29η Μαΐου 1453. Εάλω η Πόλις...;;

Υπάρχουν ημερομηνίες στην παγκόσμιο ιστορία που  χαρακτηρίζονται σταθμοί. Σηματοδοτούν την αρχή μιας εποχής και το τέλος της προηγούμενης. Μια τέτοια είναι, κατά την ταπεινή μου άποψη, και η 29^η Μαΐου... 1453. Η ημέρα που η βασιλεύουσα των Πόλεων κυριεύθηκε από τους Οθωμανούς και έπαψε να είναι η Πρωτεύουσα μιας αυτοκρατορίας χιλίων και πλέον ετών. Η επτάλοφος Κωνσταντινούπολις, κέντρο παγκόσμιου ελληνορθόδοξου πολιτισμού, εάλω. Όμως, «Εάλω η Πόλις ή όχι»;; Είναι ερώτημα, όχι διαπίστωση.

Η χιλιόχρονη πρωτεύουσα της (ανατολικής) Ρωμαϊκής αυτοκρατορίας, που οι Φράγκοι εκατό χρόνια μετά την πτώση την ονόμασαν Βυζαντινή, από τη μικρή πολιτεία Βυζάντιο για να την υποτιμήσουν, πρόσφερε πάρα πολλά στην παγκόσμια επιστήμη, στον Ελληνισμό και στην ορθοδοξία. Γεγονός που μας καθιστά ιδιαίτερα υπερήφανους. Είναι γνωστόν ότι ο Μ. Κωνσταντίνος δεν ίδρυσε μια καινούρια Αυτοκρατορία, αλλά απλώς μετέφερε την πρωτεύουσα της Αυτοκρατορίας από την Ρώμη στην αρχαία πόλη Βυζάντιο, που την άλλαξε και την ονόμασε Νέα Ρώμη και αργότερα έλαβε την ονομασία Κωνσταντινούπολη λόγω του ιδρυτού της.

Την εποχή του Μωάμεθ, πολιορκείται για πρώτη φορά η Κωνσταντινούπολη (668-669) από τον Εγιούμπ ελ Ενσαρί (Eyub El-Ensari), πολιορκία που αποτυγχάνει και επαναλαμβάνεται το 717, για να αποτύχει και πάλι, έπειτα από αποκλεισμό που διήρκεσε 12 ολόκληρους μήνες. Το 1071 εμφανίζονται στην Ανατολία οι Τούρκοι. Η πρώτη πολιορκία της Πόλης από τους Οθωμανούς γίνεται το 1390, από τον σουλτάνο Ειλντιρίμ Μπαγιαζίτ, ο οποίος αναγκάζεται να λύσει την πολιορκία.

Επιθυμούν για αιώνες να κατακτήσουν την Πόλη. Καταστρώνουν σχέδια για να πορθήσουν την Βασιλεύουσα. Το καλοκαίρι του 1452, και αφού έχουν ολοκληρωθεί οι προετοιμασίες, ο Μωάμεθ ο Β' κηρύσσει τον πόλεμο εναντίον της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας. Στις 28 Ιουνίου συγκεντρώνει στρατό 50.000 ανθρώπων στο άρτι αποπερατωθέν Κάστρο της Ρωμυλίας και στήνει τις σκηνές και τους καταυλισμούς του απέναντι από τα τείχη της Κωνσταντινούπολης. Μέχρι το τέλος του 1452 η Πόλη είναι ήδη αποκλεισμένη.

Βρισκόμαστε στην άνοιξη τον 1453 και ενώ ο Κωνσταντίνος Παλαιολόγος αδυνατεί να ενισχύσει την άμυνα της Πόλης, ο Μωάμεθ ο Β' ολοκληρώνει τις προετοιμασίες του και τις πρώτες μέρες του Απριλίου του 1453 στήνει το αντίσκηνό του μπροστά στην πύλη του Αγίου Ρωμανού. Οι στρατιώτες του ξεπερνούν τους 300.000, αφού πολλοί μουσουλμάνοι - και όχι μόνον - κατετάγησαν στις τάξεις του οθωμανικού στρατού μετά την υπόσχεση που έδωσε ο Μωάμεθ ότι μετά την άλωση τα λάφυρα θα ανήκαν στους στρατιώτες του!

Η Κωνσταντινούπολη μετά την άλωσή της από τους Φράγκους το 1204 και τις λεηλασίες και καταστροφές που υπέστη από τους δυτικούς είναι εξασθενημένη. Έχασε ένα σημαντικό κομμάτι από την παλαιά αίγλη και δύναμη. Τμήματα της Ρωμαϊκής αυτοκρατορίας ανεξαρτητοποιήθηκαν. Ο κίνδυνος των τούρκων είναι ορατός και τους απασχολεί. Οι Οθωμανοί επεκτείνονται απειλητικά για την Κωνσταντινούπολη. Ο φόβος αυτός τους ωθεί να ζητήσουν την βοήθεια των παπικών. Το σχίσμα ήταν ένα αγκάθι στις σχέσεις ανατολικής και δυτικής Ρωμαϊκής αυτοκρατορίας. Παρά τις αποφάσεις της συνόδου της Φεράρα-Φλωρεντίας (1438-1439) η ένωση δεν επιτυγχάνεται στην πράξη λόγω της αντίδρασης του Μάρκου Ευγενικού. Η δύση πέτυχε τον στόχο της μόνο στα «χαρτιά» και δεν βοηθά τους ανατολικούς. Ο Στήβεν Ράνσιμαν παραθέτει πλείστα παραδείγματα από τούς εκκλησιαστικούς και πολιτικούς ηγέτες της Δύσεως, στα οποία φαίνεται καθαρά ότι δεν είχαν τη δυνατότητα και τη βούληση να βοηθήσουν οικονομικά και στρατιωτικά. Εν τούτοις, μερικοί Ενετοί και Γενουάτες ήρθαν αυθόρμητα από την Ιταλία για να πολεμήσουν εναντίον των Οθωμανών. Και τελικά οι Ενετοί και οι Γενουάτες συμμετείχαν κατά την αντίσταση στην πολιορκία, αν και υπήρχαν μεταξύ τους πολλές διαφορές, και μάλιστα οι Γενουάτες απεχώρησαν την τελευταία στιγμή από τον αγώνα.

Γυναίκες και μοναχές «έσπευσαν στα τείχη να βοηθήσουν για τη μεταφορά υλικών για την ενίσχυση των οχυρωμάτων, και να μεταφέρουν στάμνες με νερό, για να ξεδιψάσουν οι αμυνόμενοι». Οι μαχητές δίνουν ηρωικό αγώνα και ο αυτοκράτορας δίνει εντολή να ανοίξουν οι εκκλησίες και να γίνονται παρακλήσεις και Θείες Λειτουργίες. Όλος ο λαός έψαλε το «Κύριε, ελέησον» κατά τις λιτανείες.

Στις 25 Μάιου ο Μωάμεθ Β' ζήτησε από τον αυτοκράτορα να παραδώσει την Πόλη με αντάλλαγμα τη σωτηρία του ίδιου και της οικογένειάς του. Σύμφωνα με τον ιστορικό της Άλωσης Γεώργιο Φραντζή, ο αυτοκράτορας απάντησε: «Το δε την πόλιν σοι δούναι ούτε τ' εμόν εστίν οΰτ' άλλου των κατοικούντων εν αυτή. Κοινή γαρ γνώμη πάντες αυτοπροαιρέτως αποθανούμεν και ου φεισόμεθα της ζωής ημών», που σημαίνει: «Ούτε εγώ ούτε άλλος κανείς από τους κατοίκους της πόλης έχουμε το δικαίωμα να σου την παραδώσουμε. Αντίθετα, όλοι μας έχουμε πάρει την απόφαση να πεθάνουμε με τη θέληση μας (για χάρη της) και να μην υπολογίσουμε τη ζωή μας». Απάντηση ελληνική, γενναία, πατριωτική, και ιστορική και διδακτική

Τα ξημερώματα της 29ης Μαΐου 1453 άρχισε η μεγάλη έφοδος των Τούρκων. Οι υπερασπιστές της Κωνσταντινούπολης αρχικά αμύνονταν με ηρωισμό. Αργότερα όμως επεκράτησε σύγχυση και πανικός μεταξύ των μισθοφόρων, οι οποίοι υπερασπίζονταν το μέσο τείχος, όταν τραυματίστηκε ο επικεφαλής τους φρούραρχος Ιουστινιάνης. Οι στρατιώτες του Μωάμεθ, στους οποίους ο σουλτάνος είχε δώσει το ελεύθερο για λεηλασία, όρμησαν ασυγκράτητοι στο εσωτερικό της πόλης.

Στο μεταξύ από μια μικρή πύλη, την Κερκόπορτα, εισέβαλαν και άλλοι Τούρκοι. Τότε ακούστηκε η κραυγή «η Πόλις εάλω», έπεσε η Πόλη. Ο αυτοκράτορας, όταν είδε πως δεν έμενε πια καμιά ελπίδα, μαζί με τρεις έμπιστους της φρουράς του, τον Δον Φραντσίσκο, τον ξάδερφο του Θεόφιλο Παλαιολόγο και τον Ιωάννη Δαλμάτη, όρμησε μέσα στο πλήθος των εχθρών και χάθηκε για πάντα. Ακολούθησε σφαγή και λεηλασία. Παραδίδεται μάλιστα πως μεγάλη σφαγή έγινε και μέσα στον ναό της Αγίας Σοφίας, όπου είχαν καταφύγει γυναικόπαιδα. Η Άλωση της Πόλης σήμανε το οριστικό τέλος της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας, ενώ σημάδεψε δραματικά και την πορεία του Ελληνισμού στην Ιστορία.

Η τύχη της πόλης είχε πλέον κριθεί, οι μαχητές εξαθλιωμένοι, κατακουρασμένοι, αλλά με ψηλό το φρόνημα, μάχονται και μόνοι και μετά των λιγοστών εναπομεινάντων και πέφτει ο ένας μετά τον άλλον. Ο Κωνσταντίνος μάχεται σαν απλός στρατιώτης. Κατάκοπος αλλά αποφασισμένος κατέβηκε από το άλογο του, αφαίρεσε την αυτοκρατορική του στολή και όλα τα σύμβολα του ψηλού αξιώματός του. Διατήρησε μόνο τα ερυθρά πέδιλα (καμπάγια), με τους χρυσούς δικέφαλους αετούς, και αφού ξεγύμνωσε το σπαθί του, καλυπτόμενος προ της ασπίδας του, όρμησε στο κρισιμότερο σημείο το πλήθος των επιδρομών και ο Σφραντζής αφηγείται «Εμάχετο ο Άνθρωπος και Βασιλεύς επί ώραν πολλή, βρυχώμενος ως λέων και την ρομφαίαν (σπαθί) εσπασμένη έχων εν τη δεξιά, πολλούς των πολεμίων κατέσφαξε και το αίμα ποταμηδόν εκ των χειρών και των ποδών αυτού έρρεε». Σε τέτοια στιγμή, στην ορμή της μάχης, μεγαλείου – αυτοθυσίας και υπερβάσεως από τα γήινα, έπεσεν μαχόμενος ο τελευταίος των Παλαιολόγων και μαζί του έπεσεν και η Αυτοκρατορία και ΕΑΛΩ Η ΠΟΛΙΣ, κραυγή, που σε λίγες μόνον στιγμές ακούστηκε σ’ όλη την πόλιν. Την υστάτην στιγμή προ της θυσίας του, ιστορικοί καταμαρτυρούν ότι ο Παλαιολόγος ανεφώνησεν: «Ουκ εστί τις των Χριστιανών του λαβείν την κεφαλήν απ’ εμού». Φράση που καταδεικνύει την αγωνία του Χριστιανού Εθνομάρτυρα να μην πέσει ζωντανός στα χέρια των Αγαρηνών. Οι κατακτητές αναζητούν το νεκρό σώμα του Αυτοκράτορα: «πλείστας κεφαλάς των αναιρεθέντων έπλυναν, ει τύχοι και την Βασιλική γνωρίσωσι και ουκ ηδυνήθησαν γνωρίσαι αυτήν, ει μη, το τεθνεός πτώμα του βασιλέως ευρόντες, ο εγνώρισαν εκ του Βασιλικών περικνημίδων ή και πεδίλων ένθα χρυσοί δικέφαλοι αετοί ήσαν γεγραμμένοι, ως έθος υπήρχε τοις Βασιλεύσι».

Ο χρονογράφος και φίλος του Κωνσταντίνου, Σφραντζής διηγείται: «Την Αυγήν της 29ης Μαΐου 1453 περί την 4ην πρωινή ημέρας Τρίτης, συμπληρών της ηλικίας αυτού έτη 49 μήνας 3 και ημέρας 20, έπεσεν ο ηγεμών Κωνσταντίνος ο 11ος Παλαιολόγος κατά την 55ην ημέραν της πολιορκίας της Βασιλεύουσας, ομού μετ’ αυτής». Κατά τον Φραντζή, ο Μωάμεθ αφού αναγνώρισε τη Βασιλική υπόσταση του Κωνσταντίνου, το θάρρος, την τιμή και το μεγαλείον του, με προσταγή του ετάφη το πτώμα του Βασιλέως μετά Βασιλικών τιμών, παρέλειψε όμως επιμελώς ν’ αναφέρει που ετάφη. Είναι γεγονός ότι ελλείψει σύγχρονης μαρτυρίας, ή έστω παράδοσης, δεν έχει πληροφορηθεί κανένας ποτέ, που ετάφη ο ήρωας Βασιληάς. Μεταγενέστερες δημιουργηθείσες παραδόσεις οφείλονται σε διηγήσεις και ευσεβείς απηχήσεις. Η φαντασία του Ελληνικού Έθνους και ο θρύλος, θέλει τον Κωνσταντίνο Μαρμαρωμένο, όπου Άγγελος Κυρίου, προτού κτυπηθεί από το σπαθί του αράπη, τον άρπαξε και τον πήρε σε μια σπηλιά βαθιά κάτω στη γη, κοντά στην Χρυσόπορτα. Εκεί μένει «Μαρμαρωμένος» και καρτερεί την ώρα να ’ρθεί πάλιν ο Άγγελος, να τον σηκώσει, να του δώσει και πάλι στο χέρι το σπαθί του και να μπει στην πόλη από την Χρυσόπορτα και κυνηγώντας με τα φουσάτα του τους Τούρκους, να τους διώξει μέχρι την Κόκκινη Μηλιά… την Μέκκα. Είναι όμως και η λαϊκή ρήση πολύ χαρακτηριστική της παράδοσης και του πόθου των Ελλήνων «Κωνσταντίνος την έκτισε, Κωνσταντίνος την έχασε, Κωνσταντίνος θα την πάρει».

Μυργιώτης  Παναγιώτης

Μαθηματικός

Υ.Γ. Κάποιος φορέας θα έπρεπε να ασχοληθεί και να αναδείξει αυτή την τεράστια προσφορά της Ρωμαϊκής αυτοκρατορίας (Βυζαντινής).

Ομιλία του Κωνσταντίνου ΙΑ' Παλαιολόγου           λίγο πριν από την Άλωση της Κωνσταντινούπολης

Ὑμεῖς μέν, εὐγενέστατοι ἄρχοντες καὶ ἐκλαμπρότατοι δήμαρχοι καὶ στρατηγοὶ καὶ γενναιότατοι στρατιῶται καὶ πᾶς ὁ πιστὸς καὶ τίμιος λαός, καλῶς οἴδατε ὅτι ἔφθασεν ἡ ὥρα καὶ ὁ ἐχθρὸς τῆς πίστεως ἡμῶν βούλεται ἵνα μετὰ πάσης τέχνης καὶ μηχανῆς ἰσχυροτέρως στενοχωρήσῃ ἡμᾶς καὶ πόλεμον σφοδρὸν μετὰ συμπλοκῆς μεγάλης καὶ συρρήξεως ἐκ τῆς χέρσου καὶ θαλάσσης δώσῃ ἡμῖν μετὰ πάσης δυνάμεως, ἵνα, εἰ δυνατόν, ὡς ὄφις τὸν ἱὸν ἐκχύσῃ καὶ ὡς λέων ἀνήμερος καταπίῃ ἡμᾶς. Διὰ τοῦτο λέγω καὶ παρακαλῶ ὑμᾶς ἵνα στῆτε ἀνδρείως καὶ μετὰ γενναίας ψυχῆς, ὡς πάντοτε ἕως τοῦ νῦν ἐποιήσατε, κατὰ τῶν ἐχθρῶν τῆς πίστεως ἡμῶν. Παραδίδωμι δὲ ὑμῖν τὴν ἐκλαμπροτάτην καὶ περίφημον ταύτην πόλιν καὶ πατρίδα ἡμῶν καὶ βασιλεύουσαν τῶν πόλεων. Καλῶς οὖν οἴδατε, ἀδελφοί, ὅτι διὰ τέσσερα τινὰ ὀφείλεται κοινῶς ἐσμεν πάντες ἵνα προτιμήσωμεν ἀποθανεῖν μᾶλλον ἢ ζῆν, πρῶτον μὲν ὑπὲρ τῆς πίστεως ἡμῶν καὶ εὐσεβείας, δεύτερον δὲ ὑπὲρ πατρίδος, τρίτον ὑπὲρ τοῦ βασιλέως ὡς Χριστοῦ Κυρίου, καὶ τέταρτον ὑπὲρ συγγενῶν καὶ φίλων. Λοιπόν, ἀδελφοί, ἐὰν χρεῶσται ἐσμεν ὑπὲρ ἑνὸς ἐκ τῶν τεσσάρων ἀγωνίζεσθαι ἕως θανάτου πολλῷ μᾶλλον ὑπὲρ πάντων ἡμεῖς, ὡς βλέπετε προφανῶς, καὶ ἐκ πάντων μέλλομεν ζημιωθῆναι.

