρέτησης της ανθρώπινης καθημερινότητας μέσω των τεχνολογικών επιτευγμάτων. Η ανθρώπινη
διάνοια θα πρέπει να λειτουργεί με γνώμονα το ανθρώπινο συμφέρον και όχι να στρατεύεται στο κέρδος, την ιδιοτέλεια και σε κάθε λογής αντιανθρώπινα συμφέροντα. Αίτημα των καιρών μας αποτελεί, λοιπόν, ο εξανθρωπισμός της επιστήμης και της τεχνολογίας.
Επιπλέον, παρά τη μεγάλη εμβέλεια του τεχνικού πολιτισμού, ο άνθρωπος δε θα πρέπει να αγνοεί το πνεύμα του και να θαμπώνεται από τα «μαγικά χέρια» της τεχνικής και τις δυνατότητες που απλώνονται μπροστά του. Σώφρονες και επιβεβλημένες προβάλλουν η διεύρυνση του πνεύματος και η όξυνση της κριτικής του σκέψης, με σκοπό την απόκτηση ευρείας παιδείας, ώστε να είναι σε θέση να χρησιμοποιήσει προς όφελός του-και μόνο- τα τεχνολογικά ευρήματα. Η επένδυση στα πνευματικά αγαθά μπορεί να λυτρώσει τον άνθρωπο από τα «δίχτυα» του σύγχρονου τεχνοκρατικού πολιτισμού και να τον συνδράμει να ιεραρχεί ώριμα και συνειδητά τις αξίες του.
Σε συνδυασμό με τα παραπάνω, αξίζει να σημειωθεί ότι στην περίοδο ηθικής κρίσης που βιώνουμε λόγω της άμετρης τεχνικής ανάπτυξης, κρίνεται επιτακτική η ανάγκη επανιεράρχησης των ηθικών αξιών. Ο άνθρωπος δεν πρέπει να λησμονεί ότι πρώτα και πάνω απ’ όλα είναι ένα ηθικό και κοινωνικό ον το οποίο μόνο με την τήρηση και το σεβασμό των ανθρωπιστικών αξιών μπορεί να συνυπάρξει εύρυθμα στο πλαίσιο της κοινωνίας. Η τεχνική δεν μπορεί και δεν πρέπει να αντικαταστήσει τις ηθικές αξίες και ούτε να γεννήσει νέες. Θα ήταν εξάλλου αλαζονεία εκ μέρους του ανθρώπου να θεωρήσει ότι τα μηχανήματα, δικά του δημιουργήματα, μπορούν να καθορίζουν την ηθική υπόσταση της κοινωνίας και να την καθιστούν ελαστική. Έτσι, κάθε τεχνολογικό επίτευγμα θα πρέπει να εδράζεται στην ηθική δεοντολογία και να μην την υποσκελίζει.
Σε συνέχεια των παραπάνω, ο άνθρωπος οφείλει να επαναπροσδιορίσει τις αξίες του, να καλλιεργηθεί ανθρωπιστικά και να ιεραρχήσει τις ανάγκες του, ώστε να μη μετατρέπεται σε δούλο των υλικών αγαθών αλλά να αναζητά την πλήρωσή του μέσα από ουσιαστικές ανθρώπινες σχέσεις. Έτσι, θα βιώσει την εσωτερική πληρότητα και ολοκλήρωση και θα κατανοήσει το βαθύτερο νόημα της ζωής, το οποίο δεν είναι άλλο από την ουσιαστική ανθρώπινη συνύπαρξη στη βάση του αλτρουισμού και της αλληλεγγύης.
Επιπροσθέτως, ο πνευματικός πολιτισμός θα μπορούσε να θεραπεύσει τα αρνητικά αποτελέσματα του τεχνικού, εφόσον μέσω της πνευματικής καλλιέργειας ο άνθρωπος θα είναι σε θέση να αποστραφεί τον τεχνολογικό μεσσιανισμό που κυριαρχεί στην εποχή μας και να βασιστεί στις δικές του δυνάμεις για την πρόοδο και εξέλιξη της κοινωνίας. Τα τεχνολογικά μέσα, έτσι, δε θα θεωρούνται σωτήρες και λυτρωτές από τα αδιέξοδα της εποχής αλλά θα κρίνονται με
ωριμότητα και ανοιχτό πνεύμα, με αποτέλεσμα ο άνθρωπος να βασίζεται στις πνευματικές του δυνάμεις για την ίαση κάθε αντιξοότητας και δυσμενούς συγκυρίας. Τελευταία αλλά εξίσου σημαντική για την αποτροπή των αρνητικών συνεπειών του τεχνικού πολιτισμού και την θεμελίωσή του στο πνεύμα κρίνεται η συμφιλίωση του ανθρώπου με το φυσικό περιβάλλον. Ειδικότερα, αποτελεί αναγκαιότητα η ευσυνειδησία του ανθρώπου απέναντι στο φυσικό περιβάλλον, η καλλιέργεια οικολογικής συνείδησης και η μέριμνα για βιώσιμη ανάπτυξη, ώστε κάθε τεχνολογικό επίτευγμα να συμβαδίζει με τις ανάγκες της φύσης, να την εξυπηρετεί και να μην την στηλιτεύει ή να την παρακάμπτει. Η καλλιέργεια, βέβαια, οικολογικής νοοτροπίας και η επακόλουθη άσκηση φιλικών προς το περιβάλλον ενεργειών προϋποθέτουν βαθιά, ανθρωπιστική προπαντός, αγωγή, εφόσον ο άνθρωπος σεβόμενος τη φύση σέβεται παράλληλα και υπολογίζει το συνάνθρωπό του, εξασφαλίζοντάς του ένα βιώσιμο φυσικό περιβάλλον.
Επιλογικά, συνάγεται με ενάργεια το ασφαλές συμπέρασμα ότι η άκρατη τεχνική εξέλιξη πέραν των λοιπών ολέθριων συνεπειών που κληροδοτεί στο ανθρώπινο γένος συνεπιφέρει την αλλοτρίωση του σύγχρονου ανθρώπου τόσο από τον ίδιο όσο και από το συνάνθρωπό του. Για την ίαση, λοιπόν, ή έστω εξισορρόπηση της εν λόγω θλιβερής πραγματικότητας ο τεχνικός πολιτισμός απαιτείται να κινείται στις ανάγκες του ανθρώπου με τον πνευματικό να αποτελεί το βασικό και μοναδικό ανθρωπιστικό έρεισμά του. Μόνο έτσι μπορεί να ευοδωθεί το μεγάλο όραμα της ανθρωπότητας: ο εξανθρωπισμός της τεχνικής και της επιστήμης.
Επιμέλεια:
Μανδαλάκη Στέλλα - Μπλαβάκη Κατερίνα - Κόρκακα Σάνδη
fimes.gr
ΣΟΥ ΑΡΕΣΕ; ΚΑΝΕ LIKE... ΚΟΙΝΟΠΟΙΗΣΕ ΤΟ
Γίνετε φίλοι μας, στη σελίδα μας στο facebook: http://www.facebook.com/vatolakkiotis
Στείλτε μας τις απόψεις σας, τα άρθρα σας, τις καταγγελίες σας και οτιδήποτε θέλετε στο email: kostasdigos@yahoo.gr
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου