Η ΥΓΕΙΑ ΚΑΙ ΤΑ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΤΗΣ : «ΤΙ ΕΙΧΕΣ ΓΙΑΝΝΗ; ΤΙ ΕΙΧΑ ΠΑΝΤΑ»!

Του Δημήτρη Ρολόγη Αν. Καθηγητή Νευροχειρουργικής | Υπ. Ευρωβουλευτή ΚΙΝ. ΑΛ. 

                                                         

Μέσα στον προεκλογικό πυρετό που θα ζήσουμε τους επόμενους μήνες, σημαντικος θόρυβος θα προκληθεί  (ξανά) και για το θέμα της Υγείας και...

των προβλημάτων της, όπως άλλωστε πάντα στις πολιτικές (διάβαζε : «κομματικές») αντιπαραθέσεις!

Κάποιοι θα μιλήσουν πάλι για «καταρρευση» του ΕΣΥ, για «έλλειψη γαζών στα νοσοκομεία», για «σπατάλες που δεν συμμαζεύτηκαν», για «τραγικές ελλείψεις στα κρεββατια των ΜΕΘ»,κ.λ.π.

Απο την άλλη πλευρά κάποιοι θα αρνούνται την ύπαρξη σοβαρών προβλημάτων στην Υγεία και θα θριαμβολογούν για την «επιτυχία στα ΤΟΜΥ», για την «κάθαρση του ΚΕΕΛΠΝΟ», για την επικείμενη «πλήρωση χιλιάδων θέσεων Νοσηλευτών» κ.λ.π.

Αυτή η αντιπαράθεση γινόταν συνεχώς τις τελευταίες δεκαετίες και εξακολουθεί και σήμερα, με αναφορά στα ίδια σχεδόν προβλήματα, που αφορούν το Ε.Σ.Υ. , τα Δημόσια Νοσοκομεία, το Πρωτοβάθμιο Σύστημα Υγείας, το Φάρμακο, κ.λ.π.

Ανάλογα με το ποιό κόμμα είναι στην εξουσία και ποιό στην αντιπολίτευση , ο ρόλος του καταγγέλοντος και του υπερασπιστή αλλάζει! Ωστόσο, είναι αναντίρρητο ότι πρόκειται για ακριβώς τα ίδια προβλήματα, τα οποία ο καταγγέλων – ως δια μαγείας – τα εξαφανίζει όταν έρθει στην εξουσία (απο την επόμενη ημέρα! ), ενω ο υπερασπιστής (μέχρι χθές) γινεται ξαφνικά ο καταγγέλων!

Αφαιρώντας τον αναμενόμενο βαθμό υπερβολής, που προστίθεται αναμφίβολα σε κάθε προεκλογική κομματική καμπάνια, εάν προσπαθήσουμε να δούμε σε βάθος χρόνου τα πράγματα και να αναλύσουμε τα προβλήματα της Υγείας στη χώρα μας  χωρίς το «φίλτρο» της κομματικής υποκειμενικότητας, τότε – δυστυχώς – θα διαπιστώσουμε οτι τα περισσότερα απο αυτά αποτελούν «χρόνια» παθολογία, την οποία κανείς απο τους «γιατρούς-κόμματα» δεν έχει καταφέρει να θεραπεύσει!

Δειγματοληπτικά και μόνο, θα μπορούσα να αναφερθώ σε μερικά απο τα προβλήματα που σχεδόν καθημερινά αναφέρονται, σε άρθρα στις εφημερίδες και σε ιστοσελίδες, όπως π.χ.:

Τα «φακελλακια» στα Δημόσια Νοσοκομεία

Τα χρήματα που ξοδεύει το Ελληνικό Δημόσιο για ασθενείς που μεταβαίνουν για νοσηλεια και επεμβάσεις στο εξωτερικο

Την ελλιπή ιατρική εκπαίδευση, κυρίως τη μεταπτυχιακή (ιατρική ειδικότητα)

Την απουσία αποτελεσματικής πρωτοβάθμιας υγείας και κυρίως του οικογενειακού γιατρού

Και πολλά άλλα.....

Όλα τα παραπάνω, μαζί με κάποια άλλα πιό «ιατρικά» θέματα, αναφέρονται με την ίδια ακριβώς πικρία που όλοι μας αισθανόμαστε για τη μη επίλυση τους μέχρι σήμερα, σε μία συνέντευξη που έδωσε ο υποφαινόμενος πριν  απο πολλά χρόνια, το έτος 2004!

Την παραθέτω αυτούσια, για να διαπιστωθεί οτι τα προβλήματα στην Υγεία στη χώρα μας παραμένουν ανεπίλυτα σε μεγάλο βαθμό μέχρι σήμερα!

Τα συμπεράσματα δικά σας! Το δικό μου συμπέρασμα : «Τι είχες Γιαννη; Τι είχα πάντα!»

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ ΠΕΡΙ ΥΓΕΙΑΣ ΚΑΙ ΤΩΝ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΩΝ ΤΗΣ

ΜΗΝΙΑΙΟ ΙΑΤΡΙΚΟ ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ «SALVE», ΤΕΥΧΟΣ 13, ΙΟΥΝΙΟΣ 2004

ΤΙΤΛΟΣ : “ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΡΟΛΟΓΗΣ : ΔΕΝ ΜΠΟΡΕΙΣ ΝΑ ΖΕΙΣ ΧΩΡΙΣ ΟΡΑΜΑ»

ΔΗΜΟΣΙΟΓΡΑΦΟΣ : ΛΙΤΣΑ ΤΡΙΑΝΤΑΦΥΛΛΟΠΟΥΛΟΥ

Ο διευθυντής της Νευροχειρουργικής Κλινικής του Θεραπευτηρίου METROPOLITAN κ.Δημήτρης Ρολόγης μας μιλάει για τα οράματά του , την ιδιωτική και τη δημόσια υγεία, το Εθνικό Σύστημα Υγείας αλλά και για τις μάχες ζωής που δίνει καθημερινά μέσα στο χειρουργείο.

Όταν το 1991 το περιοδικό στο οποίο δούλευα μου ζήτησε να πάρω μια συνέντευξη από το γιατρό που είχε χειρουργήσει ένα γνωστό ηθοποιό, δεν ήξερα ότι εκτόs από έναν καταξιωμένο επιστήμονα και έναν από τους καλύτερους νευροχειρουργούς στη χώρα μας, θα' γνώριζα και έναν άνθρωπο σεμνό, που δεν του αρέσει η δημοσιότητα, οι φαρισαϊσμοί και τα περιττά λόγια, αλλά  θέλει  να μιλήσει  το έργο του γι αυτόν. 0 λόγος για τον κ. Δημήτρη Ρολόγη, ο οποίος εκείνη τη χρονική περίοδο ήταν διευθυντής της Νευροχειρουργικής Κλινικής στο Γενικό Κρατικό Νοσοκομείο και ο οποίος έπειτα από τόσα χρόνια εξακολουθεί να έχει τα ίδια οράματα και τις ίδιες ελπίδες. Όταν του ζήτησα να μου μιλήσει στο «Salve», δέχτηκε με την προϋπόθεσή η συνέντευξη να μην αναφέρεται στην προσωπική του ζωή, αλλά  στη δημόσια και ιδιωτική υγεία στη χώρα μας και στο ΕΣΥ. Και το έκανε βάζοντας το μαχαίρι βαθιά στο κόκαλο, λέγοντας όλα αυτά που γνωρίζουν όλοι, αλλά λίγοι  τολμούν να πουν δημοσίως. Δηλώνει ότι για ταν κατάρρευση του Εθνικού Συστήματος Υγεία στη χώρα μας κανένας δεν είναι άμοιρος ευθυνών, αλλά δε διστάζει να υποδείξει τον κατεξοχήν υπεύθυνο, την πολιτεία, που πρέπει, επιτέλους, να αναλάβει τις ευθύνες της. Ως γιατρός αλλά και ως άνθρωπός  λυπήθηκε όταν αναγκάστηκε να αποχωρήσει από το ΕΣΥ γιατί άφησε πίσω τους ασθενείς και τους συναδέλφους του,αλλά ταυτόγχρονα ένιωσε ανεξάρτητος, γιατί μπορούσε πλέον να ασκήσει την ιατρική όπως αυτός ήθελε, και δεν το μετάνιωσε. Αν του πρότειναν σήμερα να επιστρέψει στο ΕΣΥ, δε θα δίσταζε να προσφέρει τις γνώσεις  του ακόμη και χωρίς αμοιβή, αλλά  υπό ορισμένες συνθήκες.

>Αρκετοί ασθενείς καταφεύγουν στο εξωτερικό προκειμένου να χειρουργηθούν, γιατί συμβαίνει αυτό;

Θα πρέπει να διακρίνουμε αυτούς τους ασθενείς σε δύο κατηγορίες: σ' αυτούς που πηγαίνουν δικαιολογημένα και σε όσους πηγαίνουν αδικαιολόγητα. Στην πρώτη κατηγορία περιλαμβάνονται περιστατικά που λόγω σπανιότητας μπορούμε  να πούμε ότι στο εξωτερικά αντιμετωπίζονται καλύτερα.

Αν σκεφτεί κανείς ότι ο πληθυσμός στην Ελλάδα είναι 10 εκατομμύρια και στις ΗΠΑ 300 εκατομμύρια, μπορεί να συμπεράνει ότι σημειώνονται 30 φορές περισσότερα περιστατικά, άρα υπάρχει και μεγαλύτερη εμπειρία.

Η άλλη  κατηγορία αφορά περιστατικά που πηγαίνουν στο εξωτερικό αδικαιολόγητα, γιατί αντιμετωπίζονται εξίσου καλά και στη χώρα μας. Σ' αυτή την κατηγορία μπορούμε να διακρίνουμε δύο υποκατηγορίες. Η μία είναι η ομάδα ανθρώπων που πηγαίνουν στο εξωτερικό από σνομπισμό. Είναι αυτοί που έχουν οικονομική ευχέρεια και πηγαίνουν να χειρουργηθούν σε κάποια κλινική του εξωτερικού με την ίδια λογική που αγοράζουν ρούχα από οίκους του εξωτερικού και όχι από την Ελλάδα.

Είναι δικαίωμά τους, αφού πληρώνουν από τον τσέπη τους και, φυσικά, δεν μπορούμε να τους κατηγορήσουμε. Υπάρχει, όμως, μια άλλη υποκατηγορία ασθενών, που πηγαίνουν στο εξωτερικό να χειρουργηθούν με λεφτά του ταμείου τους. Αυτοί είναι κατακριτέοι. Όχι οι ίδιοι, αλλά αυτοί που τους στέλνουν, και δεν είναι άλλοι από τους γιατρούς και τα ταμεία.

Γιατί τους στέλνουν αν δεν είναι αναγκαίο;

Κακά τα ψέμματα, το παραπεμπτικό που θα πάρει ο ασθενής για το εξωτερικό το χρυσοπληρώνει. Είναι και αυτός ένας τρόπος για να αυξήσουν τα εισοδήματά τους και οι γιατροί του δημοσίου και των ταμείων. Το ποσό που θα δώσει ο ασθενής είναι σεβαστό. Τα χρήματα, φυσικά, που πληρώνει ο άρρωστος στο γιατρό για να του γράψει το παραπεμπτικό θα του επιστραφούν από το ταμείο, το οποίο καλύπτει τα έξοδα για το εξωτερικό. Υπάρχουν, επίσης, και γιατροί που παραπέμπουν πολύ  δύσκολα περιστατικά στο εξωτερικό με βάση το σκεπτικό του «απελθέτω απ'εμού το ποτήριον τούτο».Υπάρχουν, όμως, και οι μεσάζοντες, οι οποίοι δεν είναι γιατροί. Είναι γραφεία που μεσολαβούν μεταξύ του Έλληνα ασθενή (και φυσικά και του ταμείου του) και του αντίστοιχου φορέα του εξωτερικού που θα αναλάβει την επέμβαση. Όλο αυτό το κύκλωμα είναι κατακριτέο. Όποιος θέλει να το διαλύσει και έχει την τόλμη από πλευράς κρατικού φορέα θα μπορούσε να το κάνει.

Τα τελευταία χρόνια έχουν σωθεί αρκετοί άνθρωποι με τη βοήθεια της Νευροχειρουργικής. Τα ποσοστά θνησιμότητας εξακολουθούν να είναι υψηλά;

Έχει σημειωθεί πολύ μεγάλη εξέλιξη ση Νευροχειρουργική τόσο διεθνώς όσο και στη χώρα μας. Η Ελλάδα ακολουθεί τις εξελίξεις ίσως με κάποια καθυστέρηση, αλλά τις ακολουθεί. Βέβαια, αν θέλουμε να συγκρίνουμε τη χώρα μας με τις πιο εξελιγμένες χώρες της Δύσης, αυτό που Θα έλεγα είναι ότι στις χώρες της δυτικής Ευρώπης και στην Αμερική υπάρχει μεγαλύτερη ομοιογένεια στην παροχή υπηρεσιών υγείας: ο άριστος γιατρός απέχει ελάχιστα από το μέτριο, το άριστο νοσοκομείο δεν έχει μεγάλη διαφορά από το λιγότερο καλό. Στη χώρα μας όμως ο άριστος από τον τελευταίο στη λίστα γιατρό, το καλό νοσοκομείο που προσφέρει υπηρεσίες υψηλού επιπέδου και το κακό νοσοκομείο έχουν χαώδη διαφορά. Για τη διαφορά που αφορά τους γιατρούς ενοχοποιείται η εκπαίδευση. Δεν μπορούμε να τα ισοπεδώνουμε όλα στην Ελλάδα. Υπάρχουν μεγάλες διαφορές. Δεν είναι όλοι οι γιατροί το ίδιο, ούτε και όλα τα νοσοκομεία.

Ποια είναι τα κριτήρια για την επιλογή του σωστού γιατρού;

Δύο είναι τα σωστά κριτήρια: ο αριθμός των περιστατικών που έχει χειρουργήσει (εμπειρία) και τι ποσοστά επιτυχίας έχει ( αποτελεσματικότητα). Θα μπορούσαμε να πούμε ότι στη χώρα μας - σε αντίθεση με το εξωτερικό - δεν υπάρχουν μηχανισμοί ελέγχου!  Και εννοώ μηχανισμούς εσωτερικού ελέγχου, που δεν εφαρμόζονται από το υπουργείο, αλλά  από τους ίδιους τους γιατρούς. Στην Ελλάδα δεν υπάρχει ένας αντίστοιχος οργανισμός όπως είναι στην Αμερική ο ΕDΑ. Θα έλεγα ότι ο φορέας αυτός θα έπρεπε να είναι ανεξάρτητος, με εξουσία που του έχει εκχωρηθεί από το κράτος. Τα μέλη του να επιλέγονται από τους ίδιους τους γιατρούς και να μην αμφισβητούνται το κύρος και εντιμότητά του. Θα έβλεπα σαν πλησιέστερο φορέα το Κεντρικό Συμβούλιο Υγείας, αλλά βέβαια όχι ως γραφειοκρατικό παρακλάδι του υπουργείου Υγείας όπως λειτουργεί σήμερα.

0 γιατρός θα πρέπει να υποκύπτει πάσης φύσεως πειρασμούς;

 Όποιος ισχυριστεί ότι οι γιατροί παίρνουν «φακελάκι» θα του απαντήσω ότι δεν είναι μόνο οι γιατροί. Αν το κράτος απαιτεί να είναι εντάξει οι γιατροί, θα πρέπει και αυτό με τη σειρά του να είναι συνεπές απέναντι  τους. Με λίγα λόγια, αν θέλουμε το γιατρό  λειτουργό, θα πρέπει να ταν πάρουμε από τα χαμηλά  -όπου τον έχουμε - και να τον ανεβάσουμε στο επίπεδο του λειτουργού.

Με ποιον τρόπο μπορεί να γίνει αυτό;

Ακούστε, ο γιατρός θέλει δύο πράγματά: καλές συνθήκες εργασίας και αξιοπρεπείς αμοιβές, για να μείνει σ'ένα  υψηλό κοινωνικό status, το οποίο θα το ορίσουμε εμείς. Εάν τον θέλουμε δημόσιο υπάλληλο, δε θα πρέπει να έχουμε απαιτήσεις από το συγκεκριμένο γιατρό. Αν τον θέλουμε  λειτουργό, θα του προσφέρουμε αυτές τις προϋποθέσεις, δηλαδή καλές συνθήκες εργασίας και αρχαιοπρεπείς αμοιβές, για να μη χρειάζεται προστρέχει σε πράξεις παραοικονομίας τα γνωστά «φακελάκια».

Η μεταρρύθμιση Γεννηματά ήταν μια επανάσταση για τη δημόσια υγεία στη χώρα μας. Πότε άρχισε να καταρρέει;

 Για να μιλήσουμε για κατάρρευση ενός συστήματος, όπως και ενός οικοδομήματος, θα πρέπει πρώτα να μιλήσουμε για την οικοδόμηση. Πιστεύω ότι δεν οικοδομήθηκε ποτέ σωστά και πλήρως το Εθνικό Σύστημα Υγείας. Για να ακριβολογούμε, το ΕΣΥ στην αρχική του σύλληψη περιελάμβανε πολλά πράγματα, όπως, για παράδειγμα, η δημιουργία ενός Ενιαίου Φορέα Υγείας, ο Θεσμός οικογενειακού γιατρού και η αποκέντρωση της υγείας, απ τα οποία όμως έγιναν ελάχιστα. Όλα αυτά ουδέποτε πραγματοποιήθηκαν. ΄΄Έμεινε μόνο ο Θεσμός του νοσοκομειακού γιατρού πλήρους και αποκλειστικής απασχόλησης, που και αυτός σιγά σιγά εκφυλίστηκε. Ένα κτίριο, λοιπόν, που στηρίζεται  μόνο σε μία κολόνα δεν μπορεί να σταθεί και καταρρέει. Είναι υποχρέωση τοπ πολιτείας να προσφέρει υγεία στους πολίτες της. Γιατί τι άλλο σημαίνει το ΕΣΥ από το ότι οποιοσδήποτε μέσα στα όρια της επικράτειάς, οποτεδήποτε του συμβεί να έχει ίση και άριστη μεταχείριση απ από τους φορείο υγεία, τόσο τους δημόσιους όσο και τους ιδιωτικούς, χωρίς να χρειάζεται να πληρώσει από την τσέπη του;

Ποια είναι η διαφορά μεταξύ ιδιωτικής και δημόσιας υγείας;

Στην ιδιωτική υγεία ο πολίτης έχει δευτερεύοντα οφέλη. Αυτά είναι το δικαίωμα επιλογής ταυ γιατρού, η δυνατότητα επιλογήν του χώρου νοσηλείας και το δικαίωμα επιλογής του χρόνου που θα νοσηλευτεί, εφόσον το επιτρέπει, η κατάστασή του, αντί να περιμένει 2 ή 3 μήνες στη λίστα αναμονής. Φυσικά, μιλάω για τα χρόνια περιστατικά, γιατί ένα επείγον περιστατικό θα χειρουργηθεί αμέσως και στο δημόσιο νοσοκομείο. Αυτά τα τρία οφέλη μπορεί επιτευχθούν και σ' ένα δημόσιο  νοσοκομείο, αν πάψουν βέβαια να βλέπουν την ιδιωτική ιατρική με υποκρισία. Εξάλλου, και τώρα υπάρχει ιδιωτική ιατρική μέσα στα δημόσια νοσοκομεία, αλλά είναι παράνομη.

Τι εννοείτε;

Ο άνθρωπος που πρόκειται να στο νοσοκομείο θέλει να επιλέξει το γιατρό του, και την επιλογή του την πληρώνει.  Αυτό είναι το «φακελάκι», η προσωπική  σχέση μεταξύ γιατρού και  αρρώστου.

Ας είμαστε,λοιπόν, ρεαλιστές.

Πως μπορεί η ιδιωτική υγεία να καλύψει  τις κοινωνικές ανάγκες όταν κινείται  σε μια λογική μεγιστοποίησης του κέρδους;

Αυτό ισχύει σε μια κατηγορία ασθενών  του πηγαίνουν στις ιδιωτικές  κλινικές και πληρώνουν από τσέπη τους.  Αυτό κάποια στιγμή θα πρέπει να σταματήσει. Δεν πρέπει να πληρώνει ο ασθενής, αλλά  οι δημόσιοι ή ιδιωτικοί ασφαλιστικοί οργανισμοί. Μεταξύ ιδιωτικών ασφαλιστικών εταιρειών και ιδιωτικών νοσοκομείων υπάρχουν σχετικές  συμβάσεις , όπως μπορούν να γίνουν αντίστοιχες και μεταξύ του ΙΚΑ ή του δημοσίου και μιας ιδιωτικής κλινικής. Αυτός θα πρέπει να είναι ο στόχος. Με αυτό τον τρόπο προάγεται και η εμπιστοσύνη του ασθενή προς το γιατρό του , γιατί δεν υπάρχει οικονομική σχέση μεταξύ τους. Όσον αφορά , τώρα , τις ιδιωτικές κλινικές που λειτουργούν με βάση το κέρδος , αυτό πράγματι συμβαίνει. Φυσικά , υπάρχουν και ιδιωτικές κλινικές που ενδιαφέρονται πρωτίστως για την ποιότητα και όχι αποκλειστικά για το κέρδος. Θα πρέπει να  υπάρχει κέρδος , αλλά όχι αισχροκέρδεια. Κατά τη γνώμη μου , η καλύτερη λύση θα ήταν η ίδρυση νοσοκομείων μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα, μη κρατικών.

Υπηρετήσατε για χρόνια σε κρατικά νοσοκομεία, ποιοι λόγοι σας ανάγκασαν να στραφείτε προς τον ιδιωτικό τομέα;

Όπως σας προανέφερα , ο γιατρός που ασκεί την ιατρική από μεράκι θέλει δύο πράγματα, καλές συνθήκες εργασίας  και αξιοπρεπείς αμοιβές, ώστε να είναι  σε μια κοινωνική θέση που του αξίζει. Γι' αυτούς τους δύο  λόγους , μπήκα στο ΕΣΥ και γι' αυτούς , πάλι , αποχώρησα. Έφτασε  μια στιγμή που διαπίστωσα ότι οι συνθήκες με τις οποίες λειτουργούσα δεν ήταν στο επίπεδο των ευρωπαϊκών   στάνταρ , αλλά πολύ χαμηλότερες – και από πλευράς εξοπλισμού και από πλευράς ανθρώπινου δυναμικού. Έτσι , προτίμησα να παρέχω καλές υπηρεσίες σε λίγους, παρά κακές σε πολλούς. Παράλληλα, και τα οικονομικά είχαν εξαθλιωθεί. Θα έπρεπε, αν έμενα, να υποχρεωθώ να καταφύγω κι εγώ στην  παραοικονομία , δηλαδή  στο <<φακελάκι>> , και δεν το ήθελα ,  γιατί δεν το έχω κάνει ποτέ.

Τι νιώσατε αποχωρώντας από το ΕΣΥ; 

Ένιωσα ένα θετικό και ένα αρνητικό συναίσθημα. Το αρνητικό ήταν ότι άφησα πίσω μου πολλούς ασθενείς και τους συναδέλφους μου, που προσέτρεχαν  τότε στο Γενικό Κρατικό Νοσοκομείο γι να εκπαιδευτούν. Το θετικό συναίσθημα; Επιτέλους , ένιωθα ανεξάρτητος, θα μπορούσα να κάνω τη δουλεία μου χωρίς να παρακαλώ κανέναν. Αυτό είναι κάτι που το χαίρομαι ακόμα και σήμερα και δεν το αλλάζω.

Εάν σας πρότειναν να επιστρέψετε στο ΕΣΥ, θα το τολμούσατε;

Θα μπορούσα να επιστρέψω ανά πάσα στιγμή, αλλά με τα δεδομένα που σας ανέφερα. Θα μπορούσα να παράσχω τις  υπηρεσίες μου όχι μονό ως χειρουργός , αλλά και ως δάσκαλος , ως εκπαιδευτής άλλων νευροχειρουργών. Επίσης , θα μπορούσα να οργανώσω ,  λόγω εμπειρίας, ένα ειδικό κέντρο νευροχειρουργικής ευρωπαϊκού επιπέδου, δηλαδή σχολή παραγωγής νευροχειρουργών. Αυτό θα έκανα και δωρεάν , και, φυσικά, θα επιβίωνα μέσα από την  καριέρα μου ως ιδιωτικός ιατρός.

Είναι γνωστό ότι χειρουργήσατε δωρεάν το παιδί από το Ιράκ που τραυματίστηκε στη διάρκεια του πολέμου. Πως έγινε η επαφή;

Μέσω της οργάνωσης των Γιατρών του Κόσμου. Όλα ήταν δωρεάν. Κανένας δεν πήρε καμία αμοιβή . Δεν μπορούσε να γίνει αλλιώς, το είδαμε σαν εθνικό θέμα και το τι μπορεί να προσφερεί η χώρα μας σ'ένα δοκιμαζόμενο λαό. Ήταν μια συμβολική πράξη. Ήταν ένα βαρύ περιστατικό. Ένα παιδάκι που πυροβολήθηκε εν ψυχρώ στο κεφάλι. Ήταν μεγάλη τύχη που έζησε.

Τι νιώθετε όταν χειρουργείτε τόσο δύσκολα περιστατικά;

Όταν χειρουργώ οποιοδήποτε περιστατικό, δίνω μια μάχη. Υπάρχει απέναντι μου ο εχθρός, που έχει συλλάβει κάποιον , τον οποίο απειλεί και προσπαθεί να σκοτώσει, και εγώ από την άλλη προσπαθώ να τον αντιμετωπίσω. Μερικές φορές δεν μπόρεσα να τα καταφέρω και μαζί μ'εμένα  έχασε και ο άρρωστος την μάχη. Δεν μπορείς να έχεις πάντα 100% επιτυχία.