Η Φύση, με το πράσινο και τα άφθονα νερά, έχει «φτιάξει» μέρη αξέχαστα. Από κοντά και οι άνθρωποι, έκαναν ό,τι...
μπορούσαν για να κρατήσουν ζωντανή την ιστορική ορεινή περιοχή. Ενα τέτοιο μέρος είναι το πανέμορφο βουνό του Ορλιακα και τα γύρω χωριά που παρουσιάζουμε σήμερα
Κείμενο: Ντίνος Κιούσης
Ο νομός Γρεβενών ανήκει στη Δυτική Mακεδονία και είναι ο νεότερος αλλά και από τους πιο ορεινούς της χώρας. Συγκροτήθηκε το 1964 με την απόσπαση της επαρχίας Γρεβενών από το νομό Kοζάνης καθώς και του δήμου Δεσκάτης και των κοινοτήτων Δασοχωρίου και Παρασκευής από το νομό Λάρισας.
Ακόμα είναι ο νομός με τα πάρα πολλά παλιά πέτρινα γεφύρια, μοναδικής κατασκευής. Ο λόγος είναι ο Aλιάκμονας, το μεγαλύτερο ποτάμι της Eλλάδας (297 χλμ.), που περνάει από το νομό και δέχεται τα νερά της Bόρειας Πίνδου από τους παραποτάμους του, Bενέτικο, Γρεβενιώτικο και Σταυροπόταμο. Ετσι τα γεφύρια υπάρχουν λόγω της πληθώρας των ποταμών και των χειμάρρων.
Σχεδόν στο κέντρο του νομού βρίσκεται ο Ορλιακας. Μη φανταστείτε κανένα βουνό πανύψηλο. Η κορυφή του φτάνει μόνο τα 1.433 μ., αλλά με απόκρημνα βράχια και πλαγιές όπου φωλιάζουν πολλά αρπακτικά. Η βλάστηση αφθονεί γιατί υποβοηθείται από το εδαφικό υπόστρωμα του ασβεστόλιθου, τα νερά και τις κλιματολογικές συνθήκες. Θα δείτε τα έλατα πλάι πλάι με τις βαλανιδιές, τη μαύρη πεύκη και την οξιά, ενώ πιο χαμηλά θα δείτε φλαμουριές, κρανιές, πυξάρια, φτελιές, λεύκες, αγριοκερασιές, κέδρα, αγριαχλαδιές, φράξους, σφενδάμια, αγριοπούρναρα και άλλα πολλά. Τώρα το φθινόπωρο ο Ορλιακας με όλα αυτά τα φυλλοβόλα είναι σαν ζωγραφική παλέτα, μια γιορτή των χρωμάτων! Θα βρείτε επίσης άφθονα αγριολούλουδα (την άνοιξη ακόμα περισσότερα) καθώς και πολλές ποικιλίες ορχεοειδών.
Με το αυτοκίνητο μπορείτε να κάνετε το γύρο του βουνού, ενώ αν έχετε 4 x 4 μπορείτε από δασικούς δρόμους να φτάσετε σχεδόν μέχρι την κορυφή του. Ας γνωρίσουμε όμως τα κυριότερα χωριά της περιοχής.
Ζιάκας
Η κοινότητα του Ζιάκα (Τίστα) είναι χτισμένη σε 900 υψόμετρο. Βρίσκεται 19 χλμ. νοτιοδυτικά των Γρεβενών και σ' αυτήν ανήκουν οι δύο οικισμοί Κρύα Βρύση ή Τίστα και Περιβολάκι ή Πιπινίτσα. Είναι πατρίδα του ήρωα Θεόδωρου Ζιάκα, από όπου πήρε και το όνομά της, όπως και το περίφημο πέτρινο γεφύρι του Ζιάκα που χτίστηκε επί Τουρκοκρατίας. Κάτω από το γεφύρι περνάει ο Βενέτικος, που πηγάζει από τις περιοχές Δοτσικού, Προσβόρου και Αλατόπετρας. Λίγο βορειότερα από το Περιβολάκι, περνάει το «Ποταμούλι», που πηγάζει με τη σειρά του από την περιοχή Λάβδας Πολυνερίου.
Το πιο ενδιαφέρον και σπουδαιότερο αξιοθέατο του Ζιάκα είναι βέβαια ο Ορλιακας: αν ανεβείτε αρκετά ψηλά θα «αμειφθείτε» με μια εξαίρετη θέα προς Σπήλαιο, Ζιάκα, Λάβδα και όλη την πεδιάδα.
Στην περιοχή Μόργιαννη, 3 - 4 χλμ. νότια του Ορλιακα, υπάρχουν δύο μεγάλες σπηλιές, στις οποίες όπως λέγεται κρύβονταν οι Ζιακώτες για να ξεφύγουν από τους Γερμανούς. Μία ακόμη σπηλιά βρίσκεται κοντά στην Κρύα Βρύση, την οποία χρησιμοποιούσαν οι αντάρτες.
Στους πρόποδες του Ορλιακα εκτείνεται το κοινοτικό δάσος του Ζιάκα, πλούσιο σε χλωρίδα και πανίδα. Εκεί συναντά κανείς τις πηγές «Γκούβα» και «Σταυράκη Μπαΐρι». Στο δρόμο για Ζιάκα βρίσκεται η πηγή «Φτέρη» και ανάμεσα στο Περιβολάκι και στο Ζιάκα, στη θέση «Μόργιαννη», όπου παλιά οι Ζιακώτες είχαν κήπους, υπάρχουν 3 - 4 πηγές. Η σημαντικότερη απ' όλες είναι η «πηγή της Καλογριάς», 1 χλμ. νότια του Ζιάκα μέσω δασόδρομου. Κάποιος θρύλος λέει πως από εδώ έπαιρνε νερό μια καλόγρια, η οποία ζούσε σε μια σπηλιά κοντά στην πηγή, που σήμερα ονομάζεται «κελί της καλογριάς». Η είσοδος της σπηλιάς έχει δύο τρύπες και μέσα σ' αυτήν υπάρχουν τρεις μικροί χώροι, με σταλακτίτες και σταλαγμίτες. Σ' ένα πηγάδι εκεί έπεσε και πνίγηκε η καλόγρια. Σε κάθε περίπτωση, στις μέρες μας το κελί της καλογριάς χρησιμοποιείται από μιαν αρκούδα και ενθέρμως σας συνιστώ να την αποφύγετε!
Ομορφο είναι το πέτρινο σχολείο (χτισμένο πριν από το 1900) στην κοινότητα Ζιάκα, το οποίο συντηρείται. Σε καλή κατάσταση διατηρούνται παλιές εικόνες και άλλα αντικείμενα στη βυζαντινή εκκλησία των Ταξιαρχών, που κάηκε από τους Γερμανούς και ξαναχτίστηκε το 1968.
Σπήλαιο
Είναι χτισμένο σε 960 υψόμετρο, 4 χλμ. νότια του Ζιάκα. Οι μόνιμοι κάτοικοι του χωριού, 260 άτομα, αντλούν το εισόδημά τους από τη γεωργία, την κτηνοτροφία και την υλοτομία. Το καλοκαίρι καταφθάνουν στο χωριό γύρω στα 400 άτομα, για να ξεκουραστούν και να απολαύσουν την όμορφη Φύση.
Το 1100 π.Χ. (πρώιμη εποχή του Σιδήρου) ο οικισμός του Σπηλαίου βρισκόταν στην ίδια θέση με την τωρινή, σύμφωνα με έγκυρες ενδείξεις. Αλλοι 12 οικισμοί μετοίκησαν στη θέση αυτή για λόγους ασφάλειας και μετά το 1854 προστέθηκαν οι οικισμοί Ζιάννη, Κερασιά, Κάτω Κερασιά, Ντόνα, Σταυρός, Ραβιαννή, Καρούτη. Στο Σπήλαιο έχουν εντοπισθεί αρχαία ακρόπολη με τείχη 1 χλμ., νεκροταφείο καύσεων καθώς και νεκροπόλεις όλων των προϊστορικών και ιστορικών χρόνων. Το Κάστρο του έχει χαρακτηρισθεί διατηρητέο μνημείο.
Από ασφαλτοστρωμένο δρόμο φθάνει κανείς στο φαράγγι Σπηλαίου - Πορτίτσας, 1.200 μ. νότια του χωριού, το οποίο έχει 800 μ. μήκος, 8 - 70 μ. πλάτος και 220 μ. ύψος. Τα πετρώματά του είναι ασβεστολιθικά και ιζηματογενή.
Το απίστευτης ομορφιάς τοπίο της κοινότητας Σπηλαίου συμπληρώνουν οι πολλές πηγές της περιοχής. Η «Μακροστίβα» 2 χλμ. Δ, το «Τεπόζιτο» 1 χλμ. Δ, η «Λιάτισσα» 2 χλμ. ΝΑ, η «Παπαδήμα» 8 χλμ. Δ, η «Κερασιά» 9 χλμ. Δ, το «Κρυονέρι» 12 χλμ. Δ, η «Κανάβια» 2 χλμ. Ν, τα «Ξισιρίσματα» 1,5 χλμ. Ν, η «Σαλατούρα» 5 χλμ. ΒΔ, η «Βιλά» 1 χλμ. Δ, «της Γραμματικίνας το πηγάδι» 4 χλμ. ΝΑ, το «Σιουλάδικο νερό» και η «Κόια» 3 χλμ. Ν στην έξοδο του φαραγγιού, ποτίζουν με τα νερά τους ένα από τα πιο ζωντανά χωριά του νομού Γρεβενών.
Κοντά στο Σπήλαιο υπάρχουν τρία πέτρινα γεφύρια από την εποχή της Τουρκοκρατίας: α) το γεφύρι της Πορτίτσας 1.200 μ. νότια, στο φαράγγι, που κατασκευάστηκε το 1743 με προσφορές από το Μοναστήρι, β) το γεφύρι του κλέφτη (Λιάτισσας), στα 2 χλμ. δυτικά, μονότοξο, χτισμένο γύρω στο 1800 από τον κλέφτη Λιάτισσα, κατά την παράδοση και γ) το γεφύρι του Κατσογιάννη, 2 χλμ. προς τα ανατολικά, ίδιας χρονολογίας με αυτό της Λιάτισσας.
Λάβδας
Τριάντα πέντε χιλιόμετρα νοτιοδυτικά των Γρεβενών και σε 1.050 υψόμετρο βρίσκεται η κοινότητα Λάβδα, ένας μικρός αλλά πανέμορφος οικισμός με ωραίους πλακόστρωτους δρόμους και πλατεία, με τον παραδοσιακό πλάτανο στη μέση. Το χωριό είναι χτισμένο σε καλή θέση και η πρόσβαση στην καταπληκτική φύση της Πίνδου είναι εύκολη.
Το δάσος της περιοχής αποτελείται από μαύρη πεύκη, οξιά, άρκενθο, σφένδαμο, δρυς και είναι καταφύγιο για λαγούς, αλεπούδες και αρκούδες. Οι δασόδρομοι που το διασχίζουν διευκολύνουν τους πεζοπόρους να απολαύσουν το τοπίο.
