ΦΑΡΔΥΚΑΜΠΟΣ

Γράφει ο Τάσος Σεβαστιάδης

Την Κυριακή 23 Μάρτη στις 11:30 το πρωί η ΚΟΒ Σιάτιστας στου ΚΚΕ και η ΠΕΑΕΑ τίμησαν την δοξασμένη μάχη του Φαρδύκαμπου,  μια μάχη που η χρονική στιγμή που έγινε έπαιξε τέτοιο ρόλο στο ιστορικό γίγνεσθαι της περιόδου που...

έγινε, ώστε δεν μπορεί παρά να πάρει τον τίτλο της ένδοξης μάχης και έτσι θα καταγραφεί στα βιβλία της ιστορίας του μέλλοντος.

Τις πρώτες μέρες του Φλεβάρη του 1943 και μετά την ίδρυση πριν μερικούς μήνες του ΕΑΜ,  οι εξελίξεις στην κατεχόμενη χώρα μας ήταν ραγδαίες. Ο εχθρός ήταν περιορισμένος στις πόλεις, μιας και ο λαός στην επαρχία ήταν πια ξεθαρρεμένος, μετά σμίξιμό του με το Κόμμα της εργατικής τάξης, ένα κόμμα που οργανώθηκε με γρήγορους ρυθμούς και κυρίως με ένα πρόγραμμα και μία στρατηγική απελευθέρωσης της χώρας από την τριπλή κατοχή από τους ναζί, τους Ιταλούς φασίστες και τους Βουλγάρους συμμάχους τους.

Έτσι το πρώτο δεκαήμερο η Ιταλική διοίκηση της Καλαμπάκας στέλνει μία διλοχία στρατιωτών της να πλιατσικολογήσουν το χωριό Οξύνεια. Αφού αρπάζουν ότι βρήκαν, γύρισαν το δρόμο της επιστροφής. Όμως ο λαός των Χασίων τους περίμενε στην έξοδο του χωριού. Θα περνούσαν από το στενό της Μερίτσας, να βγουν στον κάμπο για την Καλαμπάκα. Εκεί όμως τους περίμεναν οι δεκακαρχίες του ΕΛΑΣ.

Επικεφαλείς τους ήταν παιδιά του λαού που δεν βγήκαν από στρατιωτικές ακαδημίες. Τα γαλόνια τους τα πήραν μέσα από τους κατατρεγμούς και τα κυνηγητά του αστικού κράτους που πάντα με θέρμη υποστήριζε τα αφεντικά του. Μέσω των άδικων συμπεριφορών και κατατρεγμών, κάποια στιγμή τους ανάγκασε να βγούνε στο κλαρί.  Αρχηγοί όπως ο Μέγας Ζαράλης («Χασιώτης»), ο Τζαβέλλας και άλλοι, δώσαν το σύνθημα να αρχίσει η μάχη μιας και το ιταλικό τμήμα μπήκε στο στενό και τότε έγινε το σώσε. Το μισό τμήμα έπεσε κάτω και το υπόλοιπο μισό σήκωσε τα χέρια του, σημάδι παράδοσής του.

Ήταν 11-12 Φλεβάρη του 1943. Τέσσερις μέρες αργότερα άλλο τμήμα Ιταλικό στον διπλανό νομό των Γρεβενών περίπου 50 χιλιόμετρα απόσταση από την Οξύνεια, βγήκε για να κλέψει τρόφιμα από το χωριό Σνίχοβο (σήμερα Δεσπότης). Αφού φάγαν, ήπιαν και τρομοκράτησαν τον πληθυσμό, την επόμενη μέρα πήραν  μικρά και μεγάλα ζώα και κίνησαν για τα Γρεβενά. Για κακή τους όμως τύχη ειδοποιήθηκε ένα τμήμα τοπικό του ΕΛΑΣ Γρεβενών που στρατοπέδευε στην Ανθρακιά Γρεβενών. Η ενέδρα ήταν έτοιμη. Οι Ιταλοί ξαφνιάζονται.  Εκτός από τους νεκρούς από τα βόλια των ανταρτών, υπάρχουν και οι πνιγμοί, καθώς πήγαν να περάσουν οι Ιταλοί τον πλημμυρισμένο Βενέτικο ποταμό. Η πανωλεθρία των Ιταλών ήταν μεγάλη.

Σε λίγες μέρες 10 φορτηγά των κατακτητών ξεκινάνε από τη Φλώρινα με τροφές για να τις πάνε στο θεονήστικο τάγμα στα Γρεβενά. Ήταν 4 Μάρτη. Τα φορτηγά περνάν από το μπουγάζι τις Σιάτιστας, όμως από την προηγούμενη νύχτα, νέοι αντάρτες με επικεφαλής των Αλέκο Ρόσιο (Υψηλάντης), χτυπάνε στην ενέδρα και συλλαμβάνουν τα 9 απ τα 10 φορτηγά.

Οι  Ιταλοί στα Γρεβενά λυσσάζουν. Ξεκινάνε την επόμενη το πρωί 5 του Μάρτη να πάνε να χτυπήσουν την  Σιάτιστα. Η νύχτα τους βρήκε στις παρυφές της πόλης. Δεν τα καταφέρνουν να μπουν μέσα. Γυρίζουν πίσω και στρατοπεδεύουν στην περιοχή Φαρδύκαμπος.  Όλη τη νύχτα από 5 μάρτη ως στις 6 Μάρτη οι οργανώσεις του ΕΑΜ ξεσηκώνουν τα χωριά της περιοχής Γρεβενών, Αηγιώργης, Κιβωτός, Κοκκινιά, Ταξιάρχης, χωριά της περιοχής Βεντζίων, Βοΐου, Καστοριάς. Οργανώνουν τις δεκαρχίες που ήταν η αιχμή του δόρατος που λέγονταν ΕΛΑΣ.

Στις 7 Μάρτη, τις πρωινές ώρες, ο διοικητής του ιταλικού τάγματος παρέδωσε το ξίφος του στους λαϊκούς αρχηγούς των ομάδων του ΕΛΑΣ, καπετάν Σκοτίδα, Παλαιολόγο, Φωτεινό.

Αυτήν την σπουδαία μάχη την τραγούδησε ο λαός μας: «και οι εξακόσιοι τρεις πιαστήκαν παρευθύς και σύρε το Ζουμπάνι αν θέλεις να τους δεις»…

Η μάχη του Φαρδύκαμπου είχε τεράστια σημασία, διότι ελευθερώθηκε με τις μάχες που προαναφέραμε η περιοχή από Καλαμπάκα, Δεσκάτη, Κοζάνη,  Καστοριά, Γράμμος, Γιάννενα, Μέτσοβο. Μια τεράστια γεωγραφική περιοχή που δίκαια ο λαός μας ονόμασε «ελεύθερη Ελλάδα», μια περιοχή που με κεντρικές πόλεις τα Γρεβενά και την Σιάτιστα που πρώτες απελευθερώθηκαν μετά από μάχη με το φασίστα κατακτητή.  Μία περιοχή που εφαρμόστηκαν σε πλήρη μορφή οι αρχές της λαϊκής δικαιοσύνης, της τοπικής αυτοδιοίκησης. Πρώτη φορά ψήφισαν ελεύθερα άντρες και γυναίκες το 1944 για να δημιουργηθεί η πολιτική επιτροπή στους Κορυσχάδες, η κυβέρνηση του βουνού.

Στα Γρεβενά εκτός από τις παραπάνω δραστηριότητες, πρέπει να αναφερθεί και η δημιουργία της παιδαγωγικής ακαδημίας που έγινε από τον κομμουνιστή  δάσκαλο - λαογράφο Κώστα Καραπατάκη με εντολή της οργάνωσης του ΕΑΜ Γρεβενών στο Σύδενδρο Γρεβενών και παρήγαγε 18 δασκάλους που δίδαξαν επί διετία στην περιοχή Γρεβενών ως και την άθλια περίοδο της συνθήκης της Βάρκιζας.

Η μάχη του Φαρδύκαμπου σε συνδυασμό με τις μάχες της Οξύνειας αλλά και του Σνιχόβου γι’ αυτό έχει ξεχωριστή αξία, διότι στάθηκε αφορμή να εφαρμοστούν στην πράξη και οι διακηρύξεις του ΕΑΜ  για μια νέα χώρα…