Ἐὰν διὰ τὰ ἐμὰ πλημμελήματα παραχωρήσῃ ὁ Θεὸς τὴν νίκην τοῖς ἀσεβέσιν, ὑπὲρ τῆς πίστεως ἡμῶν τῆς ἁγίας, ἣν Χριστὸς ἐν τῷ οἰκείῳ αἵματι ἡμῖν ἐδωρήσατο, κινδυνεύομεν, ὃ ἐστι κεφάλαιον πάντων. Καὶ ἐὰν τὸν κόσμον ὄλον κερδίσῃ τις καὶ τὴν ψυχὴν ζημιωθῇ, τί τὸ ὄφελος; Δεύτερον πατρίδα περίφημον τοιούτως ὑστερούμεθα καὶ τὴν ἐλευθερίαν ἡμῶν. Τρίτον βασιλείαν τήν ποτε μὲν περιφανῆ, νῦν δὲ τεταπεινωμένην καὶ ἐξουθενωμένην ἀπωλέσαμεν, καὶ ὑπὸ τοῦ τυράννου καὶ ἀσεβοῦς ἄρχεται. Τέταρτον δὲ καὶ φιλτάτων τέκνων καὶ συμβίων καὶ συγγενῶν ὑστερούμεθα. Αὐτὸς δὲ ὁ ἀλιτήριος ὁ ἀμηρᾶς πεντήκοντα καὶ ἑπτὰ ἡμέρας ἄγει σήμερον ἀφ᾿ οὗ ἡμᾶς ἐλθὼν ἀπέκλεισεν καὶ μετὰ πάσης μηχανῆς καὶ ἰσχύος καθ᾿ ἡμέραν τὲ καὶ νύκτα οὐκ ἐπαύσατο πολιορκὼν ἡμᾶς καὶ χάριτι τοῦ παντεπόπτου Χριστοῦ Κυρίου ἡμῶν ἐκ τῶν τειχῶν μετὰ αἰσχύνης ἄχρι τοῦ νῦν πολλάκις κακῶς ἀπεπέμφθη. Τὰ νῦν δὲ πάλιν, ἀδελφοί, μὴ δειλιάσητε, ἐὰν καὶ τοῖχος μακρόθεν ὀλίγον ἐκ τῶν κρότων καὶ τῶν πτωμάτων τῶν ἑλεπόλεων ἔπεσε, διότι, ὡς ὑμεῖς θεωρεῖτε, κατὰ τὸ δυνατὸν ἐδιορθώσαμεν πάλιν αὐτό. Ἡμεῖς πάσαν τὴν ἐλπίδα εἰς τὴν ἄμαχον δόξαν τοῦ Θεοῦ ἀνεθέμεθα, οὗτοι ἐν ἅρμασι καὶ οὗτοι ἐν ἵπποις καὶ δυνάμει καὶ πλήθει, ἡμεῖς δὲ ἐν ὀνόματι Κυρίου τοῦ Θεοῦ καὶ Σωτῆρος ἡμῶν πεποίθαμεν, δεύτερον δὲ καὶ ἐν ταῖς ἡμετέραις χερσὶ καὶ ῥωμαλαιότητι, ἣν ἐδωρήσατο ἡμῖν ἡ θεία δύναμις. Γνωρίζω δὲ ὅτι αὕτη ἡ μυριαρίθμητος ἀγέλη τῶν ἀσεβῶν, καθῶς ἡ αὐτῶν συνήθεια, ἐλεύσονται καθ᾿ ἡμῶν μετὰ βαναύσου καὶ ἐπηρμένης ὀφρύος καὶ θάρσους πολλοῦ καὶ βίας, ἵνα διὰ τὴν ὀλιγότητα ἡμῶν θλίψωσι καὶ ἐκ τοῦ κόπου στενοχωρήσωσι, καὶ μετὰ φωνῶν μεγάλων καὶ ἀλαλαγμῶν ἀναριθμήτων, ἵνα ἡμᾶς φοβήσωσι. Τὰς τοιαύτας αὐτῶν φλυαρίας καλῶς οἴδατε, καὶ οὐ χρὴ λέγειν περὶ τούτων. Καὶ ὥρα ὀλίγοι τοιαῦτα ποιήσωσι, καὶ ἀναριθμήτους πέτρας καὶ ἕτερα βέλη καὶ ἐλεβολίσκους, ὡσεὶ ἄμμον θαλασσῶν ἄνωθεν ἡμῶν πτήσουσι, δι᾿ ὧν, ἐλπίζω γάρ, οὐ βλάψωσι, διότι ὑμᾶς θεωρῶ καὶ λίαν ἀγάλλομαι καὶ τοιαύταις ἐλπίσι τὸν λογισμὸν τρέφομαι, ὅτι εἰ καὶ ὀλίγοι πάνυ ἐσμέν, ἀλλὰ πάντες ἐπιδέξιοι καὶ ἐπιτήδειοι ῥωμαλέοι τὲ καὶ ἰσχυροὶ καὶ μεγαλήτορες καὶ καλῶς προπαρασκευασμένοι ὑπάρχετε. Ταῖς ἀσπίσιν ὑμῶν καλῶς τὴν κεφαλὴν σκέπεσθε ἐπὶ τῇ συμπλοκῇ καὶ συρρήξει. Ἡ δεξιὰ ὑμῶν ἣ τὴν ρομφαίαν ἔχουσα μακρὰν ἔστω πάντοτε. Αἱ περικεφαλαῖαι ὑμῶν καὶ οἱ θώρακες καὶ οἱ σιδηροὶ ἱματισμοὶ λίαν εἰσὶν ἱκανοὶ ἅμα καὶ τοῖς λοιποῖς ὅπλοις, καὶ ἐν τῇ συμπλοκῇ ἔσονται πάνυ ὠφέλιμα, ἃ οἱ ἐναντίοι οὐ χρῶνται, ἀλλ᾿ οὔτε κέκτηνται.

Καὶ ὑμεῖς ἔσωθεν τῶν τειχῶν ὑπάρχετε σκεπόμενοι, οἱ δὲ ἀσκεπεῖς μετὰ κόπου ἔρχονται. Διό, ὢ συστρατιῶται γίγνεσθε ἕτοιμοι καὶ στερεοὶ καὶ μεγαλόψυχοι διὰ τοὺς οἰκτιρμοὺς τοῦ Θεοῦ. Μιμηθῆτε τούς ποτε τῶν Καρχηδονίων ὀλίγους ἐλέφαντας, πῶς τοσούτον πλῆθος ἵππων Ῥωμαίων τῇ φωνῇ καὶ θέα ἐδίωξαν, καὶ ἐὰν ζῷον ἄλογον ἐδίωξε πόσον μᾶλλον ἡμεῖς ἡ τῶν ζῴων καὶ ἀλόγων ὑπάρχοντες κύριοι, καὶ οἱ καθ᾿ ἡμῶν ἐρχόμενοι ἵνα παράταξιν μεθ᾿ ἡμῶν ποιήσωσιν ὡς ζῶα ἄλογα καὶ χείρονές εἰσιν. Οἱ πέλται ὑμῶν καὶ ῥομφαῖοι καὶ τὰ τόξα καὶ ἀκόντια πρὸς αὐτοὺς πεμπέτωσαν παρ᾿ ἡμῶν. Καὶ οὕτως λογίσθητε ὡς ἐπὶ ἀγρίων χοίρων καὶ πληθὺν κυνήγιον, ἵνα γνώσωσιν οἱ ἀσεβεῖς ὅτι οὐ μετὰ ἀλόγων ζῴων ὡς αὐτοί, παράταξιν ἔχουσιν, ἀλλὰ μετὰ κυρίων καὶ αὐθεντῶν αὐτῶν καὶ ἀπογόνων Ἑλλήνων καὶ Ῥωμαίων. Οἴδατε καλῶς ὅτι ὁ δυσσεβὴς αὐτὸς ὁ ἀμηρᾶς καὶ ἐχθρὸς τῆς ἁγίας ἠμῶν πίστεως χωρὶς εὔλογον αἰτίας τινὸς τὴν ἀγάπην ἣν εἴχομεν ἔλυσεν, καὶ τοὺς ὅρκους αὐτοῦ τοὺς πολλοὺς ἠθέτησεν ἀντ᾿ οὐδενὸς λογιζόμενος καὶ ἐλθῶν αἰφνιδίως φρούριον ἐποίησεν ἐπὶ τὸ στενὸν τοῦ Ἀσωμάτου, ἵνα καθ᾿ ἑκάστην ἡμέραν δύνηται βλάπτειν ἡμᾶς. Τοὺς ἀγροὺς ἡμῶν καὶ κήπους καὶ παραδείσους καὶ οἴκους πυριαλώτους ἐποίησε, τοὺς ἀδελφοὺς ἡμῶν τοὺς Χριστιανοὺς ὅσους εὗρεν, ἐθανάτωσε καὶ ἠχμαλώτευσε, τὴν φιλίαν ἡμῶν ἔλυσεν. Τοὺς δὲ τοῦ Γαλατά, ἐφιλίωσε, καὶ αὐτοὶ χαίρονται, μὴ εἰδότες καὶ αὐτοὶ οἱ ταλαίπωροι τὸν τοῦ γεωργοῦ παιδὸς μύθον, τοῦ ἐψήνοντος τοὺς κοχλίας καὶ εἰπόντος. Ὢ ἀνόητα ζῶα, καὶ τὰ ἑξῆς.

Ἐλθὼν οὖν ἀδελφοί, ἡμᾶς ἀπέκλεισε, καὶ καθ᾿ ἑκάστην τὸ ἀχανὲς αὐτοῦ στόμα χάσκων, πῶς εὓρη καιρὸν ἐπιτήδειον ἵνα καταπίῃ ἡμᾶς καὶ τὴν πόλιν ταύτην, ἣν ἀνήγειρεν ὁ τρισμακάριστος ἐκεῖνος καὶ τῇ πανάγνῳ δεσποίνῃ ἡμῶν θεοτόκῳ καὶ ἀειπαρθένω Μαρία ἀφιέρωσεν καὶ ἐχαρίσατο τοῦ κυρίαν εἶναι καὶ βοηθὸν καὶ σκέπην τῇ ἡμετέρᾳ πατρίδι καὶ καταφύγιον τῶν Χριστιανῶν, ἐλπίδα καὶ χαρὰν πάντων τῶν Ἑλλήνων τὸ καύχημα πάσι τοῖς ὦσιν ὑπὸ τὴν τοῦ ἡλίου ἀνατολήν. Καὶ οὗτος ὁ ἀσεβέστατος τήν ποτε περιφανῆ καὶ ὀμφακλίζουσαν ὡς ῥόδον τοῦ ἀγροῦ βούλεται ποιῆσαι ὑπ᾿ αὐτόν. Ἣ ἐδούλωσε σχεδόν, δύναμαι εἰπεῖν, πάσαν τὴν ὑφ᾿ ἥλιον καὶ ὑπέταξεν ὑπὸ τοὺς πόδας αὐτῆς Πόντον καὶ Ἀρμενίαν, Περσίαν καὶ Παμφλαγονίαν, Ἀμαζόνας καὶ Καππαδοκίαν, Γαλατίαν καὶ Μηδίαν Κολχοὺς καὶ Ἴβηρας, Βοσποριανοὺς καὶ Ἀλβάνους Συρίαν καὶ Κιλικίαν καὶ Μεσοποταμίαν, Φοινίκην, Βακτριανοὺς καὶ Σκύθας, Μακεδονίαν καὶ Θετταλίαν, Ἑλλάδα, Βοιωτία, Λοκροὺς καὶ Αἰτωλούς, Ἀκαρνανίαν, Ἀχαΐαν καὶ Πελοπόννησον, Ἤπειρον καὶ τὸ Ἰλλυρικὸν Λύχνιτας κατὰ τὸ Ἀνδριατικόν, Ἰταλίαν, Τουσκίνους, Κέλτους καὶ Κελτογαλάτας, Ἰβηρίαν τὲ καὶ ἕως τῶν Γαδείρων, Λιβύαν καὶ Μαυρητανίαν καὶ Μαυρουσίαν, Αἰθιοπίαν, Βελέδας, Σκούδην, Νουμιδίαν καὶ Ἀφρικὴν καὶ Αἴγυπτον αὐτὸς τὰ νῦν βούλεται δουλῶσαι καὶ τὴν κυριεύουσαν τῶν πόλεων, ζυγῶ ὑποβαλεῖν καὶ δουλεία καὶ τὰς ἁγίας ἐκκλησίας ἡμῶν, ἔνθα ἐπροσκυνεῖτο ἡ Ἁγία Τριὰς καὶ ἐδοξολογεῖτο τὸ πανάγιον, καὶ ὅπου οἱ ἄγγελοι ἠκούοντο ὑμνεῖν τὸ θεῖον καὶ τὴν ἔνσαρκον τοῦ Θεοῦ Λόγου οἰκονομίαν, βούλεται ποιῆσαι προσκύνημα τῆς αὐτοῦ βλασφημίας καὶ τοῦ φληναφοῦ ψευδοπροφήτου Μωάμεθ, καὶ κατοικητήριον ἀλόγων καὶ καμήλων. Λοιπὸν ἀδελφοὶ καὶ συστρατιῶται, κατὰ νοῦν ἐνθυμηθῆτε ἵνα τὸ μνημόσυνον ὑμῶν καὶ ἡ μνήμη καὶ ἡ φήμη καὶ ἡ ἐλευθερία αἰωνίως γενήσηται.

 

Έκρινα σκόπιμο να υπενθυμίσω στους  απανταχού της γης πατριώτες συνέλληνες, και όχι μόνο, την ομιλία του Αὐτοκράτορα Κωνσταντίνου ΙΑ’ Παλαιολόγου πριν τὴν ἅλωση τῆς Κωνσταντινουπόλεως, μετά από 568 χρόνια που εκφωνήθηκε, για να πάρουμε όλοι μας τα κατάλληλα μηνύματα πατριωτισμού και ορθοδόξου πίστεως. Πονηροί και ύποπτοι οι καιροί. Πολλά φαίνεται ότι κυοφορούνται στον κόσμο. Θα έχουν σχέση με την πατρίδα μας;; Εύλογο ερώτημα. Η μικρή σε έκταση (γεωγραφικά) Ελλάδα κατέχει σημαντική γεωπολιτική θέση. Οι προφητείες, οι μύθοι και οι παραδόσεις μιλούν για πολλά και φοβερά επερχόμενα γεγονότα. Είναι βέβαιο ότι οι προφητείες θα επαληθευτούν, θα γίνουν πραγματικότητα.

 Πότε;;. Ο Θεός μόνο γνωρίζει.

 Εμείς ας είμαστε έτοιμοι...

 

 Μυργιώτης  Παναγιώτης 

Μαθηματικός 

Πηγή:  Ἀπὸ τὸ Χρονικὸν τοῦ Μεγάλου Λογοθέτη Γεωργίου Σφραντζῆ ἢ Φραντζῆ

                 Ἐκδοθὲν ἐν Κερκύρᾳ ἐν ἔτει 1477

Κωνσταντινούπολη 29 Μαΐου 1453.                  «θα πεθάνουμε για την πίστη του Χριστού και την πατρίδα μας».

Ο τελευταίος Λόγος του  Κωνσταντίνου Παλαιολόγου.

Την αποφράδα ημέρα 29 Μαΐου 1453 η βασιλεύουσα πόλη , η πρωτεύουσα της ένδοξης και υπερχιλιόχρονης Ρωμιοσύνης, η επτάλοφος Κωνσταντινούπολη πέφτει στα χέρια των Τούρκων. Η φωτεινή περίοδος της δόξης, του ελληνισμού και της χριστιανοσύνης διακόπτεται βάναυσα από τους Αγαρηνούς και μια περίοδος ζόφου ξεκινά για την Ρωμιοσύνη.. Η του Κωνσταντίνου πόλις εάλω αλλά, στην καρδιά της Ρωμιοσύνης ζη. Την διέσωσαν οι θρύλοι και η Ιστορία. Με την ελπίδα πάλι με χρόνους και καιρούς πάλι δικιά μας θάναι, μεγαλώσανε και μεγαλώνουν πολλές γενεές...

Τελευταίος αυτοκράτορας είναι ο Κωνσταντίνος Παλαιολόγος, γεννημένος το 1405, την 9^η Φεβρουαρίου, και είναι παιδί πολύτεκνης οικογενείας. Ο ίδιος παρά τους δυο γάμους του δεν ευτύχισε να αποκτήσει παιδιά. Οι δυο γυναίκες του πέθαναν πριν τεκνοποιήσουν. Το παρόν κείμενο σκοπό έχει να φέρει σε γνώση των αναγνωστών την ομιλία που εκφώνησε ο αυτοκράτορας Κωνσταντίνος λίγο πριν μεταβεί στην Αγία Σοφία για την τελευταία Θεία Λειτουργία με όλο το επιτελείο και τον απλό Λαό.

Το κείμενο της ομιλίας

«Ευγενέστατοι άρχοντες και εκλαμπρότατοι δήμαρχοι και στρατηγοί, και γενναιότατοι συστρατιώτες, και όλος ο πιστός και τίμιος λαός, ξέρετε καλά πως έφτασε η ώρα που ο εχθρός της πίστης μας θέλει με κάθε τέχνασμα και τρόπο να μας στενοχωρήσει περισσότερο και να μας κάνει πόλεμο σφοδρό, με μεγάλες συγκρούσεις και .....συρράξεις από στεριά και θάλασσα, για να κατορθώσει και να χύσει το δηλητήριό του, σαν φίδι, και να μας καταπιεί σαν ανήμερο λιοντάρι. Σας λέω λοιπόν να σταθείτε αντρειωμένοι και γενναιόψυχοι, όπως κάνατε πάντοτε ως τώρα εναντίον των εχθρών της πίστης. Σας παραδίνω την εκλαμπρότατη και φημισμένη αυτή πόλη, πατρίδα σας και βασίλισσα των πόλεων. 

Ξέρετε καλά, αδέρφια, ότι για τέσσερις λόγους οφείλουμε όλοι να προτιμήσουμε το θάνατο παρά τη ζωή: πρώτον, για την πίστη και την ευσέβειά μας· δεύτερον, για την πατρίδα· τρίτον, για το βασιλέα και το Χριστό· και τέταρτον, για τους συγγενείς και φίλους. Λοιπόν αδέρφια, αν οφείλουμε να αγωνιστούμε μέχρι θανάτου για έναν και μόνο από τους τέσσερις αυτούς λόγους, πολύ περισσότερο για όλους μαζί, όπως προφανώς κατανοείτε. Αν για τις αμαρτίες μας παραχωρήσει ο Θεός τη νίκη στους ασεβείς, θα διακινδυνεύσουμε υπέρ της πίστεως της αγίας που μας παραχώρησε ο Χριστός με το αίμα του. 

Αυτό είναι το σπουδαιότερο απ’ όλα. Τι θα ωφεληθεί κανείς αν κερδίσει τον κόσμο όλο και χάσει την ψυχή του; Δεύτερον, χάνουμε έτσι μια περίφημη πατρίδα και, ακόμη, την ελευθερία μας. Τρίτον, χάνουμε την άλλοτε περιφανή και σήμερα ντροπιασμένη, ταπεινωμένη και εξουθενωμένη βασιλεία, η οποία γίνεται έρμαιο του ασεβούς τυράννου. Τέταρτον, στερούμεθα τις προσφιλείς γυναίκες και τα παιδιά μας και τους συγγενείς μας. Ο αλιτήριος αυτός αμιράς έχει πενήντα εφτά ημέρες αφότου ήρθε, και μας πολιορκεί και μας πολεμάει νυχθημερόν, με κάθε τέχνασμα και με όλη του την ισχύ. Χάρη στον παντεπόπτη Χριστό και Κύριό μας, διώχτηκε ντροπιασμένος κακήν κακώς πολλές φορές ως τώρα από τα τείχη. 

Μην δειλιάσετε και τώρα, αδερφοί, επειδή το τείχος έπεσε σε μερικά μέρη από τα βλήματα και τις εκπυρσοκροτήσεις των τηλεβόλων, γιατί, όπως και εσείς βλέπετε, όπως μπορούσαμε το διορθώσαμε. Εμείς κάθε ελπίδα μας τη στηρίζουμε στην ακαταμάχητη δύναμη του Θεού. Αυτοί έχουν πλήθος όπλα και στρατό και ιππικό, αλλά εμείς έχουμε πίστη στο όνομα του Κυρίου και σωτήρα και, δεύτερον, στα χέρια μας και τη δύναμή μας, που μας χάρισε η θεία πρόνοια. 

Ξέρω ότι αυτό το αναρίθμητο μπουλούκι των εχθρών, καθώς είναι η συνήθειά τους, θα βαδίσει εναντίον μας με βαναυσότητα και με έπαρση, με πολύ θράσος και βία, για να μας συνθλίψουν, λόγω του ολιγάριθμου της παράταξής μας, και να μας καταπονήσουν με την κούραση, και με φωνές πολλές και ισχυρές να μας φοβίσουν. Τις φλυαρίες τους αυτές τις ξέρετε καλά και δεν είναι ανάγκη να μιλήσουμε γι’ αυτές. Και σε λίγη ώρα θα τα κάνουν όλα αυτά, και θα πετάξουν πάνω μας σαν άμμο της θάλασσας αναρίθμητες πέτρες, βέλη και βλήματα.

Ελπίζω να μη μας βλάψουν με αυτά, γιατί βλέποντάς σας χαίρομαι πολύ και τρέφω τη σκέψη μου με ελπίδες σαν κι αυτή, δηλαδή πως, αν και είμαστε λίγοι, είμαστε ωστόσο πολύ επιδέξιοι, επιτήδειοι, ρωμαλέοι, δυνατοί, ικανοί για μεγάλα έργα, και καλά προπαρασκευασμένοι. Με τις ασπίδες σας καλύπτετε καλά τα κεφάλια σας στις συμπλοκές και τις συρράξεις. Το δεξί σας χέρι, που κρατάει τη ρομφαία, να είναι πάντοτε μακρύ. Οι περικεφαλαίες σας, οι θώρακες και η σιδερέ νια πανοπλία σας είναι πολύ ικανά, όπως και τα άλλα σας όπλα, και στη συμπλοκή θα σας εξυπηρετήσουν πολύ. Οι αντίπαλοι ούτε έχουν τέτοια ούτε γνωρίζουν να τα χρησιμοποιούν. 

Εσείς είσαστε, επίσης, προστατευμένοι πίσω από τα τείχη, και οι απροστάτευτοι δύσκολα προχωρούν. Γι’ αυτό γίνετε μαχητές έτοιμοι, ισχυροί και μεγαλόψυχοι, για όνομα του Θεού. Μιμηθείτε τους λίγους ελέφαντες των αρχαίων Καρχηδονίων, που μόνο με τη φωνή και την όψη τους έτρεψαν σε φυγή μέγα πλήθος ρωμαϊκού ιππικού. Και αν είχαν τη δύναμη να τρέψουν σε φυγή ζώα χωρίς λογική, πόσο μάλλον εμείς που είμαστε κύριοι των ζώων· αυτοί που έρχονται να μας αντιπαραταχθούν σαν ζώα χωρίς λογική, είναι χειρότεροι απ’ αυτά. Τα δόρατά μας, οι ρομφαίες μας, τα τόξα μας και τα ακόντιά μας θα στραφούν εναντίον τους. 

Και φανταστείτε πως παίρνετε μέρος σε κυνήγι αγριόχοιρων, για να καταλάβουν οι ασεβείς ότι δεν αντιμάχονται με ζώα χωρίς λογική, όπως είναι αυτοί, αλλά με άρχοντες, και αφέντες τους, και απογόνους των Ελλήνων και των Ρωμαίων. Ξέρετε καλά πως ο ασεβέστατος αυτός αμιράς και εχθρός της αγίας μας πίστης, χωρίς καμιά δικαιολογημένη αιτία, καταπάτησε την ειρήνη που είχαμε και αθέτησε τους πολλούς του όρκους χωρίς να λογαριάζει τίποτε· φτάνοντας ξαφνικά εδώ έστησε οχυρό στο στενό του Ασωμάτου, για να μπορεί να μας βλάπτει κάθε μέρα. 

Τα χωράφια μας, τους κήπους μας, τα οικογενειακά μας καταφύγια, τα σπίτια μας τα έχει κιόλας πυρπολήσει. Τους αδερφούς μας τους Χριστιανούς, όσους βρήκε, τους θανάτωσε και τους αιχμαλώτισε. Διέλυσε τη φιλία μας και έπιασε φιλίες με τους κατοίκους του Γαλατά, και αυτοί χαίρονται, μη γνωρίζοντας και αυτοί οι ταλαίπωροι το μύθο του παιδιού του γεωργού, που έψηνε σαλιγκάρια και είπε “ω ανόητα ζώα” και τα λοιπά. 

Ήρθε λοιπόν, αδερφοί, και μας απέκλεισε, και κάθε μέρα έχει ανοιχτό το αχανές στόμα του για να βρει ευκαιρία να μας καταπιεί, εμάς και την Πόλη που έκτισε ο τρισμακάριστος και μέγας βασιλεύς Κωνσταντίνος, και την αφιέρωσε στην πάναγνη και αειπάρθενη δέσποινά μας, τη Θεοτόκο· και τη χάρισε σ’ εκείνη, ώστε να είναι Κυρία της Πόλεως, αλλά και σύμμαχός της και σκέπη της πατρίδας μας και καταφύγιο των χριστιανών, ελπίδα και χαρά όλων των Ελλήνων, το καύχημα όλων που ζουν κάτω από τον ήλιο. 

Στράφηκε τότε στους Ενετούς, που στέκονταν προς τα δεξιά και μεταξύ των όλων  είπε:

...εσείς που με τις αστραφτερές σας ρομφαίες θανατώσατε πολλές φορές πλήθος Αγαρηνών, και το αίμα τους έτρεξε από τα χέρια σας σαν ποτάμι, σας παρακαλώ σήμερα την πόλη τούτη, που βρίσκεται σε τόση συμφορά πολέμου, να την υπερασπιστείτε ολόψυχα. Γνωρίζετε πως πάντα την είχατε δεύτερη πατρίδα σας και μητέρα σας.

Κατόπιν, γυρίζοντας προς τα αριστερά, λέει στους Γενουάτες: «Ω Γενουάτες, αδερφοί εντιμότατοι, άντρες πολεμιστές και μεγαλόκαρδοι και φημισμένοι, ξέρετε καλά και καταλαβαίνετε ότι η δυστυχισμένη αυτή πόλη δεν ήταν πάντοτε μόνο δική μου, αλλά και δική σας, για πολλές αιτίες. Εσείς μας βοηθήσατε πολλές φορές πρόθυμα, και με τη δική σας συνδρομή σώθηκε από τους Αγαρηνούς εχθρούς.

Και γενικά, αφού στράφηκε προς όλους, είπε: «Δεν έχω καιρό να πω περισσότερα· μοναχά το ταπεινωμένο σκήπτρο μου το αναθέτω στα χέρια σας, για να το διαφυλάξετε με προθυμία. Σας παρακαλώ ακόμα, και ζητώ την αγάπη σας, να είστε πειθαρχικοί στους στρατηγούς σας, τους δημάρχους και τους εκατόνταρχους, ο καθένας κατά την τάξη του, τη θέση του και την υπηρεσία του. Να ξέρετε τούτο: αν από μέσα από την καρδιά σας φυλάξετε τις εντολές μου, ελπίζω στο Θεό ότι θα λυτρωθούμε από την παρούσα δίκαιη απειλή του. Δεύτερον, σας περιμένει στον ουρανό το αδαμάντινο στεφάνι, και η μνήμη σας θα είναι αιώνια και άξια στον κόσμο». 

Με αυτά τελείωσε τη δημηγορία του, ευχαριστώντας με δάκρυα και στεναγμούς το Θεό, ενώ όλοι, με ένα στόμα, του αποκρίνονταν με δάκρυα λέγοντας: «θα πεθάνουμε για την πίστη του Χριστού και την πατρίδα μας». Τα άκουσε ο αυτοκράτωρ και, αφού τους ευχαρίστησε θερμά, υποσχόμενος πολλές δωρεές, τους είπε τέλος: «Λοιπόν, αδερφοί και συμμαχητές, να είσαστε έτοιμοι το πρωί. Με τη χάρη και την αρετή που μας δώρισε ο Θεός και με τη βοήθεια της Αγίας Τριάδος, στην οποία αναθέτουμε “την πάσαν ελπίδα μας”. θα κάνουμε τον εχθρό να φύγει κακήν κακώς και ντροπιασμένος από εδώ».

Εκείνο το βράδυ 28 προς 29 Μαΐου 1453 ο Κωνσταντίνος Παλαιολόγος κοινώνησε των Αχράντων Μυστηρίων από τα χέρια του Πατριάρχη και στη συνέχεια μετέβη στον στίβο του καθήκοντος, στη μάχη της υπεράσπισης της Ρωμιοσύνης. Αφού πολέμησε γενναία και την ώρα που ο τούρκος πολεμιστής ετοιμάζεται να του κόψει το κεφάλι αναφωνεί Δεν υπάρχει ένας Χριστιανός να μου πάρει το κεφάλι.

Έπεσε στο πεδίο ης μάχης και του καθήκοντος και πέρασε στην Ιστορία με χρυσά γράμματα το όνομά του γραμμένο και στη συνείδηση της ρωμιοσύνης ως ο μαρμαρωμένος βασιλιάς που θα ξυπνήσει από άγγελο και θα εισέλθει τροπαιούχος και νικητής.

Μυργιώτης  Παναγιώτης

Μαθηματικός

Ο Μωάμεθ προς τους στρατιώτες του...

 Γυναίκες ωραιότατες, παρθένες έτοιμες γιά γάμο, ευγενείς κυρίες, νεότατα αγόρια καί κορίτσια, όλα αυτά θά γίνουν δικά σας

Έχω την αίσθηση ότι είναι χρήσιμο να ασχοληθούμε και με τον λόγο που εκφώνησε ο Μωάμεθ ο Πορθητής προς τους στρατιώτες του και όχι μόνο με τον λόγο του Κωνσταντίνου Παλαιολόγου και την απάντησή του προς τον Μωάμεθ. Χρήσιμα συμπεράσματα θα προκύψουν και για το σήμερα.

Τον λόγο του Μωάμεθ αντλούμε από το υπέροχο βιβλίο του μακαριστού Ακαδημαϊκού, π. Πρωθυπουργού και πολυγραφότατου ερευνητή και συγγραφέα Παναγιώτη Κανελόπουλου. Διαβάζουμε λοιπόν

Στὶς 28 Μαΐου, πλάϊστὶς περιορισμένες πολεμικὲςἐνέργειεςκαὶτὶς μεγάλες προετοιμασίες, ἐκφωνήθηκανκαὶδυὸ λόγοι ποὺἔχουν μεγάλη ἱστορικὴ σημασία. Εἶναιπαλαιὰ συνήθεια ν' ἀπευθύνονται οἱ στρατηγοὶ στὸ στρατό τους πρὶνἀπὸτὴ μάχη, προπάντων πρὶνἀπὸμιὰ μεγάλη μάχη ὅπου πρόκειται νὰπαιχθοῦντὰ πάντα. Τὸ λόγο τοῦ Μωάμεθ θὰτὸν πάρω ἀπὸ το ἱστορικὸἔργοτοῦΚριτόβουλου. Διαβάζω καὶ στ' ἀντίγραφατῶν βιβλίων τοῦΣφραντζῆκαὶτοῦ Χαλκοκονδύλη τὸ λόγο τοῦ Μωάμεθ (ὁ Λαόνικος βάζει τὸ σουλτάνο ν' ἀπευθύνεται μονάχα στοὺς «νεήλυδας», δηλαδὴστοὺς Γενίτσαρους)· ὡστόσο, ὁ Κριτόβουλος, ζώντας σὲἄμεσηἐπαφὴμὲτοὺς Τούρκους, πρέπει νὰ πληροφορήθηκε καλύτερα τὸ περιεχόμενο τοῦ λόγου τοῦ σουλτάνου. Ὅσογιὰ το λόγο τοῦαὐτοκράτορος Κωνσταντίνου, αὐτὸν μονάχα ὁ Σφραντζῆςποὺἦτανπλάϊ του μποροῦσενὰμᾶςτὸν παραδώσει σωστά· καὶτὄκαμε.

Ποιούς συγκέντρωσε ὁ Μωάμεθ γύρω του ἢ μπροστά του γιὰνὰτοὺς μιλήσει; Συγκέντρωσε ὅλους «τοὺςἐν τέλει τε καὶἑκατόνταρχουςκαὶπεντηκοντάρχους, τό τε ἄγηματοῦστρατοῦκαὶτὴνπερὶαὐτὸνπᾶσανἴλην» (δηλαδή, ὅλουςτοὺς Γενίτσαρους) «καὶπρὸς τούτοις ναυάρχους τε καὶ τριηράρχους καὶτὸνἡγεμόνατοῦ στόλου παντός». Καὶεἶπε:

«Ἄνδρες φίλοι καὶτοῦ παρόντος ἀγῶνοςἐμοὶ κοινωνοί, ἐγὼὑμᾶςἐνθάδεξυνεκάλεσαοὐῥᾳθυμίαντινὰκαταγνοὺςὑμῶν ἤ ἀμέλειανἐςτόδετὸἔργον, οὐδ' ἵναπροθυμοτέρουςἐςτὸν παρόντα ἀγῶνα ποιήσω..., ἀλλ' ὥστε μόνον ἀναμνῆσαι, πρῶτονμὲνὡςκαὶτὰ παρόντα ἀγαθά, ἅ ἔχετε, οὐῥᾳθυμοῦντεςκαὶἀμελοῦντες, ἀλλὰκαὶ σφόδρα πονοῦντεςκαὶμετὰ μεγάλων ἀγώνων τε καὶ κινδύνων μεθ' ἡμῶνἐκτήσασθεκαὶἆθλατῆςὑμῶναὐτῶνἀρετῆςκαὶἀνδρίαςἔχετεμᾶλλον ἤ τύχης δῶρα· ἔπειταδέ, ὡςκαὶτὰνῦντά τε προκείμενα ἆθλαδιδάξαιὑμᾶςὅσακαὶοἷάἐστι, καὶτὴνδόξανὁπόσηνἔχειμετὰτοῦ κέρδους καὶ τιμήν, καὶἅμαἵναγνῶτεκαλῶςἐπὶμεγίστοιςποιούμενοντὸνἀγῶνα». Αὐτὲςἦτανοἱπρῶτες φράσεις τοῦ Μωάμεθ.

Δὲμποροῦσε ν' ἀρχίσει ὁ Μωάμεθ τὸ λόγο του μὲ καλύτερο τρόπο. Οἱπρῶτεςαὐτὲς φράσεις δείχνουν καθαρὰὅτι ὁ νεαρὸς σουλτάνος, ποὺ μόλις εἶχεὑπερβεῖτὴνἡλικίατοῦἐφήβου, γνώριζε καλὰτοὺςἀνθρώπους. Μὲτὶςπρῶτες φράσεις του δὲνεἶπεὅτιεἶναι ὁ ἴδιοςσπουδαῖος· εἶπεὅτιοἱἄλλοι, ἐκεῖνοιποὺτὸνἄκουγαν, εἶναισπουδαῖοι· εἶπεὅτιτοὺςὑπενθυμίζειτὶς μεγάλες τους πράξεις, καὶὅτιὅσαἀγαθὰ κατέχουν εἶναι «ἆθλα» τῆς «ἀρετῆς» τους καὶὄχιτῆς «τύχης δῶρα». Καὶ πρόσθεσε ὅτιθὰτοὺς διδάξει, δηλαδὴθὰ τους πληροφορήσει πόσο μεγάλη εἶναι ἡ δόξα καὶ ἡ τιμή, ἀλλὰκαὶ πόσο μεγάλα τὰὑλικὰ κέρδη, πού, κυριεύοντας τὴν Κωνσταντινούπολη, θὰἐξασφαλίσουν. Καὶτὰὀνόμασετὰ κέρδη αὐτά:

«Πρῶτονμὲνγὰρ ὁ πλοῦτόςτέἐστιπολὺςκαὶπαντοδαπὸςἐντῇδετῇ πόλει, ὁ μὲνἐντοῖςβασιλείοις, ὁ δὲἐντοῖςοἲκοιςτῶνδυνατῶν, ὁ δὲἐντοῖςτῶνἰδιωτῶν, ὁ δὲκαλλίωνκαὶ μείζων ἐντοῖςἱεροῖςἀποκείμενοςἀναθημάτωνκαὶ κειμηλίων παντοίων ἐκχρυσοῦκαὶἀργύρου κατασκευασμένων, λίθων τε τιμίων καὶμαργάρωνπολυτελῶν, ἐπίπλων τε ἄπειρόν τι χρῆμαλαμπρῶν, ἄνευδὴτῆςἄλλης κατ' οἶκονκατασκευῆςκαὶ περιουσίας· ὧνἁπάντωνὑμεῖςἔσεσθε κύριοι· ἔπειταἄνδρεςἀγαθοὶπλεῖστοί τε καὶτῶνεὖ γεγονότων, ὧνοἱμὲνδουλεύουσινὑμῖν, οἱδὲἐςἀπόδοσινἔσονται, γυναῖκες τε πλεῖσταικαὶ κάλλισται, νέαικαὶἀγαθαὶτὰςὄψεις, καὶ παρθένοι πρὸς γάμον ὡραῖαιεὐγενεῖς τε καὶἐξεὐγενῶν, καὶἀρρένωνὀφθαλμοῖςἔτικαὶνῦνἄβατοιἔνιαι τούτων καὶπρὸς γάμους ὁρῶσαιἐπιφανῶνκαὶ μεγάλων ἀνδρῶν, ὧ αἱμὲνἔσονταιὑμῖνἐςγυναῖκας, αἱδὲπρὸςθεραπείανἀρκέσουσιν, αἱδὲπρὸςἀπόδοσιν, καὶκερδανεῖτεκατὰπολλὰἔς τε ἀπόλαυσινὁμοῦκαὶθεραπείανκαὶπλοῦτον· καὶπαῖδεςὁμοίωςπλεῖστοικαὶ κάλλιστοι καὶτῶνεὖ γεγονότων, ἔτιδὲνεῶν τε κάλλη καὶ δημοσίων οἰκοδομημάτων, καὶοἰκίαιλαμπραὶκαὶ παράδεισοι καὶτοιαῦταπολλὰἔς τε θέαν ὁμοῦκαὶτέρψινκαὶἡδονὴνκαὶἀπόλαυσινἱκανά. Καὶ τί δεῖταῦτα πάντα καταλέγονταδιατρίβειν; Πόλιν μεγάληνκαὶπολυάνθρωπον, βασίλειόν τε τῶν πάλαι Ῥωμαίων, καὶἐςἄκρονεὐδαιμονίαςκαὶ τύχης καὶ δόξης ἐλάσασαν, κεφαλήν τε γεγενημένηντῆςοἰκουμένηςἁπάσης δίδωμι νῦνὑμῖνἐςδιαπραγήν τε καὶλείαν, πλοῦτονἄφθονον, ἄνδρας, γυναῖκας, παῖδας, πάντα τὸνἄλλοναὐτῆςκόσμονκαὶτὴν κατασκευήν· ὧνἁπάντωνἐμφορηθήσεσθεὥσπερἐνεὐωχίᾳλαμπρᾷ, καὶἐνευδαιμονήσετε τούτοις ὑμεῖς τε, καὶτοῖςὑμετέροιςπαισὶπλοῦτονπολὺν καταλείψετε, κ α ὶ τ ο μ έ γ ι σ τ ο ν , ὅτι πόλιν τοιαύτην αἱρήσετε, ἧςτὸ κλέος πᾶσανἐπῆλθετὴνοἰκουμένην· καὶδῆλονὅτιἐςὅσονἔδραμεν ἡ ταύτης ἡγεμονίακαὶ δόξα, ἐςτοσοῦτονκαὶτὸὑμῶν κλέος ἀφίξεταιτῆςἀνδρίαςκαὶτῆςἀρετῆς, πόλιν τοιαύτην ἑλόντωνἐκπροσβολῆς. Καὶσκοπεῖτε τίς εὐπραξίαλαμπροτέρα ἤ τίς ἡδονὴ μείζων ἤ τὶς πλούτου περιουσία καλλίων ἤ ἥ μετὰτιμῆςκαὶ δόξης προσέσταιἡμῖν; Τὸδὲδὴμεῖζον πάντων, ὅτιτὴν πόλιν ἐχθρῶςἔχουσανἡμῖνἐξἀρχῆςκαὶἀεὶἐπιφυομένηντοῖςἡμετέροιςκακοῖςκαὶ πάντα τρόπον ἐπιβουλεύουσαντὴνἡμετέρανἀρχὴνκαθαιρήσομενκαὶτοῦλοιποῦαὐτοί τε βέβαια ἕξομεντὰ παρόντα ἀγαθά, καὶἐνεἰρήνῃβαθείᾳκαὶἀσφαλείᾳδιάξομεν, ἀπαλλαγέντεςἐχθροῦγειτονήματος, καὶπρὸςτὰλοιπὰθύρανἀνοίξομεν».

Στὴνπερικοπὴαὐτὴτοῦ λόγου τοῦ Μωάμεθ καθρεπτίζεται ταὐτόχρονατὸ βάθος τῆςἀκόλαστηςὑλοφρόνησηςκαὶτὸὕψοςτῆςἠθικῆς φιλοδοξίας τῶνἀνδρῶνποὺτὸνἄκουγαν. Βλέποντας ὁ σουλτάνος ὅτι, τόσες ἑβδομάδες, δὲν κατάφερνε ὁ ἀναρίθμητος στρατός του νὰ κυριεύσει τὴν Κωνσταντινούπολη, ἀποφάσισετὴνὕστατη στιγμή, δηλαδὴπρὶντὴν μεγάλη ἐπίθεση, ν' ἀνέψειτὰαἵματατῶνἀνδρῶν του, κηρύσσοντας ὅτι, ἄν πάρουν τὴ Βασιλεύουσα, θὰμποροῦντρεῖςὁλόκληρες μέρες νὰ κάνουν ἐκεῖ μέσα ὅ,τι θέλουν («ἡμέραιςτρισὶν ἡ πόλις πᾶσαὑμῶνἔσεται», τοὺςεἶπε σύμφωνα μὲτὴνἀφήγησητοῦΣφραντζῆ), νὰ λεηλατήσουν καὶνὰσκυλεύσουντὰ πάντα, νὰ χρησιμοποιήσουν τὰἱερὰ σκεύη τῶνναῶνγιὰτοὺςπιὸἀνίερους σκοπούς, ν' ἀτιμάσουνγυναῖκες, παρθένες καὶἀγόρια, νὰ βουτήξουν τὰ πόδια τους μέσ' στὰἱερώτερα πράγματα, σὰνἄταν λάσπη καὶὅ,τιστὴζωὴτῶνἀνθρώπωνεἶναιἱερό. Ἔπρεπενὰσυγκινηθοῦνοἱ σάρκες τῶνἀνδρῶν του γιὰνὰμπορεῖνὰσυγκινηθεῖκαὶ ἡ ψυχή. Δὲνὑπάρχει, βέβαια, ἀμφιβολία - θἄμουνΦαρισαῖος, ἄνἔλεγατὸἀντίθετο - ὅτιοἱἄνθρωποι (ἀκόμακαὶοἱΧριστινοί, ὅλοιἐκτὸςἀπὸἐλάχιστους) ἀγαποῦντὴ σάρκα τους, ἀγαποῦντὴνὕλη, ποθοῦνδιαρκῶς μεγαλύτερα ὑλικὰἀγαθά, προσδοκοῦν - ὅσοζοῦνστὸν κόσμο - ν' ἀμειφθοῦνγιὰτὸ μόχθο τους μὲ τρόπο ἁπτὸκαὶὁρατό, καὶὄχι μόνον ἠθικά. Δὲ λεηλάτησαν, τάχα, τὴν Κωνσταντινούπολη καὶοἱ Φράγκοι ποὺἦτανΧριστιανοὶκαὶποὺἔλεγανὅτι σκοπός τους ἦταννὰ λυτρώσουν τοὺςἱεροὺς τόπους ἀπὸτὰ χέρια τῶνἀσεβῶν; Ὁ ταλαιπωρημένος πολεμιστὴς ζητάει, μετὰτὴν νίκη, νὰ φάει καὶνὰπιεῖ, ν' ἀρπάξειτὶςγυναῖκεςἐκείνωνποὺ νικήθηκαν, νὰ ξαπλώσει τὸ κορμί του σὲἀναπαυτικὸ κρεββάτι, πετώντας ἔξωτὸνἄοπλοκαὶ τρομαγμένο νοικοκύρη. ΔὲνεἶναιοἱΤοῦρκοιοἱπρῶτοιποὺ λεηλάτησαν μιὰ μεγάλη καὶὡραία πόλη. Κι ' αὐτοὶοἱἝλληνες λεηλάτησαν τὴν Τροία. Ὡστόσο, θαρρῶὅτιδὲνὑπάρχει προηγούμενο ἑνὸς μεγάλου ἀρχηγοῦποὺνὰ μίλησε τόσο ὠμά, ὅσο ὁ Μωάμεθ. Σὰνὰ ντράπηκε, βέβαια, ὁ ἴδιοςγιὰτὴνὠμότητατῶν λόγων του, πρόσθεσε ὅτι «τὸ μέγιστον» ποὺθὰ κερδίσουν, κυριεύοντας τὴν Κωνσταντινούπολη, εἶναι ἡ τιμὴὅτιθἄχουν κυριεύσει τὴν πόλη, «ἧςτὸ κλέος πᾶσανἐπῆλθετὴνοἰκουμένην». Καὶ πρόσθεσε καὶ κάτι ἄλλο· εἶπεὅτιτὸ «μεῖζον πάντων» (ἄρα, «μεῖζον» καὶτοῦ «μεγίστου») εἶναιὅτιθὰ πάψουν ἐπιτέλουςνὰ γειτονεύουν μὲμιὰ πόλη ποὺὅσοιτὴνκατοικοῦνεἶν' ἐχθροί τους, κ' ἔτσιθὰ ζήσουν στὸ μέλλον «ἐνεἰρήνῃβαθείᾳκαὶἀσφαλείᾳ».

Προχωρώντας στὸ λόγο του, ποὺ ἡ ἀρχιτεκτονική του διάρθρωση εἶναιἄρτια, προσπάθησε νὰ πείσει ὁ Μωάμεθ τοὺςἂνδρες του ὅτιτὸτεῖχοςεἶναι «ῥαδίως... ἁλωτόν» : «ἡ μὲν τάφρος πᾶσαἐχώσθη, τὸδὲκατὰγῆντεῖχοςἐντρισὶμέρεσι... κατήρριπται». Ὅσογιὰτοὺςἄνδρεςποὺὑπερασπίζονταντὴν Κωνσταντινούπολη, γι' αὐτοὺςεἶπε κάμποσα ποὺἀνταποκρίνονταιστὴν πραγματικότητα:

«Τὰδὲτῶνἀντιτεταγμένωνἡμῖν τί χρὴκαὶ λέγειν; Ἄνδρες γάρ εἰσι πάνυ ὀλίγοικαὶοἱπλείονεςἄοπλοικαὶ πολέμων ἄπειροι· ὡςγὰρἔχωπυνθάνεσθαιτῶναὐτομόλων, μόλις φασὶ δύο ἤ τρεῖςἄνδρεςεἶναιτοὺςἐντῷπύργῳπρομαχομένουςκαὶἑτέρουςτοσούτουςἐντῷμεταπυργίῳὥστεξυμβαίνεινἕναἄνδραπροπολεμεῖν τε καὶπρομάχεσθαιτριῶν ἢ τεσσάρων ἐπάλξεων... Πῶςοὖνἐςτοσοῦτονπλῆθοςἡμῶνἀρκέσουσινοὗτοι; καὶ μάλιστα ἡμῶνμὲνἐκδιαδοχῆςἀγωνιζομένωνκαὶἀεὶνεαρῶνἐπιόντωνἐςτὸἔργον, καὶκαιρὸνἐχόντωνκαὶὕπνοναἱρεῖσθαικαὶσῖτακαὶἀναπαύειναὐτούς, αὐτῶνδὲἀδιακόπως τε καὶἐπιτεταμένωςμαχομένωνἀεὶκαὶμηδένακαιρὸνἐχόντων ἢ ὕπνου ἢ σιτίου ἢ ποτοῦ ἢ ἀναπαύλης... Οἱδὲἐπὶτοῦκατερριμένου τείχους τῶνἸταλῶντεταγμένοι» (στὸν τομέα τῆς πύλης τοῦἉγίουΡωμανοῦ), «εἰκαίτῳδοκοῦσινἀπόμαχοιεἶναικαὶἱκανοὶτοὺςἐπιόνταςἀμύνεσθαι, ὡςκαλῶς τε ὡπλισμένοικαὶ πολέμων ἔμπειροι,..., ἀλλ' ἐμοὶκαὶτὰ τούτων ἄπισταδοκεῖπάντηκαὶ σφαλερά. Πρῶτονμὲνγὰροὐκἐθελήσουσινοῦνἔχοντεςὑπὲρἀλλοτρίωνἀγαθῶνμάχεσθαικαὶπονεῖν..., μηδὲνκερδαίνοντεςαὐτοί· ἔπειταξύγκλυδέςτέεἰσικαὶἄλλοιἄλλοθενξυνεληλυθόντες, ἐπὶτὸλαβεῖν βλέποντες μόνον καὶἀπελθεῖνσῶς, οὐκἐπὶτὸ μαχόμενοι ἀποθανεῖν... Δείκνυταιτοίνυνἐξἁπάντων μεθ' ἡμῶνεἶναιτὴννίκηνκαὶτὴν πόλιν ἡμῖνἁλωτήν... Γίνεσθε οὖνἄνδρεςἀγαθοὶαὐτοί τε ὑμεῖς, καὶτοὺς μεθ' ὑμῶν πάντας παρακελεύεσθεἀκολουθεῖν τε γενναίως ὑμῖνκαὶπάσῃπροθυμίᾳκαὶσπουδῇἐςτὸἔργονκεχρῆσθαι, νομίζοντας τοῦκαλῶςπολεμεῖν τρία εἶναιτὰαἴτια, τό τε ἐθέλεινκαὶτὸαἰσχύνεσθαικαὶτὸτοῖςἄρχουσιπείθεσθαι... Κἀγὼδὲαὐτὸςπρῶτοςπαρέσομαιτῷἔργῳ, μεθ' ὑμῶν τε ἀγωνιζόμενοςκαὶτῶνἑκάστῳ δρωμένων θεατής».

Μετὰτὴγενικὴαὐτὴ προσλαλιά, ἀπευθύνθηκε ὁ Μωάμεθ εἰδικώτεραστοὺςἀνώτατουςἀρχηγοὺςτοῦστρατοῦκαὶτοῦ στόλου, διατυπώνοντας τὶςδιαταγὲςκαὶ κ' ἐπιθυμίες του. Κ' ἔκλεισετὸ λόγο του, ἀποφεύγονταςτὰ μεγάλα λόγια καὶτὶςφραστικὲς κωδωνοκρουσίες: «Ἀλλ' ἄπιτεπρὸςτὰςσκηνὰςκαὶτὰς τάξεις ὑμῶνἀγαθῇτύχῃ, καὶδειπνοποιησάμενοιἀναπαύεσθε».

Ὁ Σφραντζῆς γράφει ὅτι, μόλις ἔκλεισε ὁ Μωάμεθ τὸ στόμα του, ἀκούστηκε (καὶτὴνἄκουσε κι' ὁ ἴδιος) μιὰφοβερὴκραυγὴἀκροατῶνἔλεγε: «ἀλλὰἀλλὰ· Μεεμέτηῥεσοὺλἀλλά· τοῦτ' ἔστιν ὁ θεὸςτῶνθεῶνκαὶ ὁ Μουχαμέτης ὁ προφήτης αὐτοῦ».

Στη συνέχεια παραθέτουμε μια επιτομή της ομιλίας ,σε γλώσσα απλούστερη

«Γενναίοι άντρες καί φίλοι, σας κάλεσα όχι μόνο γιάνά σας θυμήσωγιά τούς αγώνες πού κάναμε καί τούς κινδύνους πού περάσαμε γιάνά αποκτήσουμε όλα αυτά τά αγαθά, αγώνες στούς οποίους επιδείξατε ανδρεία καί τόλμη, αλλά σας κάλεσα γιάνά σας υπενθυμήσωγιάτόν απέραντο πλούτο πού μάς περιμένει σέ αυτή τήν πόλη. Πλούτο πού βρίσκεται στό παλάτι του βασιλιά, στά μέγαρα των πλούσιων αλλά καίστίς εκκλησίες καίστά μοναστήρια. Όλα τά ιερά κειμήλια πού είναι φτιαγμένα από χρυσό καί ασήμι, όλοι οι πολύτιμοι λίθοι καίτά μαργαριτάρια, τά έπιπλα καίτά πολυτελή σπίτια θά γίνουν δικά σας.

Έπειτα ακολουθούν ακόμα ωραιότερα αγαθά. Γυναίκες ωραιότατες, παρθένες έτοιμες γιά γάμο, ευγενείς κυρίες, νεότατα αγόρια καί κορίτσια, όλα αυτά θά γίνουν δικά σας γιάνάτά γευτείτε καίνάτά απολαύσετε, ενώ όσους αιχμαλώτους πιάσετε θά τούς έχετε ή δούλους ή θά τούς πουλήσετε γιάνά κερδίσετε καί άλλα χρήματα. Καίδέν είναι μόνο αυτά. Αποκτούμε τήν ενδοξότερη πόλη των Ρωμιών, βασιλεύουσα όλης της Οικουμένης, μέτά ωραιότερα κτίσματα πού έχουν φτιαχτεί ποτέ. Μέ αυτή τήν πόλη θά γίνουμε παντοδύναμοι καί ενδοξότεροι.

Οι αμυνόμενοι είναι ολιγάριθμοι καί άπειροι στόν πόλεμο ενώ εμείς είμαστε μεγάλο πλήθος καί οι καλύτεροι μαχητές του κόσμου. Αυτοί είναι κουρασμένοι καίάϋπνοι ενώ εμείς ξεκούραστοι καί χορτασμένοι από φαΐ καί ύπνο. Εσύ Χαμουζά μέ τόν στόλο σου θά περικυκλώσεις τά θαλάσσια τείχη καίθά βάλλεις διαρκώς από τά καταστρώματα των πλοίων, εσύ Ζαγανέ πέρασε τήν ξύλινη γέφυρα καίμέτά πλοία νά επιτεθείς στά τείχη του Κερατίου, εσύ Καρατζά νά διαβείς τήν τάφρο καίμέ κλίμακες νά προσπαθήσετε νά ανέβετε στά τείχη, ομοίως καί εσείς Ισαάκ καί Μαχμούτ, ενώ εμείς Χαλίλθά επιτεθούμε στήν κοιλάδα του Λύκου, στή μέση του τείχους όπου τά ρήγματα είναι πού μεγάλα.»

Προφανής είναι η διαφορά ανάμεσα στις ομιλίες των Παλαιολόγου και Μωάμεθ. Ο πρώτος προτάσσει ιδανικά την ελευθερία της πατρίδος και την Ορθοδοξία. Την υπεράσπιση των πατρογονικών εστιών ,την ιστορία και την προσφορά στον τόπο. Υπόσχεται στεφάνια στον ουρανό από τον Κύριο. Ο δεύτερος υπόσχεται πράγματα υλικά. Μόνο για το σώμα. Ηδονές και απολαύσεις γυναίκες και παιδιά. Πλιάτσικο , λεηλασίες και καταστροφές, βιασμούς και δουλεμπόριο ανθρώπων. Πρόκειται για σύγκρουση πνεύματος και ύλης.

Ο Θεός επέτρεψε να κυριευτεί η του Κωνσταντίνου Πόλις, η οποία φώλιασε στις καρδιές μας και ζεσταίνει την ελπίδα. Πάλι με χρόνους και καιρούς....

 

Μυργιώτης  Παναγιώτης

Μαθηματικός

 

Πηγές    Ελλήνων Φως  Και chilonas.co