Βάλε Μάρτη!

Του Μάρτη τα καμώματα

Αχ! Μάρτης!
Ο μήνας αυτός φημίζεται για τόσα πράγματα! Το 'ξερες, για παράδειγμα, ότι ο 3ος μήνας του χρόνου...
πήρε το όνομά του από το λατινικό "Martius", δηλαδή από τον θεό Άρη, που θεωρείτο ο γενάρχης των Ρωμαίων; Είναι ο μήνας με τις περισσότερες παροιμίες, με τη Σαρακοστή και τη νηστεία (λείπει, άλλωστε, ο Μάρτης από τη Σαρακοστή;), με την εθνική επέτειο της Επανάστασης του 1821 (που φέτος πέφτει Κυριακή, οπότε ούτε λόγος για τριήμερο), με τον καιρό που δεν ξέρει τι του γίνεται (“Μάρτης γδάρτης και κακός παλουκοκάφτης” και “Από Μάρτη καλοκαίρι και από Αύγουστο χειμώνα”) και με τα δικά του λευκοκόκκινα βραχιολάκια “σήμα κατατεθέν”! Και για αυτά ακριβώς τα must βραχιολάκια – που έχουν αναγάγει το έθιμο σε μόδα – θα μιλήσουμε σε αυτό το blog post. Έθιμα, προέλευση, παροιμίες, ακόμα και tutorial σου έχουμε για να… βάλεις Μάρτη!

«Βάλε Μάρτη… ο ήλιος να μη σε κάψει!»

Έτσι συνηθίζει να λέει ο λαός, αλλά και οι μανάδες μας, που μανιωδώς μας έδεναν τη λευκοκόκκινη κλωστή στο χέρι την 1η του Μαρτίου! Όχι, δεν ήμασταν εμείς για δέσιμο, είναι η παράδοση που προστάζει τις μανάδες των Βαλκανίων να πλέκουν και να δένουν τον Μάρτη στο χεράκι των παιδιών για να μην τα πιάσει ο ήλιος! Το δίχρωμο αυτό βραχιόλι – λένε ότι – σε προστατευτεί από το κάψιμο του ήλιου και όχι μόνο! Κάποιοι πρεσβεύουν ότι σε προστατεύει και από κουνούπια, ψύλλους, αρρώστιες και άλλα κακά… τα σχόλια δικά σου!
Μπορεί πλέον να έχει εμπλουτιστεί δημιουργικά με ματάκια, πουλάκια, κορδελάκια, και άλλα ευφάνταστα αξεσουάρ αυτό το βραχιολάκι (το οποίο φυσικά και δεν είναι μόνο από απλές κλωστούλες), αλλά το έθιμο παραμένει σταθερό.

Τι ορίζει το έθιμο
Το έθιμο θέλει τις απανταχού μανούλες να πλέκουν τον Μάρτη την τελευταία μέρα του Φεβρουαρίου και να τον φορούν στο χεράκι του παιδιού την πρώτη μέρα του Μάρτη. Σε μερικές περιοχές φοριέται στο μεγάλο δάχτυλο του ποδιού σαν δαχτυλίδι για να μην σκοντάφτει ο κάτοχός του. Το βραχιολάκι (ή το δαχτυλίδι) αυτό το βγάζεις στο τέλος του μήνα, αλλά δεν το πετάς! Άλλοι λένε να το αφήσεις πάνω στις αμυγδαλιές ή στις τριανταφυλλιές είτε για να ανθοφορήσουν είτε για να το πάρει το πρώτο χελιδόνι και να χτίσει τη φωλιά του. Κάποιοι, πιο παλιοί, υποστηρίζουν πως πρέπει να το κάψεις με το φως της λαμπάδας την Ανάσταση ή να το δέσεις στο πόδι του αρνιού την Κυριακή του Πάσχα για να μην αρπάξει. Όπως και να ‘χει, δυο είναι οι “κανόνες” που ισχύουν σχετικά με το κοκκινόλευκο βραχιολάκι: Δεν το πετάς και στο τέλος του μήνα το βγάζεις!

Και από πού κρατάει η σκούφια του Μάρτη;

Περήφανα, θα λέγαμε, η χώρα μας διεκδικεί τις ρίζες του εθίμου αυτού, καθώς το πρωτοσυναντάμε στα
Ελευσίνια Μυστήρια, όπου οι μύστες συνήθιζαν να δένουν μια κλωστή, που την αποκαλούσαν “Κρόκη”, στο δεξί τους χέρι και το αριστερό τους πόδι. Επίσης, οι αρχαίοι Έλληνες φορούσαν Μάρτη και μάλιστα οι κοπέλες στόλιζαν με Μάρτη και το άγαλμα της Αθηνάς. Ο Παυσανίας λέει πως την πρόληψη αυτή την είχαν πάρει από τους Αιγυπτίους. Όταν τελείωνε ο μήνας έπλεναν την κόκκινη κλωστή (ταινία) στον Ιλισό και την έκρυβαν για τον άλλο χρόνο. Έτσι η ταινία αυτή πήγαινε από γενιά σε γενιά και όσο πιο παλιά ήταν τόσο πιο γούρικη θεωρείτο. Το χρώμα που έχουν οι κλωστές φυσικά και δεν είναι τυχαίο, καθώς στις λαϊκές δεισιδαιμονίες, το λευκό και το κόκκινο χρώμα θεωρείται ότι προστατεύουν και αποτρέπουν κάποιο κακό.

Δεν είναι αποκλειστικά ελληνική υπόθεση

Ίσως δεν το γνώριζες, αλλά η Μαρτιά ή Μάρτης - όπως το ξέρουμε στην Ελλάδα – είναι ένα έθιμο που συναντάμε και σε άλλες χώρες των Βαλκανίων. Στη Ρουμανία είναι γνωστό ως Μαρτιζόρ, στην Αλβανία ως Βορόρε, στα Σκόπια ως Μάρτινκα και στη Βουλγαρία ως Μαρτενίτσα.
Στα Σκόπια και στην Αλβανία το έθιμο ισχύει ακριβώς όπως το ξέρουμε και στην Ελλάδα. Ενώ στη Βουλγαρία, την πρώτη ημέρα του Μάρτη, φορούν στο πέτο τους στολίδια φτιαγμένα από άσπρες και κόκκινες κλωστές (τις Μαρτενίτσες). Η Μαρτενίτσα λειτουργεί στη συνείδηση του βουλγαρικού λαού ως φυλαχτό, το οποίο μάλιστα είθισται να προσφέρεται ως δώρο μεταξύ των μελών της οικογένειας, συνοδευόμενο από ευχές για υγεία και ευημερία. Στη Ρουμανία, το Μαρτιζόρ είναι στολίδι φτιαγμένο από κόκκινη και άσπρη κλωστή. Στη λαογραφία της Ρουμανίας το κόκκινο χρώμα συμβολίζει την αγάπη για το ωραίο και το λευκό την αγνότητα του φυτού χιονόφιλος, που ανθίζει τον Μάρτιο - και είναι στενά συνδεδεμένο με αρκετά έθιμα και παραδόσεις της χώρας.

Πώς θα φτιάξεις το δικό σου βραχιόλι - Μάρτη
Τα τελευταία χρόνια ο Μάρτης έχει γίνει μόδα και οι παραλλαγές του έχουν κατακλύσει το διαδίκτυο. Φέτος σου προτείνουμε αντί να το αγοράσεις, να απολαύσεις τη χαρά της δημιουργίας, να αφήσεις την φαντασία σου ελεύθερη και να φτιάξεις τον δικό σου χειροποίητο Μάρτη! Παραλλαγές υπάρχουν πολλές, άλλες πιο εύκολες και άλλες πιο δύσκολες, εμείς επιλέξαμε τα παρακάτω βίντεο, όπου βήμα – βήμα θα δεις πώς με δύο κλωστές μπορείς να φτιάξεις τόσο τον “παραδοσιακό Μάρτη” όσο και τον “εναλλακτικό”!

Το παραδοσιακό

Τα εναλλακτικά

Πηγη