Στη Λάβδα ζουν 170 άτομα -35 το χειμώνα- που αντλούν το εισόδημά τους από τη γεωργία, την κτηνοτροφία και την υλοτομία, ενώ μερικοί εξασκούν ακόμα δύο παραδοσιακά επαγγέλματα της περιοχής: του κυρατζή (μικρέμπορος και αγωγιάτης) και του χτίστη.
Ο οικισμός διαθέτει Λαογραφική Συλλογή (λειτουργεί όλο το χρόνο), όπου μπορεί να δει κανείς εκθέματα που χρονολογούνται πριν από το 1700.
Μοναχίτι
Δέκα χιλιόμετρα βορειοανατολικά του Μικρολίβαδου συναντάμε την κοινότητα Μοναχιτίου, κτισμένη σε 1.060 υψόμετρο. Οι κάτοικοι είναι περίπου 160, που το καλοκαίρι γίνονται 600. Το Μοναχίτι «κυκλώνεται» από τις κορυφές Λυκότρυπα (1.260 μ.), Τσούκα Καραλή (1.200 μ.), Τσούμα (1.100 μ.), Κούλια (1.150 μ.) και Πυροστιά (1.967 μ.), στα νότια και νοτιοδυτικά. Το τοπίο συμπληρώνουν τα ατέλειωτα δάση από πεύκα, έλατα, οξιές και δρυς.
Μικρολίβαδο
Το Μικρολίβαδο (Λαβανίτσα) είναι ένας γραφικός οικισμός περιτριγυρισμένος από πράσινα λιβάδια και πλούσιο δάσος, με τον ποταμό Βενέτικο να περνάει ορμητικά δίπλα του. Εκεί ζουν 25 άτομα -150 το καλοκαίρι- που καλλιεργούν φασόλια, πατάτες και σιτηρά και ασχολούνται επίσης με την κτηνοτροφία.
Το χωριό βρίσκεται 9 χλμ. βορειοδυτικά της Κρανιάς σε 850 υψόμετρο. Οπως υποστηρίζουν οι κάτοικοί του, βρισκόταν αρχικά στη θέση Σβερκωτά, 3,5 χλμ. Δ του Μικρολίβαδου, αλλά γρήγορα μετοίκησαν στη θέση Παλιοχώρι, 2 χλμ. Δ, λόγω της ακαταλληλότητας του νερού. Αργότερα ήρθαν στη σημερινή θέση.
Μέσα στον οικισμό υπάρχουν ωραίες πέτρινες βρύσες, όπως αυτή στην πλατεία του χωριού ή η βρύση «Αυλάκι» στην άκρη του οικισμού. Η βρύση «Παναγία» βρίσκεται δίπλα στην εκκλησία της Κοιμήσεως της Θεοτόκου, 1,5 χλμ. ανατολικά του Μικρολίβαδου, μια νεόχτιστη εκκλησία στη θέση της ομώνυμης παλαιότερης. Οι κάτοικοι διηγούνται πως παλιά ζούσαν εδώ καλόγεροι. Σήμερα οι χωριανοί λένε πως το μέρος είναι «καταραμένο» γιατί δεν καρπίζει.
Τρίκωμο
Σύμφωνα με την παράδοση, το Τρίκωμο (Ζάλοβο) ονομάστηκε έτσι επειδή αποτελούνταν από τρία χωριά: το Ελευθεροχώρι, την Καλογριά και το Ζιάννη. Οι κάτοικοι αυτών των τριών χωριών επί Τουρκοκρατίας σκότωσαν Τούρκους φοροεισπράκτορες και για να αποφύγουν τα αντίποινα μετακινήθηκαν στην τωρινή θέση του Τρίκωμου, όπου μπορούσαν να ζουν με μεγαλύτερη ασφάλεια και όπου οι καιρικές συνθήκες ήταν καλύτερες. Τότε, γύρω στο 1500 - 1600, δημιουργήθηκε το Τρίκωμο, αρχαιολογικά ευρήματα όμως (αγγεία και δόρατα) που φυλάσσονται στο Κοινοτικό Γραφείο του χωριού αποδεικνύουν ότι η θέση κατοικούνταν πριν από τους ελληνιστικούς χρόνους.
Το Τρίκωμο και ο οικισμός του Παρόρειο βρίσκονται 7,5 χλμ. ΒΑ του Μοναχιτίου σε 800 υψόμετρο, μέσα σε δρυόδασος. Το χωριό κατοικείται από γεωργούς, κτηνοτρόφους και αμπελουργούς από το 1920 - 1925.
Οι δύο κλάδοι του ποταμού Βενέτικου ενώνονται κοντά στο Τρίκωμο, στα όρια με το Σπήλαιο. Ο Βενέτικος διασχίζει την περιφέρεια Τρικώμου σε μήκος 13 χλμ., ενώ 4,5 χλμ. ανατολικά του χωριού συναντά κανείς το περίφημο γεφύρι του Αζίζ Αγά, που χτίστηκε επί Τουρκοκρατίας και έπεσε δύο φορές, σύμφωνα με το θρύλο. Ο αγάς της περιοχής απείλησε τον πρωτομάστορα ότι θα τον αποκεφαλίσει αν ξαναπέσει το γεφύρι και ο τελευταίος όταν το έχτισε για τρίτη φορά, φοβούμενος τις απειλές, ανέβηκε στο απέναντι ύψωμα κατά τη διάρκεια του ξεκαλουπώματος. Ευτυχώς όμως γι' αυτόν και για όλους τους υπόλοιπους, το γεφύρι δεν έπεσε. Από αυτό εξυπηρετούνταν τα καραβάνια που εκτελούσαν τη διαδρομή Μακεδονία - Ηπειρος. Σώζονται μάλιστα και τμήματα της καραβανόστρατας.
