θαυμάσει και να το αποτυπώσω, σε αυτές τις λίγες γραμμές και έτσι να εξηγήσω το τι μπορεί να δει κανείς ερχόμενος στο Βόιο το τριήμερο του Αγίου Πνεύματος.
To voion Tv Εναέρια Λήψη στην Ιερά Μονή Αγίας Τριάδας
Την τιμητική της βέβαια έχει η Ιερά Μονή Αγίας Τριάδας που είναι χτισμένη στα ριζά της υψηλότερης κορυφής του Βοΐου, μέσα σε έναν τόπο όμορφο και γαλήνιο που προκαλεί θαυμασμό και δέος.
Πλατύφυλλες οξιές, μεγάλες βελανιδιές και γέρικες καστανιές ορθώνονται αγέρωχες, δημιουργώντας ένα μεγαλοπρεπές σκηνικό.
Το μοναστήρι διατηρεί ως σήμερα τη φρουριακή μορφή του.
Στο μοναστήρι φτάνει κανείς είτε από τον Πεντάλοφο και τον Βυθό αλλά και από τον Αυγερινό που είναι οι πλησιέστεροι προς την Ιερά Μονή,οικισμοί.
Φτάνοντας στον Πεντάλοφο βλέπουμε να δεσπόζουν επιβλητικά «Ο Ζουπανιώτης Μάστορας» ,«Η Γυναίκα της Πίνδου» αλλά και την «Λότζια» με τα παραδοσιακά καφενεία και της ταβέρνες,έτοιμα όλο τον χρόνο,αλλά και όλη την ημέρα να σε υποδεχτούν.
Στο Βυθό θα πάμε στην πλατεία,την γνωστή ως «Μάρμαρο»,να περάσουμε εκεί παρέα με τον Τέλη,και τα άλλα παιδιά,αλλά και τον Λευτέρη,που αν έχει όρεξη θα μας παίξει την φλογέρα του.
Κατηφορίζουμε προς τα κάτω περνάμε από το Δίλοφο με την πληγωμένη Παναγιά,που οι κάτοικοι του προσπαθούν να την γιατρέψουν.Στο χρώμα της πέτρας! Νότια του Πενταλόφου στα όρια μεταξύ των Νομών Κοζάνης και Γρεβενών βρίσκεται άλλο ένα περίφημο μαστοροχώρι, το Δίλοφο, το παλιό Λιμπόχοβο. Είναι χτισμένο σε υψόμετρο 970 μέτρα σε μια ιδιαίτερη τοποθεσία της δασωμένης ράχης Μπουργιάνη στις νότιες απολήξεις του Βοΐου. Δύο συνοικίες διακρίνονται και στο Δίλοφο, η μία με ανατολικό και η άλλη με δυτικό προσανατολισμό, ενώ ακριβώς ανάμεσά τους βρίσκεται η κεντρική πλατεία με τον υπέροχο ναό της Κοιμήσεως της Θεοτόκου.
Φεύγουμε και πάμε προς της Αγία Σωτήρα,εκεί πάμε προς το Το γεφύρι της Σβόλιανης αντιπροσωπευτικό δείγμα της τέχνης της πέτρας, μπορεί να μην εντυπωσιάζει με το μέγεθός του είναι όμως ένα από τα σημαντικότερα πέτρινα γεφύρια της Ελλάδος, λόγω της ιδιαίτερης θεμελίωσής του. Η μία του πλευρά έχει στερεωθεί στον σχεδόν κάθετο βράχο και μοιάζει να αποτελεί τη φυσική συνέχειά του. Το γεφύρι έχει συνολικά μήκος περίπου 25 μέτρα και μέγιστο ύψος κοντά στα 8, και αποτελείται από δύο τόξα. Ένα μεγάλο και ένα μικρότερο που χρησίμευε και χρησιμεύει στο να «ανακουφίζει» τη γέφυρα όταν το ποτάμι είναι ιδιαίτερα φορτωμένο.Συνεχίζουμε και πάμε προς την Μόρφη,εκεί κάνουμε μια στάση στο Γεφύρι της,
στην περιοχή Μπαλτώνικος – Λάκκος, σε υψόμετρο 800 μ., 2 χλμ. ανατολικά του οικισμού της Μόρφης, στην Επαρχία Βοΐου του νομού Κοζάνης, υπάρχει το τρίτοξο λιθόκτιστο γεφύρι, που επιτρέπει τη διάβαση του Πραμόριτσα, παραπόταμου του Αλιάκμονα.Η γέφυρα έχει χαρακτηριστεί διατηρητέο μνημείο με Υπουργική Απόφαση το 1995. Η κατασκευή της, σύμφωνα με μορφολογικά και κατασκευαστικά της στοιχεία, τοποθετείται στα τέλη του 18ου, με αρχές 19ου αι.
και από εκεί στην πλατεία του χωριού,στο καφενείο της «νεολαίας» το παλιό καφενείο του «Τζάρου», αλλά και λίγο πιο πάνω, στο καινούριο που δουλεύει και σαν ταβέρνα.
Απέναντι από την Μόρφη,βλέπουμε τηνΚορυφή,και πίσω η Χρυσαυγή,θα πάμε εκεί σε λίγο να ανταμώσουμε τον Γιώργο στο Καφενείο της Κορυφής,να μας περιποιηθεί και αυτός με την σειρά του,να δούμε το «Μπνάρι της Καλογρίας» όπως λένε το πηγάδι στην πάνω πλατεία του χωριού,που από εκεί έπαιρναν νερό για να λούσουν και να ξυρίσουν τον γαμπρό.
Σε λίγο φτάνουμε στην Χρυσαυγή, με τον παλιό τον Μύλο και το Πέτρινο Γεφύρι.Ένας αδίστακτος ληστής από το Πολυνέρι Γρεβενών, ο Νικόλαος Ζάμπρος βρέθηκε σε αρκετά δύσκολη θέση. Το Μαγεριώτικο ρέμα ήταν πολύ πλυμμηρισμένο και δεν μπορούσε να το περάσει. Καταδιωκόμενος, σύρθηκε ως τη Χρυσαυγή όπου ζήτησε – με τον τρόπο που κάνουν οι ληστές- να τον κρύψουν. Οι Χρυσαυγιώτες υπάκουσαν, τον έκρυψαν σε ένα σπίτι και κάνανε τους ανήξερους στους Οθωμανούς που κατέφθασαν. Έτσι ο Ζάμπρος σώθηκε και για να ευγνωμονήσει τους Χρυσαυγιώτες, χρηματοδότησε ένα μεγάλο γεφύρι στο Μαγεριώτικο ρέμα, που ένωνε τη Χρυσαυγή με το Δίλοφο. Λέγεται ότι την επίβλεψη της κατασκευής την έκανε ο ίδιος, κρυμμένος στον παρακείμενο νερόμυλο.
Πρωτομάστορας στο κτίσιμο του γεφυριού θεωρείται ο Νικόλαος – Αναγνώστης Παν. Τζιούφα (1824-1892), κτίστης, λεπτουργός, πελεκάνος σιδηρουργός από το Δίλοφο, ο οποίος αναφέρεται ότι είχε κατασκευάσει ο ίδιος και τα εργαλεία του. Υπάρχει επίσης η παράδοση πως οι Χρυσαυγιώτες μαστόροι Ζιούλας και Πούλιος έκτισαν το γεφύρι, ή τουλάχιστον τα στηθαία του.
Από εκεί συνεχίζουμε,περνάμε την γέφυρα της Βουχωρίνας και πριν φτάσουμε στο Τσοτύλι
κάνουμε αριστερά στην διασταύρωση της Ομαλής,για να πάρουμε τον δρόμο,για τα γνωστά σε όλους μας,Μαστοροχώρια -Καστανοχώρια του Βοΐου.
Σκαρφαλωμένα σε ψηλά βουνά βρίσκονται τα περήφανα Καστανοχώρια σε υψόμετρο που κυμαίνεται από 900 έως 1100 μέτρα. Είναι διαταγμένα σε ευθεία σχεδόν γραμμή με διεύθυνση Βορρά – Νότου. Πρόκειται κυρίως για κεφαλοχώρια, όπως η Δαμασκηνιά, ο Αυγερινός και το Πολυκάστανο, που είναι μεγαλύτερα σε μέγεθος από τα υπόλοιπα χωριά της περιοχής του Τσοτυλίου, μιας και στο παρελθόν αποτελούσαν σπουδαίους κτηνοτροφικούς και γεωργικούς οικισμούς. Στο σύνολο των Καστανοχωρίων εντάσσονται και οι οικισμοί της Δάφνης, της Ζώνης, της Δραγασιάς, των Αγίων Αναργύρων και της Κλεισώρειας.
Από εδώ και πέρα ξεκινούν οι ψηλές κορυφές του Αηλιά, του Παλιοκριμηνίου, του Πετριτσίου και των Οντρίων. Οι βελανιδιές δίνουν πλέον τη θέση τους σε αγέρωχες καστανιές και μυστηριακά δάση οξιάς. Οι γκρεμοί μεγαλώνουν και κρέμονται πιο απειλητικοί, με το πρόσωπό τους στραμμένο στην Ήπειρο και τα βουνά της Αλβανίας. Ένας θαυμαστός βουνίσιος κόσμος ξετυλίγεται με γάργαρα νερά και άγρια τοπία.
Ως Καστανοχώρια χαρακτηρίζονται και οι γειτονικοί οικισμοί του Βυθού, του Πενταλόφου και της Αγ. Σωτήρας, όπως επίσης και τα χωριά που συνεχίζονται Βόρεια στην πίσω πλευρά των Οντρίων και ανήκουν στο Νομό Καστοριάς. Μερικά από αυτά είναι η Λάγκα, ο Βράχος, το Καστανόφυτο και ο Άγιος Ηλίας.
Εκτός από αγρότες, η περιοχή διέθετε και σπουδαίους μαστόρους. Τα έργα τους είναι αποτυπωμένα στα πέτρινα σπίτια, στα σχολεία και στα πολλά μοναστήρια που βρίσκονται εδώ, η ύπαρξη των οποίων ευνοήθηκε ιδιαιτέρως από το δυσπρόσιτο του τόπου και την πίστη των κατοίκων. Η γνωριμία με τα Καστανοχώρια αποτελεί στην κυριολεξία ένα όμορφο ταξίδι στα έργα του ανθρώπου και της φύσης.
Στο ταξίδι μας,μπορούμε και πριν το Τσοτύλι, να κάνουμε δεξιά και να πάμε και στη Λούβρη,το Κριμήνι ,και το Ροδοχώρι
Η Λούβρη είναι μικρό χωριό, αλλά από τα παλιότερα του Βοΐου. Βρίσκεται χτισμένη στην πλαγιά ενός λόφου και αποτελείται από έναν και μοναδικό μαχαλά.
Τη Λούβρη περιτριγυρίζουν δάση από βελανιδιές, αλλά εντός του χωριού στις αυλές και στα παλιά κτήματα υπάρχουν επίσης πολλές καρυδιές, μηλιές και αμυγδαλιές. Πρόκειται για έναν τόπο με ήπιο κλίμα, ήρεμο και φιλόξενο.
Το Κριμήνι μαζί με το γειτονικό Ροδοχώρι είναι δύο δίδυμα χωριά τελείως διαφορετικά στη φύση από τους υπόλοιπους οικισμούς του Βοϊου. Δεν βρίσκονται χτισμένα κάτω από γιγάντιους βράχους, αλλά και ούτε κοντά σε μεγάλες γεωργικές εκτάσεις ή βαθιές κοιλάδες. Εδώ το τοπίο είναι ήμερο, γαλήνιο, βγαλμένο σαν από παραμύθι με ανθρωπάκια, νάνους και ξωτικά. Το έδαφος είναι ομαλό και τα χωριά περικυκλώνει ένα απέραντο δάσος βελανιδιάς, που όταν φουντώνει δύσκολα τα κάνει διακριτά από μακριά.
Το Κριμήνι, ένα πραγματικό κόσμημα της αρχιτεκτονικής και του μεγαλείου της φύσης του Βοϊου. Χωρίζεται σε δυο μαχαλάδες, τον Τζερτζέλ και τον Βαρόσι. Το χειμώνα είναι σχεδόν έρημο, όμως το καλοκαίρι ξεπερνάει τους 300 κατοίκους. Πολύ ιδιαίτερη και σπάνια είναι η εκκλησία του Αγ. Ευσταθίου, χτισμένη από το 1868 στη θέση όπου προϋπήρχε εικονοστάσι, με πολλά αντικείμενα φερμένα απευθείας από το Άγιο Όρος. Εντύπωση προκαλούν τα πολλά πηγάδια, που φθάνουν τα 60 στον αριθμό, με πιο χαρακτηριστικό εκείνο δίπλα στον πλάτανο, μιας και η διάταξη των πετρωμάτων δεν επιτρέπει τη δημιουργία επιφανειακών πηγών.
Συνειρμικά, τη λέξη Κριμήνι ακολουθεί η λέξη Ροδοχώρι, όπως και το αντίστροφο. Η πινακίδα της Εθνικής οδού μετά το Τσοτύλι πληροφορεί για τη θέση των δύο οικισμών, όμως ο περισσότερος κόσμος αν και βρίσκονται τόσο κοντά δεν έχει γνωρίσει την ομορφιά τους. Αλλά και τα ίδια μοιάζουν να θέλουν να παραμείνουν κρυμμένα από τα πολλά βλέμματα και τη φασαρία. Απέχουν μεταξύ τους μόλις 2 χιλιόμετρα και έπειτα ακολουθούν τα χωριά των Γρεβενών με πρώτο τις Κυδωνιές. Η πυκνή βλάστηση σε συνδυασμό με την ύπαρξη του ποταμού Πραμόριτσα και των πολλών πηγών ευνοεί την ανάπτυξη μιας σπάνιας πανίδας από έντομα, πτηνά, αλλά και μεγάλα θηλαστικά, όπως ζαρκάδια, λύκους και αρκούδες.
Φτάνουμε και μπαίνουμε στο Τσοτύλι, με την πετρόχτιστη Εκκλησία του Αγίου Αθανασίου,την Αγία Μαρίνα,το Επισκοπείο,αλλά και το γνωστό,Ιστορικό Γυμνάσιο-Οικοτροφείο,αλλά και σήμερα που είναι Σάββατο στην αγορά του Τσοτυλιού,που από πολύ παλιά λειτουργεί,και υπάρχει,και πάμε για καφέ,για τσίπουρο,και για φαγητό σε όλα τα μαγαζιά,δεν θέλω να αδικήσω κανέναν,για αυτό και δεν αναφέρομε ξεχωριστά σε κάθε μαγαζί,αλλά εδώ στο Τσοτύλι,σε όποιο μαγαζί και να πας,αλλά και σε όλο το Βόιο,και πιστέψτε με ,έχω πάει σε όλα τα μαγαζιά,ακόμα και στα μικρά χωριά,όπου αυτά υπάρχουν-για τα μαγαζιά λέω- ξέρουν να μας περιποιούνται,ντόπιους και περαστικούς.
Το Ιστορικό Γυμνάσιο Τσοτυλίου
Εδώ βρίσκεται χτισμένο το ιστορικό γυμνάσιο, έργο της Μακεδονικής Φιλεκπαιδευτικής Αδελφότητας, που ιδρύθηκε το 1871 στην Κωνσταντινούπολη από συντεχνίες Δυτικομακεδόνων μαστοροκαλφάδων. Το γυμνάσιο – οικοτροφείο ανεγέρθηκε το 1873, αποτελώντας ένα λαμπρό και άνετο κτίριο, γνωστό ως Τσοτύλειος Σχολή, το οποίο βρισκόταν υπό την αιγίδα του Πατριαρχείου και είχε πανελλήνια ακτινοβολία. Μεγάλη ήταν η προσφορά του στα γράμματα, αφού από εδώ αποφοίτησαν χιλιάδες μαθητές οι οποίοι διέπρεψαν σε σημαντικούς τομείς της κοινωνίας μας. Σήμερα, το ανακαινισμένο αριστούργημα των μαστόρων του Βοΐου στεγάζει το Δημαρχείο Τσοτυλίου. Το 1928 ανεγέρθηκε χωριστό διδακτήριο ως προέκταση του παλιού και το 1958 ολοκληρώθηκε η ανέγερση ενός νέου οικοτροφείου, που αποτέλεσε τη μαθητική εστία Τσοτυλίου. Στο κτίριο αυτό, που ανακαινίσθηκε πρόσφατα, στεγάζεται σήμερα μία από τις Σχολές Δημοτικής Αστυνομίας πανελλήνιας εμβέλειας.
Το Παζάρι του Τσοτυλίου
Ήταν κάπου στα 1833, όταν με απόφαση του σουλτάνου ιδρύθηκε η εβδομαδιαία αγορά του Τσοτυλίου, που τελούνταν και εξακολουθεί να τελείται κάθε Σάββατο με μεγάλη απήχηση στην ευρύτερη περιοχή. Κάθε πρωινό του Σαββάτου το τότε κεφαλοχώρι έπαιρνε άλλη ζωή. Ο κόσμος που συγκεντρώνονταν ήταν τόσο πολύς, ώστε στην αγορά να έχουν συμμετοχή μέχρι και τα χωριά της Κόνιτσας, των Γρεβενών, της Κοζάνης, της Καστοριάς και της Κορυτσάς. Τα χάνια, που ήταν πολλά, ήταν έτοιμα να υποδεχτούν τους παζαριώτες. Η κύρια αγορά γίνονταν μπροστά στο εικονοστάσι της Αγ. Μαρίνας και στην πλατεία της Ιτιάς. Το παζάρι και το γυμνάσιο συνέβαλαν καθοριστικά στην οικονομική, κοινωνική και γενικότερα πνευματική πρόοδο του Τσοτυλίου.
Μετά το Τσοτυλί επόμενος σταθμός η Νεάπολη όπου και εδώ έχει την τιμητική της η Αγία Τριάδα,με την ομώνυμη εκκλησία,που φέτος μετά από αρκετά χρόνια,ο Πολιτιστικός Σύλλογος,διοργάνωσε τριήμερες εκδηλώσεις,αρχίζοντας από σήμερα Σάββατο 2 Ιουνίου του 2012 με την Επίδειξη Τοξοβολίας,και αύριο Κυριακή στις 8 το βράδυ,το παραδοσιακό γλέντι,και τελειώνοντας την Δευτέρα Του Αγίου Πνεύματος,με την Θεία Λειτουργία και της Εκδηλώσεις που θα γίνουν στο προαύλιο του Ναού.
Ιερός Ναός Αγίου Πνεύματος Νεάπολης Βοΐου
Προ εκατόν ετών, ίσως και πλέον, η πέτρα η μεγάλη η οποία ευρίσκεται εις την εκκλησίαν του Αγίου Πνεύματος υπήρχεν εις την
θέσιν της και ήτο σκεπασμένη με μικράν τινα πτωχικήν στέγην και μίαν κανδήλα και κηρία άναπταν οι τότε ολίγοι χριστιανοί.
Ολίγα βήματα προς το κατηφορές μέρος, νοτίως, ευρίσκοντο τα μεγάλα κονάκια και σπίτια του Ντεμίρ βέη oνoμαζόμενoυ.
Εκ παραδόσεως και διαδόσεως λέγουν ότι ο βέης και η οικογένειά του έβλεπαν άσχημα ονείρατα και συχνά έπασχαν από ασθενείας και ως
φανατικοί οι Τούρκοι xoτζάδες του ενέπνευσαν την ιδέαν ότι αιτία είναι αυτή η πέτρα την οποίαν έχουν οι χριστιανοί.
(Σημ. Π. Ζησοπούλου: Αυτήν την πέτρα, που βρίκεται ακόμη εκεί, την έχω επισκεφθεί προ 5-6 ετών. Πολλά από τα μεταλλικά νομίσματα
που ακουμπούν επάνω της οι πιστοί, κρατιούνται από μια μαγνητική δύναμη κολλημένα στην επιφάνειά της).
»Γιορτάζει η Νεάπολη το διήμερο Πεντηκοστής – Αγίου Πνεύματος» 31 Μαΐου με 1 Ιουνίου 2015
Η ημέρα του Αγίου Πνεύματος, μια από τις μεγαλύτερες γιορτές της Εκκλησίας μας, ήταν και είναι πάντα πανηγυρική για τη Νεάπολη.
Πόλος έλξης για το πανηγύρι, η εκκλησία του Αγίου Πνεύματος, που δεσπόζει στον ομώνυμο λοφίσκο της Νεάπολης, καθώς και η «Μεγάλη πέτρα» με τον μύθο της.
Πολιτιστικός Επιμορφωτικός Εξωραϊστικός Λαογραφικός και Μικρασιατών Σύλλογος Νεάπολης Βοΐου: Κάλεσμα για την Παραμονή της Εορτής του Αγίου Πνεύματος……
Όλοι μας πρέπει θα δώσουμε το παρόν σε αυτή τη μεγάλη γιορτή της Ορθοδοξίας, όπως κάθε χρόνο, δείχνοντας έτσι και την αγάπη για τον τόπο μας.
Μετά την Νεάπολη πάμε μια βόλτα προς την Εράτυρα με τα παλιά Αρχοντικά και της πολλες τις Εκκλησίες, αλλά και να γευτούμε από τα παραδοσιακά γλυκά της που εκεί οι γυναίκες ξέρουν πολυ καλά να κάνουν.Η Εράτυρα είναι γνωστή για τα πολλά αρχοντικά, χτισμένα σύμφωνα με μια ιδιαίτερη τοπική λαϊκή παράδοση. Σημαντικός είναι ο Ιερός Ναός Αγίου Γεωργίου στο κέντρο του χωριού, κτισμένος το 1844, που διαθέτει το μοναδικό ξυλόγλυπτο τέμπλο στο ιερό του και πολύ ωραίες παλιές αγιογραφίες. Γύρω από την Εράτυρα υπάρχουν διάσπαρτα ίχνη από αρχαίους τειχισμένους οικισμούς και πλήθος άλλων αρχαιολογικών χώρων που μαρτυρούν την ύπαρξη οργανωμένων οικισμών με ανεπτυγμένη οικιστική οργάνωση και εύρωστη οικονομία. Υπάρχουν αρκετά μονοπάτια που οδηγούν στο όρος Άσκιο, με ιδιαίτερης σημασίας αυτό που οδηγεί προς το εξωκλήσι του Αγίου Μάρκου.
Λίγο έξω από την Εράτυρα, ανεβαίνοντας προς το Άσκιο, στην παλαιά Μονή του Αγίου Αθανασίου λειτουργεί δημοτικός ξενώνας, ενώ η εκκλησία της μονής, η οποία διαθέτει ξυλόγλυπτο τέμπλο, βρίσκεται στο τελευταίο στάδιο της αναπαλαίωσης. Στον ξενώνα αυτό φιλοξενούνται συχνά ομάδες ποδοσφαίρου για την προετοιμασία τους λόγω του πολύ καλού κλίματος της περιοχής. Κάτω από τη μονή έχει δημιουργηθεί πάρκο μεγάλης έκτασης με παιδικές χαρές, γήπεδα μπάσκετ και ποδοσφαίρου, όλα αυτά ανάμεσα στο πολύ ωραίο φυσικό περιβάλλον.
Συνεχίζοντας πάμε για την Γαλατινή,που είναι χτισμένη μέσα στα βουνά,και από εκεί στην Σιάτιστα να δούμε τα Αρχοντικά της,την πλούσια ιστορία της,τα παραδοσιακά της τα κελάρια, και να γευτούμε το Ηλιαστό Κρασί που ξέρουν από χρόνια να το φτιάχνουν.
Τα Κρασιά της Σιάτιστας
“Λεβεντογέννα Σιάτιστα τα πτερωτά βουνά σου
και το γλυκό σου το κρασί και η άδολη ομορφιά σου…”
Η αμπελουργία της Σιάτιστας κατά το παρελθόν παρουσίασε μεγάλη ακμή. Η Σιάτιστα υπήρξε σημαντικό κέντρο κρασιού. Στην αμπελουργία οι κάτοικοι της Σιάτιστας επιδόθηκαν πολλά χρόνια.
Από τα σταφύλια των αμπελιών της Σιάτιστας και ιδιαίτερα από την ποικιλία σταφυλιών τα μοσχομαύρα, με την κατάλληλη επεξεργασία, παράγεται το καλύτερο ηλιαστό ή λιαστό κρασί της Σιάτιστας, που βραβεύτηκε σε πολλές εκθέσεις και που εδώ και ολόκληρους αιώνες η φήμη του εξακολουθεί να παραμένει.Τα καλύτερα αμπέλια της Σιάτιστας ήταν στο Ντερβένι. Αργότερα οι Σιατιστινοί φύτευσαν αμπέλια και σε άλλες περιοχές (Πέτροβο, Μπουρλέκια, Ριζά, Τζάγκινα, Μαγούλα, Μπότσκα, Πούσταβο, Τσιπουτούρα, Αργυρά, Αναβρυκά, Τζιούμτα, Φαρδύκαμπο, Παλιόμυλο, Παλιάμπελα, Σαμαρές κ.λ.π.).
Τα κρασιά που παράγονταν και παράγονται και τώρα στη Σιάτιστα είναι το άσπρο και το μαύρο (Μπρούσικο).
Ακόμα από τα τσίπουρα παράγεται η περίφημη ρακή της Σιάτιστας.
Οι Σιατιστινοί με τα καραβάνια μετέφεραν τα κρασιά στα Γιάννενα και τη Θεσσαλία και επιστρέφοντας φόρτωναν διάφορα άλλα γεωργικά και μη προϊόντα. Εκτός από τα Γιάννενα τα κρασιά πουλιούνταν και στα παζάρια στο Τσοτύλι, τα Γρεβενά, το Άργος Ορεστικό, την Κορυτσά. Μεγάλη κατανάλωση έκαμνε και η Σαμαρίνα (υψόμετρο 1.600 μ.), όπου το ντερβενίσιο κρασί της Σιάτιστας εκτιμούνταν ιδιαίτερα.
Γνωρίζουμε ακόμα ότι ανάμεσα στα σπουδαιότερα εγχώρια εμπορεύματα που μεταφέρονταν με καραβάνια από τη Μακεδονία στην Κεντρική Ευρώπη, ήταν και τα περίφημα κρασιά της Σιάτιστας.
Ενδεικτικά αναφέρουμε τις εντυπώσεις του Άγγλου περιηγητή Ληκ που επισκέφτηκε τη Σιάτιστα το 1805: “Από το προϊόν αυτό “Τα σταφύλια” οι Σιατιστείς παρασκευάζουν ένα είδος κρασιού εκ των αρίστων της Ρουμελίας (Βαλκανικής Χερσονήσου), από το οποίο πωλούν αρκετό εις την Μακεδονίαν, την Θεσσαλίαν, την Ήπειρον και την Ευρώπην. Το κρασί είναι τεσσάρων ειδών: 1) Ηλιασμένον ή Ηλιοστεγνωμένον, μίγμα άσπρων και κόκκινων σταφυλιών εκτεθειμένων επί οκτώ ημέρας εις τον ήλιον ή και εναποτειθεμένων εις σκεπασμένην συσκευήν επί έξι εβδομάδας, κατόπιν των οποίων το προϊόν γίνεται άσπρο γλυκό κρασί δυνατής ουσίας και υψηλής γεύσεως 2) Ένα ξηρό άσπρο κρασί 3) Ένα κόκκινο κρασί 4) Το αψιθινόν ή κρασί αψινθίου (είδος Βερμούτ), παρασκευαζόμενον και εις άλλα μέρη της Ελλάδος. Το κρασί τούτο είναι γλυκό και ευγευστότατον. Οι Σιατιστινοί φυλάγουν το κρασί των τρία, τέσσερα, πέντε, κάποτε δε και περισσότερα χρόνια, στα βαγένια, καλαισθητικώς αραδιασμένα, όπως και εις την πεπολιτισμένην Ευρώπην. Το άριστο κρασί παράγεται εις πετρώδη μέρη…”
Να τι γράφει και ο περιηγητής Φραγκίσκος Πουκεβίλ, που επισκέφτηκε τη Σιάτιστα το 1806, στο βιβλίο του “Ταξίδι στη Δυτική Μακεδονία. Άνοιξη του 1806”: “ Η Σιάτιστα ήτανε η πόλη της Ειρήνης. Το σχολείο της, μιαν αγνή πηγή ηθικής, και αυτός ο ξεχωριστός πληθυσμός της, ένα παράδειγμα ομόνοιας που μπορούμε να το συστήσουμε στους άλλους κατοίκους της Ανατολής. Σ’ όλη τη Μακεδονία καυκιούνται για τα γλυκίσματά τους και πρώτ’ απ’ όλα για τις πίτες, ένα είδος γλύκισμα από φύλλα της Σιάτιστας, που τις στέλνουν σ’ όλη την αυτοκρατορία. Τα κρασιά της είναι το ίδιο ονομαστά και αυτά, είναι, όπως πιστεύω, τα καλύτερα της Μακεδονίας”.
Τα φημισμένα κρασιά της Σιάτιστας φυλάγονται στα βαρέλια που είναι τοποθετημένα στα παστρικά κατώγεια των αρχοντόσπιτων.
Τα κρασιά της Σιάτιστας είναι υψηλής ποιότητας και μεγάλης ποκιλίας, αλλά και τέρψη μπορούν να μας χαρίσουν και ψυχική ευφορία να μας προσφέρουν.
Όλο το σύμπαν υπάρχει σ’ ένα ποτήρι κρασί.
Άμα θέλτς να τα εκατοστήης του Σιατσνό κρασί να μη τ’ αφήξ’.
Μ’ αρέσει το Σιατσνό κρασί, σαν την καλή κουβέντα.
Το κρασί το Σιατσνό δος το μια να πάει κάτω κι η κορφή να βρεί τον πάτο και όποιος θα πει κακό για μας να βγεί το μάτι σα λουκμάς και η θυγατέρα να ρθεί με μας.
Κρασί σε πίνω για καλό κι εσύ με κρούς στον τοίχο. Εγώ σε πίνω να χαρώ και συ με κάνεις σα μωρό. Αυτό είναι γραμμένο σε Σιατιστινή κανάτα. Πλατύστομο δοχείο από πηλό.
Ο ύπνος τρέφει το παιδί και ο ήλιος το μοσχάρι και το Σιατσνό μας το κρασί, το γέροντα τον κάνει παλικάρι.
Εμείς εδώ δεν ήρθαμε κέρνα μας, κέρνα μας. Τραγούδι. Δε σπαρνιούμι ντίπ΄απ΄τι δώ. Βρήκα καλό κατώι. Σι πέτρα να φυτρώνει.
Βάλε μας κρασί να πιούμε και του χρόνου να σας δούμε.
Κερνάτε μας Σιατιστινό κρασίαρχοντοπούλες, είναι της λύπης γιατρικό και της ζωής η χάρη.
Κρασί έρριχναν στις πληγές παλιά και τις έπλεναν.
Τη ρακή την έδιναν στο παιδί που πονούσε το δόντι του. Την κρατούσε 2-3 λετπά μέσα στο στόμα για να μουδιάσει και να σταματήσει ο πόνος.
Δεν πρέπει να πίνουμε πολύ κρασί. Εδώ υπάρχει και ένα εξάστιχο που παρουσιάζει παραστατικά την εξέλιξη των ποτηριών του κρασιού.
Το πρώτο φέρνει όρεξη
το δεύτερο ευθυμία,
το τρίτο ζάλη φούντωση
το τέταρτο φλυαρία
το πέμπτο αναστάτωση
το έκτο αστυνομία.
Τα κρασία της Σιάτιστας είναι υψηλής ποιότητας και μεγάλης ποικιλίας, αλλά και τέρψη μπορούν να χαρίσουν και ψυχική ευφορία να μας προσφέρουν.
Το αμπέλι θέλει δουλειά και φροντίδα. Θέλει χάιδεμα. Αλλιώς θα λέμε: καλημέρα αμπέλι καλώς τον τεμπέλη. Έχεις σταφύλια αμπέλι μ’ έσκαψες τεμπέλη.
Σ’ ένα δηματικό τραγούδι ο αμπελουργός συνομιλεί με το πλατύφυλλο αμπέλι του:
Αμπέλι μου πλατύφυλλο και κοντοκλαδεμένο
για δεν ανθείς, για δεν καρπείς, σταφύλια για δεν βγάνεις.
Μου χάλασες παλιάμπελο, κι εγώ θα σε πουλήσω.
Μη με πουλάς αφέντη μου, κι εγώ σε ξεχρεώνω.
Για βάλε νιούς και σκάψε με, γέρους και κλάδεψέ με.
Βάλε γριές μεσόκοπες, να με βλαστολογήσουν.
Βάλε κορίτσια ανύπαντρα να με κορφολογήσουν.
Το ηλιαστό κρασί της ΣιάτισταςΤο ηλιαστό κρασί της Σιάτιστα γίνεται από σταφύλια ξεχωριστής ποικιλίας, τα «Μοσχομαύρα» και τα «Νιγρικιώτικα».
Τα σταφύλια αυτά τα μαζεύουμε το πρώτο δεκαήμερο του Οκτώβρη, φροντίζουμε φυσικά να μην είναι βρεγμένα , τα βάζουμε σε προσήλιο και ευάερο χώρο, όπου δεν υπάρχει τίποτε άλλο και τα αφήνουμε εκεί 40-45 μέρες να «ηλιαστούν» ώσπου η ρώγα τους να γίνει σα σταφίδα.
Τότε καθαρίζουμε τα σταφύλια από τις σάπιες ρώγες και τα πατάμε τώρα στα πατητήρια, παλιά τα πατούσαμε σε ξύλινη σκαφίδα με τα χέρια. Το μούστο που βγάζουμε από αυτά τον βάζουμε σε ένα σακούλι καμωμένο από μαλλί γίδας κι εκεί ο μούστος κατασταλάζει και στραγγίζει. Το καθαρό υγρό που παίρνουμε, το δάκρυ όπως το λέμε, το ρίχνουμε στο βαρέλι , για να «βράσει» και στο σακούλι μένει η ψύχα του σταφυλιού, που την πετάμε.
Το βαρέλι που χρησιμοποιούμε πρέπει να είναι κι αυτό από ηλιαστό κρασί, αν είναι καινούργιο, του βάζουμε για μια χρονιά πολύ παλιό κρασί, ώστε να πάρει το άρωμά του, και την επόμενη το χρησιμοποιούμε για το ηλιαστό.
Ο βρασμός του νέου καθαρισμένου μούστου ,εξαιτίας του κλίματός μας, γίνεται τον Απρίλη της νέας χρονιάς και αν γίνει μέσα σε δυο βδομάδες τότε το κρασί θα γίνει πολύ καλό, αν σιγοβράσει δε δίνει καλό ηλιαστό κρασί.
Μια βασική προϋπόθεση της παραγωγής / επεξεργασίας του ηλιαστού είναι η σχολαστική καθαριότητα.
Αυτά και άλλα πολλά άλλα πολλά που δεν τα περιγράφω,για να μην σας κουράζω,μπορούμε να δούμε ερχόμενοι στο Βόιο,για το τριήμερο Του Αγίου Πνεύματος,αλλά και σε όλη την διάρκεια του χρόνου.
Αφήσαμε και άλλα που δεν τα περιγράφουμε μέσα σε αυτό το άρθρο,όχι μόνο για την εξοικονόμηση του χώρου και του χρόνου,αλλά για να έρθουμε-έρθετε να τα δείτε από Κοντά.
Χρόνια Πολλά και Καλό τριήμερο του Αγίου Πνεύματος στο Βόιο.
www.tovoion.com
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου