Πολιτισμός και Ανάπτυξη: Τα Γρεβενά «σταυροδρόμι» όλων των παραδόσεων

Χρίστος Βλαχοκώστας*: «Η περιοχή μας αποτελεί ένα σταυροδρόμι «ανομοιογενούς» λαογραφικής ομορφιάς που πρέπει να αναδειχθεί πολιτιστικά και να αξιοποιηθεί οικονομικά»

Όπως δεσμεύτηκα, συνεχίζω τη σειρά άρθρων για το...
αναπτυξιακό πρότυπο που πρέπει να αναζητηθεί στην περιφερειακή ενότητα των Γρεβενών. H βασική πολιτική πρόκληση για την περιοχή μας είναι η δημιουργία θέσεων εργασίας. Αυτό μπορεί να γίνει στο πλαίσιο του «Θεματικού Δεκαλόγου Ανάπτυξης» που έχω περιγράψει σε προηγούμενο άρθρο¹. Μέχρι σήμερα, έχω δημοσιεύσει προτάσεις για τους εξής πυλώνες: (i) Τουρισμός², (ii) Υποδομές και Δίκτυα Μεταφορών³, (iii) Ενέργεια⁴, (iv) Παιδεία – Έρευνα – Καινοτομία⁵, (v) Υγεία – Πρόνοια⁶.

Οι θέσεις εργασίας είναι άμεσα σχετιζόμενες με το χρήμα που κινείται εντός των ορίων της ενότητας μας. Το βασικό πρόβλημα έχει δύο διαστάσεις: (i) τα χρήματα που υπάρχουν/παράγονται στην ενότητα καταναλώνονται δυστυχώς σε μεγάλο βαθμό και έξω από αυτή, (ii) τα χρήματα που έρχονται από άλλες περιοχές και καταναλώνονται/επενδύονται στην περιφερειακή ενότητα των Γρεβενών είναι λίγα. Με απλά λόγια, δεν «κινείται χρήμα» μέσα στα όρια της περιοχής μας στο βαθμό που πρέπει.

Στο παρόν διατυπώνω προτάσεις για τον άξονα «Πολιτισμό – Παράδοση». Στην περιοχή μας είναι δυνατό να δημιουργηθεί υψηλή προστιθέμενη οικονομική αξία και θέσεις εργασίας κυρίως μέσω των πολιτιστικών-δημιουργικών βιομηχανιών και του πολιτιστικού τουρισμού (παραδοσιακά χωριά, πέτρινα γεφύρια, εκκλησίες, μοναστήρια, μνημεία, αρχοντικά, ξυλόγλυπτα Αγοράστη, μουσεία Λάβδας και Μηλιάς, πανηγύρια κτλ). Δραστηριοποιούνται εξαιρετικοί και εκπολιτιστικοί και χορευτικοί Σύλλογοι στα όμορφα χωριά μας. Πραγματοποιούνται πολιτιστικές/αθλητικές δραστηριότητες π.χ. αποκριάτικες εκδηλώσεις, Όρλιακας race, Αχίλλεια στα Γρεβενά και Κωνσταντίνεια στη Δεσκάτη, Πολιτιστικός Ιούνιος, τα Ελευθέρια της πόλης, δράσεις διαφόρων συγκροτημάτων (π.χ. χάλκινα, ροκ) κτλ. Όλα τα παραπάνω, συμβάλλουν θετικά στην τοπική κινητικότητα και στην ψυχαγωγία των πολιτών που βρίσκουν και μια διέξοδο από τη ρουτίνα της καθημερινότητας, οπότε είναι πολύ καλό να στηρίζονται και να προωθούνται. Ωστόσο το παρόν άρθρο δεν στοχεύει να καταγράψει αναλυτικά τις πολιτιστικές εκδηλώσεις και τους προορισμούς της περιοχής.

Στόχος του άρθρου είναι να τονιστεί η ανάγκη για πολιτιστική πρωτοτυπία στην περιοχή μας για την παραγωγή οικονομικού αποτελέσματος. Μια πολιτιστική-δημιουργική βιομηχανία μπορεί να συνεισφέρει σημαντικά στην εισροή χρημάτων από άλλες περιοχές στην περιφερειακή μας ενότητα, αρκεί να έχει πολιτιστική πρωτοτυπία. Άρα πρέπει να εκτιμάται πόσο θετική είναι η επίπτωση των υπαρκτών ή και σχεδιαζόμενων πολιτιστικών δραστηριοτήτων στην τοπική οικονομία. Για τη δημιουργία προστιθέμενης αξίας πρέπει να αξιοποιήσουμε τα ανταγωνιστικά μας πλεονεκτήματα συγκριτικά με τις άλλες περιοχές και να δημιουργήσουμε μια δική μας πολιτιστική-δημιουργική δραστηριότητα με επιχειρηματική λογική.

Κατά την άποψή μου, η περιφερειακή ενότητα των Γρεβενών έχει ένα ανταγωνιστικό πλεονέκτημα συγκριτικά με άλλες περιοχές. Αποτελεί ένα σταυροδρόμι «ανομοιογενούς» λαογραφικής ομορφιάς που πρέπει να αναδειχθεί περαιτέρω πολιτιστικά και να αξιοποιηθεί οικονομικά. Αποτελεί σημείο συνάντησης πολλών διαφορετικών παραδόσεων. Η συγκατοίκηση του Βοϊακού, του Βλάχικου, του Βεντζιώτικου, του Κοπατσάρικου, του Ποντιακού και του Χασιώτικου-Δεσκατιώτικου στοιχείου με το υπόλοιπο ντόπιο στοιχείο, σε μια περιφερειακή ενότητα, δημιουργεί μια πρώτη ύλη πολιτισμού ικανή να δώσει συγκριτικό πλεονέκτημα στον τόπο αν αξιοποιηθεί κατάλληλα. Υπάρχει επίσης και έντονη παράδοση προερχόμενη και από τις περιοχές της Μικράς Ασίας. Διαφορετικά ήθη και έθιμα, τραγούδια, μουσικά όργανα, χοροί, ενδυμασίες συγκατοικούν αρμονικά στα όρια της ευρύτερης περιοχής. Η δημιουργία πολιτιστικής-δημιουργικής βιομηχανίας μπορεί να κινηθεί γύρω από την ανάδειξη της περιοχής ως το «Σταυροδρόμι Παραδόσεων» συνθέτοντας ένα ενιαίο Γρεβενιώτικο πολιτιστικό στίγμα.

Είναι ευνόητο ότι ένα τέτοιο πολιτιστικό «branding» απαιτεί και τον κράχτη του. Υπάρχει μια λαογραφική έκθεση στα Γρεβενά στο Κέντρο Πολιτισμού και πλούσιο υλικό σε μεμονωμένα χωριά. Ωστόσο, ως πρώτη κίνηση θα πρότεινα τη δημιουργία ενός Γρεβενιώτικου Μουσείου Λαογραφίας και Παράδοσης στην πρωτεύουσα μας στο οποίο θα συγκατοικεί η λύρα με το κλαρίνο και θα κεφαλαιοποιεί αυτή την πανέμορφη διαφορετικότητα παραδόσεων και τη συνολική κοινωνική κληρονομιά που είναι συγκεντρωμένη στην περιοχή μας. Δεν μπορούμε να μιλάμε για πολιτιστική-δημιουργική βιομηχανία και πολιτιστικό τουρισμό, όταν η πρωτεύουσα της Περιφερειακής Ενότητας στερείται ενός πραγματικού Μουσείου. Κάτι που για άλλες περιοχές της χώρας είναι αυτονόητο.

Ένα άλλο ανταγωνιστικό πλεονέκτημα σχετίζεται με ένα σημαντικό κομμάτι της οικονομίας και της παράδοσης μας, την Τυροκομία. Η Τυροκομία έχει και έντονη πολιτιστική διάσταση που νομίζω ότι δεν την έχουμε αξιοποιήσει στο έπακρο. Ας δούμε αντίστοιχες στρατηγικές από άλλες περιοχές π.χ. πώς η χιώτικη οικονομία αξιοποιεί οικονομικά και δημιουργεί έντονη πολιτιστική δραστηριότητα γύρω από τη μαστίχα. Ως αντίστοιχος «κράχτης» θα μπορούσε να διερευνηθεί ένα Μουσείο Τυροκομίας στην περιοχή μας (αντίστοιχο με το Μουσείο Μαστίχας στη Χίο ή το Μουσείο Μέλισσας στη Ρόδο), γύρω από το οποίο να χτιστεί μια πολιτιστική-δημιουργική βιομηχανία. Σημαντικό κομμάτι της λαογραφικής και πολιτιστικής μας κληρονομιάς κρύβεται σε όλη την περιφερειακή ενότητα αναδεικνύοντας ιδιαίτερα χαρακτηριστικά, όπως η καλλιέργεια του καπνού στη Δεσκάτη, ο προϊστορικός οικισμός στο Καστρί, η οινοποίηση στο Τρίκωμο, η καλλιέργεια κερασιού στις Αμυγδαλιές κλπ.

Είμαι σίγουρος ότι θα υπάρχουν και άλλες ιδέες που θα μπορούσαν να προκύψουν μέσα από μια Μητροπολιτική Συνάντηση Εργασίας⁷, από ειδικούς του Πολιτισμού και της Παράδοσης της περιοχής μας. Σε κάθε περίπτωση, η περιοχή μας μπορεί να έχει έντονη ετήσια πολιτιστική δραστηριότητα, να δουλεύουν συμπολίτες μας και να κινείται η αγορά. Αρκεί να αναδείξουμε τα ανταγωνιστικά μας πλεονεκτήματα σε σύγκριση με τις άλλες περιοχές και να στοχεύσουμε στην πολιτιστική πρωτοτυπία. Και ας έχουμε υπόψη ότι η δημιουργία αποτελέσματος πρέπει να συνδυάζει τον επαγγελματισμό με τα ελάχιστα επίπεδα συναίνεσης. Χρειάζονται άνθρωποι με κέφι, όραμα, καλή σχεδιαστική και εκτελεστική δυνατότητα. Σε κάθε περίπτωση… το μέλλον μας περνάει από μας⁸.

1:  https://www.vlachokostas.gr/arthra-moy/anaptyxiaki-prooptiki-sta-grevena-st/

2:  https://www.vlachokostas.gr/arthra-moy/toyrismos-kai-theseis-ergasias/

3:   https://www.vlachokostas.gr/arthra-moy/apaiteitai-na-prosarmosoyme-to-parag/

4: https://www.vlachokostas.gr/arthra-moy/energeiaki-agora-sta-grevena/

5: https://www.vlachokostas.gr/arthra-moy/paideia-ereyna-kainotomia-protera/

6: https://www.vlachokostas.gr/arthra-moy/ygeia-kai-anaptyxi-poiotiki-exeidikeysi-se-ypiresies-kai-proionta/

7: https://www.vlachokostas.gr/arthra-moy/anaptyxiako-synedrio/

8:  https://www.vlachokostas.gr/arthra-moy/ti-politikoys-chreiazomaste/

*Ο Δρ. Χρίστος Βλαχοκώστας είναι Αν. Γραμματέας Αξιολόγησης&Επιμόρφωσης ΝΔ και πρώην Αντιπρόεδρος του Τεχνικού Επιμελητηρίου Ελλάδας. https://www.vlachokostas.gr/