Ενα χιλιόμετρο πριν από το γεφύρι, στη θέση Παλιόχανο, υπήρχε χάνι, ερείπια του οποίου σώζονται μέχρι σήμερα. Τρία χιλιόμετρα νότια του Τρικώμου βρίσκεται το γεφύρι Καγκέλια, που φημολογείται ότι είναι πρωιμότερο απ' αυτό του Αζίζ Αγά. Κάποτε εξυπηρετούσε τους κατοίκους του Μοναχιτίου και του Μικρολίβαδου στη μετακίνησή τους προς τα Γρεβενά. Κοντά στο Βενέτικο σώζονται επίσης ερείπια παλιών νερόμυλων που λειτουργούσαν μέχρι το 1955 - 1960.
ΠΩΣ ΝΑ ΠΑΤΕ
Aποκλειστικά οδικώς και μάλιστα με I.X. για να περιδιαβάσετε όλες αυτές τις ομορφιές. Mπορείτε να πάτε είτε μέσω Λαρίσης - Δεσκάτης είτε μέσω Λαμίας - Kαλαμπάκας. Kαι οι δύο διαδρομές είναι όμορφες. Θα σας πρότεινα να ακολουθήσετε και τις δύο. Για τους Θεσσαλονικείς η κοντινότερη διαδρομή είναι μέσω Bέροιας - Kοζάνης και από εκεί Γρεβενά μέσω της Nέας Eγνατίας Oδού.
ΠΟΥ ΝΑ ΜΕΙΝΕΤΕ
• Villa Alexandra (Ζιάκας, Τ/24620-25.660): Συμπαθέστατο μικρό ξενοδοχείο, καθαρό, φιλικό και με χαμόγελο. €
• Pindos Palace (Λάβδα, Τ/24620-25.190, www.pindospalace.gr): Νεότευκτο και πολυτελές ξενοδοχείο με πολλά κομφόρ. € €
• Aερόπη (Σπήλαιο, Τ/24620-80.800, 6973310011): Οικογενειακός ξενώνας με καλή, φιλική εξυπηρέτηση. € €
• Ξενώνας Ράπτη (Τρίκωμο, Τ/24620-22.272, www.raptis.com.gr): Eνας στην ουσία διπλός ξενώνας (μέσα κι έξω από το χωριό). Απλά και ευρύχωρα δωμάτια, καθαριότητα και φιλικότατη εξυπηρέτηση. €
€ - έως 60 €
€ € - έως 110 €
€ € € - έως 200 €
€ € € € - από 200 € και άνω
ΠOY ΝΑ ΦΑΤΕ
Aρνί, κατσίκι, μοσχάρι και γουρουνόπουλο για να ευχαριστηθεί η ψυχή σας κρέας. Kαι, βέβαια, λουκάνικα. Οσο για τα πρόβεια κεμπάπ του νομού «δεν παίζονται»! Oπου πήγα στα χωριά που σας ανέφερα, βρήκα εξαιρετικά κρέατα. Eίτε ψητά είτε βραστά. Γιατί τώρα το χειμώνα η γίδα βραστή, ο πατσάς και η μοσχαροκεφαλή «τραβιούνται»! Τραβιούνται και τα μανιτάρια, όμως, κι αν περάσετε από Γρεβενά να φάτε οπωσδήποτε στο «Αυλαίς».
ΤΙ ΝΑ ΨΩΝΙΣΕΤΕ
Στο βασίλειο των κρεάτων, εκτός από κρέατα και λουκάνικα, υπάρχουν πολύ καλά γαλακτοκομικά προϊόντα. Yπάρχει π.χ. νοστιμότατο ντόπιο παγωτό. Στα διάφορα χωριά θα βρείτε οικοτεχνίες που φτιάχνουν τυρί. Θα βρείτε επίσης πολύ καλές χυλοπίτες και τραχανά και καλά ντόπια φασόλια. Tέλος, εκτός από μέλι, θα βρείτε και μανιτάρια στα δύο μαγαζιά που ειδικεύονται, τα «Μανιταροπροϊόντα Γρεβενών» και το «Μανιτάρι».
ΧΡΗΣΙΜΑ ΤΗΛΕΦΩΝΑ
Kωδικός Kλήσης..............24620
Αστυνομία......................22.407
Γραφείο Τουρισμού.........28.935
Δημαρχείο......................22.402
Νομαρχία.......................22.405
Νοσοκομείο....................22.222
Τροχαία.........................22.941
Οι φωτογραφίες, όπου δεν σημειώνεται αλλιώς, είναι ευγενική παραχώρηση από το λεύκωμα «Πίνδος - Γρεβενά» των Τ. Ασημακόπουλου - Π. Ματσούκα (Αναπτυξιακή Εταιρεία Νομού Γρεβενών - εκδ. ΚΑΠΟΝ).
kathimerini.gr
ΣΟΥ ΑΡΕΣΕ; ΚΑΝΕ LIKE... ΚΟΙΝΟΠΟΙΗΣΕ ΤΟ
Γίνετε φίλοι μας, στη σελίδα μας στο facebook: http://www.facebook.com/vatolakkiotis Στείλτε μας τις απόψεις σας, τα άρθρα σας, τις καταγγελίες σας και οτιδήποτε θέλετε στο email: kostasdigos@yahoo.gr
μπορούσαν για να κρατήσουν ζωντανή την ιστορική ορεινή περιοχή. Ενα τέτοιο μέρος είναι το πανέμορφο βουνό του Ορλιακα και τα γύρω χωριά που παρουσιάζουμε σήμερα
Κείμενο: Ντίνος Κιούσης
Ο νομός Γρεβενών ανήκει στη Δυτική Mακεδονία και είναι ο νεότερος αλλά και από τους πιο ορεινούς της χώρας. Συγκροτήθηκε το 1964 με την απόσπαση της επαρχίας Γρεβενών από το νομό Kοζάνης καθώς και του δήμου Δεσκάτης και των κοινοτήτων Δασοχωρίου και Παρασκευής από το νομό Λάρισας.
Ακόμα είναι ο νομός με τα πάρα πολλά παλιά πέτρινα γεφύρια, μοναδικής κατασκευής. Ο λόγος είναι ο Aλιάκμονας, το μεγαλύτερο ποτάμι της Eλλάδας (297 χλμ.), που περνάει από το νομό και δέχεται τα νερά της Bόρειας Πίνδου από τους παραποτάμους του, Bενέτικο, Γρεβενιώτικο και Σταυροπόταμο. Ετσι τα γεφύρια υπάρχουν λόγω της πληθώρας των ποταμών και των χειμάρρων.
Σχεδόν στο κέντρο του νομού βρίσκεται ο Ορλιακας. Μη φανταστείτε κανένα βουνό πανύψηλο. Η κορυφή του φτάνει μόνο τα 1.433 μ., αλλά με απόκρημνα βράχια και πλαγιές όπου φωλιάζουν πολλά αρπακτικά. Η βλάστηση αφθονεί γιατί υποβοηθείται από το εδαφικό υπόστρωμα του ασβεστόλιθου, τα νερά και τις κλιματολογικές συνθήκες. Θα δείτε τα έλατα πλάι πλάι με τις βαλανιδιές, τη μαύρη πεύκη και την οξιά, ενώ πιο χαμηλά θα δείτε φλαμουριές, κρανιές, πυξάρια, φτελιές, λεύκες, αγριοκερασιές, κέδρα, αγριαχλαδιές, φράξους, σφενδάμια, αγριοπούρναρα και άλλα πολλά. Τώρα το φθινόπωρο ο Ορλιακας με όλα αυτά τα φυλλοβόλα είναι σαν ζωγραφική παλέτα, μια γιορτή των χρωμάτων! Θα βρείτε επίσης άφθονα αγριολούλουδα (την άνοιξη ακόμα περισσότερα) καθώς και πολλές ποικιλίες ορχεοειδών.
Με το αυτοκίνητο μπορείτε να κάνετε το γύρο του βουνού, ενώ αν έχετε 4 x 4 μπορείτε από δασικούς δρόμους να φτάσετε σχεδόν μέχρι την κορυφή του. Ας γνωρίσουμε όμως τα κυριότερα χωριά της περιοχής.
Ζιάκας
Η κοινότητα του Ζιάκα (Τίστα) είναι χτισμένη σε 900 υψόμετρο. Βρίσκεται 19 χλμ. νοτιοδυτικά των Γρεβενών και σ' αυτήν ανήκουν οι δύο οικισμοί Κρύα Βρύση ή Τίστα και Περιβολάκι ή Πιπινίτσα. Είναι πατρίδα του ήρωα Θεόδωρου Ζιάκα, από όπου πήρε και το όνομά της, όπως και το περίφημο πέτρινο γεφύρι του Ζιάκα που χτίστηκε επί Τουρκοκρατίας. Κάτω από το γεφύρι περνάει ο Βενέτικος, που πηγάζει από τις περιοχές Δοτσικού, Προσβόρου και Αλατόπετρας. Λίγο βορειότερα από το Περιβολάκι, περνάει το «Ποταμούλι», που πηγάζει με τη σειρά του από την περιοχή Λάβδας Πολυνερίου.
Το πιο ενδιαφέρον και σπουδαιότερο αξιοθέατο του Ζιάκα είναι βέβαια ο Ορλιακας: αν ανεβείτε αρκετά ψηλά θα «αμειφθείτε» με μια εξαίρετη θέα προς Σπήλαιο, Ζιάκα, Λάβδα και όλη την πεδιάδα.
Στην περιοχή Μόργιαννη, 3 - 4 χλμ. νότια του Ορλιακα, υπάρχουν δύο μεγάλες σπηλιές, στις οποίες όπως λέγεται κρύβονταν οι Ζιακώτες για να ξεφύγουν από τους Γερμανούς. Μία ακόμη σπηλιά βρίσκεται κοντά στην Κρύα Βρύση, την οποία χρησιμοποιούσαν οι αντάρτες.
Στους πρόποδες του Ορλιακα εκτείνεται το κοινοτικό δάσος του Ζιάκα, πλούσιο σε χλωρίδα και πανίδα. Εκεί συναντά κανείς τις πηγές «Γκούβα» και «Σταυράκη Μπαΐρι». Στο δρόμο για Ζιάκα βρίσκεται η πηγή «Φτέρη» και ανάμεσα στο Περιβολάκι και στο Ζιάκα, στη θέση «Μόργιαννη», όπου παλιά οι Ζιακώτες είχαν κήπους, υπάρχουν 3 - 4 πηγές. Η σημαντικότερη απ' όλες είναι η «πηγή της Καλογριάς», 1 χλμ. νότια του Ζιάκα μέσω δασόδρομου. Κάποιος θρύλος λέει πως από εδώ έπαιρνε νερό μια καλόγρια, η οποία ζούσε σε μια σπηλιά κοντά στην πηγή, που σήμερα ονομάζεται «κελί της καλογριάς». Η είσοδος της σπηλιάς έχει δύο τρύπες και μέσα σ' αυτήν υπάρχουν τρεις μικροί χώροι, με σταλακτίτες και σταλαγμίτες. Σ' ένα πηγάδι εκεί έπεσε και πνίγηκε η καλόγρια. Σε κάθε περίπτωση, στις μέρες μας το κελί της καλογριάς χρησιμοποιείται από μιαν αρκούδα και ενθέρμως σας συνιστώ να την αποφύγετε!
Ομορφο είναι το πέτρινο σχολείο (χτισμένο πριν από το 1900) στην κοινότητα Ζιάκα, το οποίο συντηρείται. Σε καλή κατάσταση διατηρούνται παλιές εικόνες και άλλα αντικείμενα στη βυζαντινή εκκλησία των Ταξιαρχών, που κάηκε από τους Γερμανούς και ξαναχτίστηκε το 1968.
Σπήλαιο
Είναι χτισμένο σε 960 υψόμετρο, 4 χλμ. νότια του Ζιάκα. Οι μόνιμοι κάτοικοι του χωριού, 260 άτομα, αντλούν το εισόδημά τους από τη γεωργία, την κτηνοτροφία και την υλοτομία. Το καλοκαίρι καταφθάνουν στο χωριό γύρω στα 400 άτομα, για να ξεκουραστούν και να απολαύσουν την όμορφη Φύση.
Το 1100 π.Χ. (πρώιμη εποχή του Σιδήρου) ο οικισμός του Σπηλαίου βρισκόταν στην ίδια θέση με την τωρινή, σύμφωνα με έγκυρες ενδείξεις. Αλλοι 12 οικισμοί μετοίκησαν στη θέση αυτή για λόγους ασφάλειας και μετά το 1854 προστέθηκαν οι οικισμοί Ζιάννη, Κερασιά, Κάτω Κερασιά, Ντόνα, Σταυρός, Ραβιαννή, Καρούτη. Στο Σπήλαιο έχουν εντοπισθεί αρχαία ακρόπολη με τείχη 1 χλμ., νεκροταφείο καύσεων καθώς και νεκροπόλεις όλων των προϊστορικών και ιστορικών χρόνων. Το Κάστρο του έχει χαρακτηρισθεί διατηρητέο μνημείο.
Από ασφαλτοστρωμένο δρόμο φθάνει κανείς στο φαράγγι Σπηλαίου - Πορτίτσας, 1.200 μ. νότια του χωριού, το οποίο έχει 800 μ. μήκος, 8 - 70 μ. πλάτος και 220 μ. ύψος. Τα πετρώματά του είναι ασβεστολιθικά και ιζηματογενή.
Το απίστευτης ομορφιάς τοπίο της κοινότητας Σπηλαίου συμπληρώνουν οι πολλές πηγές της περιοχής. Η «Μακροστίβα» 2 χλμ. Δ, το «Τεπόζιτο» 1 χλμ. Δ, η «Λιάτισσα» 2 χλμ. ΝΑ, η «Παπαδήμα» 8 χλμ. Δ, η «Κερασιά» 9 χλμ. Δ, το «Κρυονέρι» 12 χλμ. Δ, η «Κανάβια» 2 χλμ. Ν, τα «Ξισιρίσματα» 1,5 χλμ. Ν, η «Σαλατούρα» 5 χλμ. ΒΔ, η «Βιλά» 1 χλμ. Δ, «της Γραμματικίνας το πηγάδι» 4 χλμ. ΝΑ, το «Σιουλάδικο νερό» και η «Κόια» 3 χλμ. Ν στην έξοδο του φαραγγιού, ποτίζουν με τα νερά τους ένα από τα πιο ζωντανά χωριά του νομού Γρεβενών.
Κοντά στο Σπήλαιο υπάρχουν τρία πέτρινα γεφύρια από την εποχή της Τουρκοκρατίας: α) το γεφύρι της Πορτίτσας 1.200 μ. νότια, στο φαράγγι, που κατασκευάστηκε το 1743 με προσφορές από το Μοναστήρι, β) το γεφύρι του κλέφτη (Λιάτισσας), στα 2 χλμ. δυτικά, μονότοξο, χτισμένο γύρω στο 1800 από τον κλέφτη Λιάτισσα, κατά την παράδοση και γ) το γεφύρι του Κατσογιάννη, 2 χλμ. προς τα ανατολικά, ίδιας χρονολογίας με αυτό της Λιάτισσας.
Λάβδας
Τριάντα πέντε χιλιόμετρα νοτιοδυτικά των Γρεβενών και σε 1.050 υψόμετρο βρίσκεται η κοινότητα Λάβδα, ένας μικρός αλλά πανέμορφος οικισμός με ωραίους πλακόστρωτους δρόμους και πλατεία, με τον παραδοσιακό πλάτανο στη μέση. Το χωριό είναι χτισμένο σε καλή θέση και η πρόσβαση στην καταπληκτική φύση της Πίνδου είναι εύκολη.
Το δάσος της περιοχής αποτελείται από μαύρη πεύκη, οξιά, άρκενθο, σφένδαμο, δρυς και είναι καταφύγιο για λαγούς, αλεπούδες και αρκούδες. Οι δασόδρομοι που το διασχίζουν διευκολύνουν τους πεζοπόρους να απολαύσουν το τοπίο.
Στη Λάβδα ζουν 170 άτομα -35 το χειμώνα- που αντλούν το εισόδημά τους από τη γεωργία, την κτηνοτροφία και την υλοτομία, ενώ μερικοί εξασκούν ακόμα δύο παραδοσιακά επαγγέλματα της περιοχής: του κυρατζή (μικρέμπορος και αγωγιάτης) και του χτίστη.
Ο οικισμός διαθέτει Λαογραφική Συλλογή (λειτουργεί όλο το χρόνο), όπου μπορεί να δει κανείς εκθέματα που χρονολογούνται πριν από το 1700.
Μοναχίτι
Δέκα χιλιόμετρα βορειοανατολικά του Μικρολίβαδου συναντάμε την κοινότητα Μοναχιτίου, κτισμένη σε 1.060 υψόμετρο. Οι κάτοικοι είναι περίπου 160, που το καλοκαίρι γίνονται 600. Το Μοναχίτι «κυκλώνεται» από τις κορυφές Λυκότρυπα (1.260 μ.), Τσούκα Καραλή (1.200 μ.), Τσούμα (1.100 μ.), Κούλια (1.150 μ.) και Πυροστιά (1.967 μ.), στα νότια και νοτιοδυτικά. Το τοπίο συμπληρώνουν τα ατέλειωτα δάση από πεύκα, έλατα, οξιές και δρυς.
Μικρολίβαδο
Το Μικρολίβαδο (Λαβανίτσα) είναι ένας γραφικός οικισμός περιτριγυρισμένος από πράσινα λιβάδια και πλούσιο δάσος, με τον ποταμό Βενέτικο να περνάει ορμητικά δίπλα του. Εκεί ζουν 25 άτομα -150 το καλοκαίρι- που καλλιεργούν φασόλια, πατάτες και σιτηρά και ασχολούνται επίσης με την κτηνοτροφία.
Το χωριό βρίσκεται 9 χλμ. βορειοδυτικά της Κρανιάς σε 850 υψόμετρο. Οπως υποστηρίζουν οι κάτοικοί του, βρισκόταν αρχικά στη θέση Σβερκωτά, 3,5 χλμ. Δ του Μικρολίβαδου, αλλά γρήγορα μετοίκησαν στη θέση Παλιοχώρι, 2 χλμ. Δ, λόγω της ακαταλληλότητας του νερού. Αργότερα ήρθαν στη σημερινή θέση.
Μέσα στον οικισμό υπάρχουν ωραίες πέτρινες βρύσες, όπως αυτή στην πλατεία του χωριού ή η βρύση «Αυλάκι» στην άκρη του οικισμού. Η βρύση «Παναγία» βρίσκεται δίπλα στην εκκλησία της Κοιμήσεως της Θεοτόκου, 1,5 χλμ. ανατολικά του Μικρολίβαδου, μια νεόχτιστη εκκλησία στη θέση της ομώνυμης παλαιότερης. Οι κάτοικοι διηγούνται πως παλιά ζούσαν εδώ καλόγεροι. Σήμερα οι χωριανοί λένε πως το μέρος είναι «καταραμένο» γιατί δεν καρπίζει.
Τρίκωμο
Σύμφωνα με την παράδοση, το Τρίκωμο (Ζάλοβο) ονομάστηκε έτσι επειδή αποτελούνταν από τρία χωριά: το Ελευθεροχώρι, την Καλογριά και το Ζιάννη. Οι κάτοικοι αυτών των τριών χωριών επί Τουρκοκρατίας σκότωσαν Τούρκους φοροεισπράκτορες και για να αποφύγουν τα αντίποινα μετακινήθηκαν στην τωρινή θέση του Τρίκωμου, όπου μπορούσαν να ζουν με μεγαλύτερη ασφάλεια και όπου οι καιρικές συνθήκες ήταν καλύτερες. Τότε, γύρω στο 1500 - 1600, δημιουργήθηκε το Τρίκωμο, αρχαιολογικά ευρήματα όμως (αγγεία και δόρατα) που φυλάσσονται στο Κοινοτικό Γραφείο του χωριού αποδεικνύουν ότι η θέση κατοικούνταν πριν από τους ελληνιστικούς χρόνους.
Το Τρίκωμο και ο οικισμός του Παρόρειο βρίσκονται 7,5 χλμ. ΒΑ του Μοναχιτίου σε 800 υψόμετρο, μέσα σε δρυόδασος. Το χωριό κατοικείται από γεωργούς, κτηνοτρόφους και αμπελουργούς από το 1920 - 1925.
Οι δύο κλάδοι του ποταμού Βενέτικου ενώνονται κοντά στο Τρίκωμο, στα όρια με το Σπήλαιο. Ο Βενέτικος διασχίζει την περιφέρεια Τρικώμου σε μήκος 13 χλμ., ενώ 4,5 χλμ. ανατολικά του χωριού συναντά κανείς το περίφημο γεφύρι του Αζίζ Αγά, που χτίστηκε επί Τουρκοκρατίας και έπεσε δύο φορές, σύμφωνα με το θρύλο. Ο αγάς της περιοχής απείλησε τον πρωτομάστορα ότι θα τον αποκεφαλίσει αν ξαναπέσει το γεφύρι και ο τελευταίος όταν το έχτισε για τρίτη φορά, φοβούμενος τις απειλές, ανέβηκε στο απέναντι ύψωμα κατά τη διάρκεια του ξεκαλουπώματος. Ευτυχώς όμως γι' αυτόν και για όλους τους υπόλοιπους, το γεφύρι δεν έπεσε. Από αυτό εξυπηρετούνταν τα καραβάνια που εκτελούσαν τη διαδρομή Μακεδονία - Ηπειρος. Σώζονται μάλιστα και τμήματα της καραβανόστρατας.
Ενα χιλιόμετρο πριν από το γεφύρι, στη θέση Παλιόχανο, υπήρχε χάνι, ερείπια του οποίου σώζονται μέχρι σήμερα. Τρία χιλιόμετρα νότια του Τρικώμου βρίσκεται το γεφύρι Καγκέλια, που φημολογείται ότι είναι πρωιμότερο απ' αυτό του Αζίζ Αγά. Κάποτε εξυπηρετούσε τους κατοίκους του Μοναχιτίου και του Μικρολίβαδου στη μετακίνησή τους προς τα Γρεβενά. Κοντά στο Βενέτικο σώζονται επίσης ερείπια παλιών νερόμυλων που λειτουργούσαν μέχρι το 1955 - 1960.
ΠΩΣ ΝΑ ΠΑΤΕ
Aποκλειστικά οδικώς και μάλιστα με I.X. για να περιδιαβάσετε όλες αυτές τις ομορφιές. Mπορείτε να πάτε είτε μέσω Λαρίσης - Δεσκάτης είτε μέσω Λαμίας - Kαλαμπάκας. Kαι οι δύο διαδρομές είναι όμορφες. Θα σας πρότεινα να ακολουθήσετε και τις δύο. Για τους Θεσσαλονικείς η κοντινότερη διαδρομή είναι μέσω Bέροιας - Kοζάνης και από εκεί Γρεβενά μέσω της Nέας Eγνατίας Oδού.
ΠΟΥ ΝΑ ΜΕΙΝΕΤΕ
• Villa Alexandra (Ζιάκας, Τ/24620-25.660): Συμπαθέστατο μικρό ξενοδοχείο, καθαρό, φιλικό και με χαμόγελο. €
• Pindos Palace (Λάβδα, Τ/24620-25.190, www.pindospalace.gr): Νεότευκτο και πολυτελές ξενοδοχείο με πολλά κομφόρ. € €
• Aερόπη (Σπήλαιο, Τ/24620-80.800, 6973310011): Οικογενειακός ξενώνας με καλή, φιλική εξυπηρέτηση. € €
• Ξενώνας Ράπτη (Τρίκωμο, Τ/24620-22.272, www.raptis.com.gr): Eνας στην ουσία διπλός ξενώνας (μέσα κι έξω από το χωριό). Απλά και ευρύχωρα δωμάτια, καθαριότητα και φιλικότατη εξυπηρέτηση. €
€ - έως 60 €
€ € - έως 110 €
€ € € - έως 200 €
€ € € € - από 200 € και άνω
ΠOY ΝΑ ΦΑΤΕ
Aρνί, κατσίκι, μοσχάρι και γουρουνόπουλο για να ευχαριστηθεί η ψυχή σας κρέας. Kαι, βέβαια, λουκάνικα. Οσο για τα πρόβεια κεμπάπ του νομού «δεν παίζονται»! Oπου πήγα στα χωριά που σας ανέφερα, βρήκα εξαιρετικά κρέατα. Eίτε ψητά είτε βραστά. Γιατί τώρα το χειμώνα η γίδα βραστή, ο πατσάς και η μοσχαροκεφαλή «τραβιούνται»! Τραβιούνται και τα μανιτάρια, όμως, κι αν περάσετε από Γρεβενά να φάτε οπωσδήποτε στο «Αυλαίς».
ΤΙ ΝΑ ΨΩΝΙΣΕΤΕ
Στο βασίλειο των κρεάτων, εκτός από κρέατα και λουκάνικα, υπάρχουν πολύ καλά γαλακτοκομικά προϊόντα. Yπάρχει π.χ. νοστιμότατο ντόπιο παγωτό. Στα διάφορα χωριά θα βρείτε οικοτεχνίες που φτιάχνουν τυρί. Θα βρείτε επίσης πολύ καλές χυλοπίτες και τραχανά και καλά ντόπια φασόλια. Tέλος, εκτός από μέλι, θα βρείτε και μανιτάρια στα δύο μαγαζιά που ειδικεύονται, τα «Μανιταροπροϊόντα Γρεβενών» και το «Μανιτάρι».
ΧΡΗΣΙΜΑ ΤΗΛΕΦΩΝΑ
Kωδικός Kλήσης..............24620
Αστυνομία......................22.407
Γραφείο Τουρισμού.........28.935
Δημαρχείο......................22.402
Νομαρχία.......................22.405
Νοσοκομείο....................22.222
Τροχαία.........................22.941
Οι φωτογραφίες, όπου δεν σημειώνεται αλλιώς, είναι ευγενική παραχώρηση από το λεύκωμα «Πίνδος - Γρεβενά» των Τ. Ασημακόπουλου - Π. Ματσούκα (Αναπτυξιακή Εταιρεία Νομού Γρεβενών - εκδ. ΚΑΠΟΝ).
kathimerini.gr
ΣΟΥ ΑΡΕΣΕ; ΚΑΝΕ LIKE... ΚΟΙΝΟΠΟΙΗΣΕ ΤΟ
Γίνετε φίλοι μας, στη σελίδα μας στο facebook: http://www.facebook.com/vatolakkiotis Στείλτε μας τις απόψεις σας, τα άρθρα σας, τις καταγγελίες σας και οτιδήποτε θέλετε στο email: kostasdigos@yahoo.gr
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου