Η υποχρεωτική στράτευση θα εισαχθεί για πρώτη φορά στην Ελλάδα το...
1911 και θα πάρει λίγα μόνο χρόνια μέχρι να αρχίσουν να εκδηλώνονται οι πρώτες διαμαρτυρίες απέναντι στο νεοεισαχθέντα θεσμό. Οι πρώτες αντιδράσεις, ωστόσο, δεν θα έχουν τίποτα το πολιτικό και θα εκφραστούν από μία ομάδα που μάλλον κανείς δεν θα περίμενε: τους μάρτυρες του Ιεχωβά.
Για εξήντα ολόκληρα χρόνια, οι χιλιαστές θα είναι οι μόνοι που αντιδρούν στο θεσμό της υποχρεωτικής στράτευσης, με το κράτος να τους αντιμετωπίζει με πρωτοφανή σκληρότητα. Οι περισσότεροι από αυτούς καταδικάστηκαν για 10 και 15 χρόνια εκτίοντας τις ποινές τους σε στρατιωτικές φυλακές, ενώ κατά τη διάρκεια του εμφυλίου πολλοί από αυτούς οδηγήθηκαν στο εκτελεστικό απόσπασμα.
ADVERTISING
inRead invented by Teads
Την κατάσταση αυτή περιγράφει και ο Ντίνος Χριστιανόπουλος το 1963 στο διήγημά του «Ο Χιλιαστής» όπου περιγράφει τα βασανιστήρια που έκανε ο ελληνικός στρατός σε έναν μάρτυρα του Ιεχωβά που αρνήθηκε να κρατήσει όπλο για θρησκευτικούς λόγους. Συγκεκριμένα γράφει:
«Κάθε μέρα που εμείς λείπουμε στις ασκήσεις, μπαίνει μέσα ένας αλφαμίτης και τον σπάει στο ξύλο. Μετά του δίνουν να φάει παστές σαρδέλες χωρίς νερό για να λυσσάξει από την δίψα. Άμα κάνει παγωνιά ή βρέχει, δεν μπορεί να κρυφτεί πουθενά κι είναι αναγκασμένος να φάει όλη τη μπόρα ή να πουντιάσει».
Τον Ιούλιο του 1977, το Συμβούλιο της Ευρώπης θα αποφανθεί τα εξής:
Η Ελλάς παραβιάζει τα ανθρώπινα δικαιώματα περισσότερον πάσης άλλης χώρας, διότι επιβάλλει αυστηράς ποινάς φυλακίσεως εις τους δια λόγους θρησκευτικής συνειδήσεως αρνούμενους να φέρουν όπλα (Μάρτυρας του Ιεχωβά). Κατόπιν των ανωτέρω, ενδείκνυται ανάλογος ρύθμισις του ζωτικού αυτού ζητήματος δια νόμου, ο οποίος να εγγυάται την προστασίαν του Δικαιώματος Αντιρρήσεως Συνειδήσεως στην Ελλάδα.
Έτσι, η κυβέρνηση Καραμανλή θα αναγκαστεί να περάσει το νόμο 731, ο οποίος δίνει στους Μάρτυρες του Ιεχωβά την εξής εναλλακτική: τέσσερα χρόνια υπηρεσία στο στρατόπεδο χωρίς όπλο ή τέσσερα χρόνια σε κάποια στρατιωτική φυλακή.
Από τα μέσα του 1980 αρχίζουν να εμφανίζονται οι πρώτοι αντιρρησίες συνείδησης που αρνούνται να υπηρετήσουν για πολιτικούς και ιδεολογικούς λόγους. Οι αγώνες τους ήταν πολύ σημαντικοί για να ανοίξει ο δρόμος προς μία ευνοϊκότερη μεταχείριση, ωστόσο η νομοθεσία παραμένει μέχρι και σήμερα αρκετά τιμωρητική.
Σε κάθε περίπτωση, φαίνεται ότι τα τελευταία χρόνια εμφανίζεται εντονότερα μία τάση απόρριψης της υποχρεωτικής στράτευσης για οικονομικούς, ιδεολογικούς ή άλλους λόγους. Παρακάτω θα βρείτε τρεις συνεντεύξεις: του Ιάσωνα που έγινε ολικός αρνητής στράτευσης, του Νίκου που πήρε καταχρηστικά Ι5 και του Πέτρου που συμμετέχει στην Επιτροπή Αλληλεγγύης Στρατευμένων-Δίκτυο Ελεύθερων Φαντάρων Σπάρτακος, μία πρωτοβουλία που παλεύει για «την ενίσχυση του κινήματος μέσα στο στρατό, την ματαίωση της πολεμικής προετοιμασίας και το μπλοκάρισμα της στρατιωτικής μηχανής».
Ιάσωνας, 31
Ολικός αρνητής στράτευσης
Το πρώτο χαρτί για την κατάταξη ήρθε τον Μάρτιο του 2014. Την απόφαση, ωστόσο, να γίνω ολικός αρνητής στράτευσης την είχα πάρει ήδη από τα πρώτα χρόνια που μπήκα στο Πανεπιστήμιο. Είχα αποφασίσει, δηλαδή, ότι θα γίνω ανυπότακτος, αλλά και ότι δεν ψηνόμουν να πάρω Ι5.
Σε γενικές γραμμές εκείνη την περίοδο ασχολιόμουν αρκετά με τα πολιτικά και, συγκεκριμένα, με τον αντιεξουσιαστικό χώρο. Ήμουν, λοιπόν, και εξακολουθώ να είμαι ιδεολογικά αντίθετος με τον στρατό, κυρίως γιατί θεωρώ ότι αποτελεί συμπύκνωση του εθνικισμού και του μιλιταρισμού, ακόμα και σε περιόδους που δεν βρισκόμαστε επί ποδός πολέμου. Δεν μου άρεσε ούτε το συμβολικό του πράγματος, ότι, δηλαδή, για εννιά μήνες θα είμαι με στολή, εθνόσημα και όπλα. Διαφωνούσα, επίσης με τη λογική «πήγαινε στο στρατό να γίνεις άντρας». Θεωρώ ότι μπορεί κανείς να φτιάξει δικές σου σημασίες και τρόπους για να είναι άντρας, μέσα από μία πιο φεμινιστική κοινωνικοποίηση. Αλλά ακόμα και να μην είχα πρόβλημα με όλα τα παραπάνω, ξέρω ότι δεν θα το άντεχα σαν διαδικασία. Πιστεύω ότι αργά ή γρήγορα θα κατέρρεα μέσα σε αυτό το πλαίσιο, θα τρελαινόμουν.
Konstantinos Tsakalidis / SOOC
Από κει και πέρα, το Ι5 το απέρριψα γιατί θεωρώ ότι η υποχρεωτική στράτευση είναι ένα ζήτημα πολιτικό. Πιστεύω ότι τα πολιτικά ζητήματα θα πρέπει να αντιμετωπίζονται συλλογικά και ότι μόνο μέσω των κινημάτων μπορούμε να επιφέρουμε αλλαγές. Αν και το συλλογικό σε αυτή την περίπτωση παίρνει έναν αστερίσκο, γιατί οι περισσότεροι από εμάς το κάνουμε μεμονωμένα, προσπάθησα να το συλλογικοποιήσω όσο γίνεται περισσότερο. Κατ’ αρχάς, ήθελα να το καταστήσω δημόσιο. Έγραψα ένα κείμενο όπου εξηγούσα τους λόγους για τους οποίους έγινα ολικός αρνητής στράτευσης και στο Δικαστήριο εξέφρασα ανοιχτά τις διαφωνίες μου.
Κάπως έτσι θεωρώ ότι η στάση μου εντάχθηκε μέσα σε μία συλλογική κίνηση εναντίωσης στο θεσμό της υποχρεωτικής στράτευσης. Για να το πούμε πολύ μπακαλίστικα, θεωρώ ότι αν γινόταν το αντίστοιχο τουλάχιστον από τον κόσμο του αντιεξουσιαστικού χώρου, θα μπορούσε να αλλάξει κάτι. Και οι πρώτοι αρνητές στράτευσης το 1980 θα μπορούσαν να πάρουν Ι5, δεν τους εμπόδιζε τίποτα. Αλλά το πήγαν αλλιώς και κάπως έτσι θεσμοθετήθηκε και η εναλλακτική θητεία που δεν υπήρχε πιο πριν. Θέλω να πω ότι παρά την κριτική που κάνουμε ορθώς στον ισχύοντα νόμο, δεν μπορούμε να παραγνωρίσουμε ότι η κίνησή τους έφερε μία κοινωνική αλλαγή, βελτίωσε μία κατάσταση.
Σε κάθε περίπτωση, ήταν μία απόφαση που είχα δουλέψει πολύ μέσα μου και την είχα συζητήσει με πολλούς ανθρώπους. Δεν είχα πολύ θετικό feedback. Παρ’ όλα αυτά ήμουν τυχερός γιατί ήταν πολύ υποστηρικτικό το οικογενειακό μου περιβάλλον. Φοβόντουσαν, προφανώς, για τις συνέπειες αυτού του πράγματος, αλλά δεν ήταν αρνητικοί. Σε αυτές τις περιπτώσεις η στάση που κρατά η οικογένεια είναι πολύ σημαντική. Υπάρχουν πολλά παιδιά που σκεφτόνται να μην πάνε στρατό, αλλά τελικά πηγαίνουν επειδή η οικογένεια ρητά ή άρρητα παράγει πιέσεις.
Έρχεται, λοιπόν, το χαρτί το 2014 κι εγώ δεν παρουσιάζομαι στο στρατόπεδο. Ακολούθησε η συνήθης διαδικασία. Με πήραν τηλέφωνο από την αστυνομία 2-3 φορές για να μου πουν ότι έχει έρθει το χαρτί και ότι πρέπει να παρουσιαστώ. Στο τηλέφωνο δεν είπα πολλά πράγματα, απλά πήγα στο ΑΤ και τους είπα ότι δεν θα πάω και ότι θα βγω ανυπότακτος. Η αστυνομία έτσι κι αλλιώς δεν ενδιαφέρεται ιδιαίτερα για αυτό, πρόκειται για ένα καθαρά γραφειοκρατικό ζήτημα.
Πέρασε ένα χρόνος μέχρι να οριστεί η δικάσιμος. Η δίκη θα γινόταν τον Οκτώβρη του ’15 στα Ιωάννινα, επειδή θα παρουσιαζόμουν κάπου στη Δυτική Ελλάδα και το αρμόδιο στρατοδικείο βρίσκεται εκεί. Στο διάστημα που μεσολάβησε, έγραψα το κείμενο που προανέφερα και που το διακινούσα διαδικτυακά σε πορείες που συμμετείχα και μαζί με κάποιους κοντινούς μου ανθρώπους τυπώσαμε μία αφίσα που αφισοκολλήσαμε σε Αθήνα, Θεσσαλονίκη και Ιωάννινα.
Στη δίκη ανεβήκαμε περίπου 15-20 άτομα από Αθήνα κι εκεί συναντήσαμε τα παιδιά από το Ξυπόλυτο Τάγμα. Θα λέγαμε ότι η αίθουσα ήταν γεμάτη. Το κλίμα, επομένως, δεν ήταν μοναχικό και υπήρχε και μία πολιτική πλαισίωση που έδινε το στίγμα.
Εγώ στο Δικαστήριο προτίμησα να επιχειρηματολογήσω με έναν περισσότερο βιωματικό και λιγότερο «ξύλινο» ύφος. Τους εξήγησα, δηλαδή, τους λόγους για τους οποίους διαφωνώ ιδεολογικά αλλά και ότι ήξερα ότι δεν θα το άντεχα. Στο Δικαστήριο μίλησαν, επίσης, κάποιοι κοντινοί μου άνθρωποι αλλά και μερικά παιδιά από το Ξυπόλητο Τάγμα.
Γενικά το κλίμα ήταν πολύ συγκινητικό. Ήρθαν άνθρωποι στη δίκη, με τους οποίους συζητούσαμε για την ολική άρνηση στράτευσης πριν από μία δεκαετία ως φοιτητές. Αλλά το ότι κινητοποίηθηκαν τόσοι άνθρωποι, πολλοί από αυτούς και άγνωστοι μέχρι τότε είναι ακριβώς αυτό που λέμε «ένταξη σε μία συλλογική κίνηση ανθρώπων». Αλληλεγγύη ακόμα και από ανθρώπους που δεν έχεις γνωρίσει στο παρελθόν. Είμαι σίγουρος ότι αν το περνούσα μόνος μου θα ήταν πολυ διαφορετικά.
Τελικά έφαγα 6 μήνες φυλάκιση με δύο χρόνια αναστολή. Αυτό σημαίνει ότι αν δεν με έπιαναν για κάτι μέσα σε αυτά τα δύο χρόνια, το έγκλημα θα παραγραφόταν, όπως κι έγινε. Διαφορετικά, κάνεις έξι μήνες φυλακή αλλά πρόκειται για μία εξαγοράσιμη ποινή έτσι κι αλλιώς. Έφαγα, επίσης, πρόστιμο 6.000 ευρώ από την εφορία.
Υπάρχουν δύο μεγάλα νομικά κενά στην όλη υπόθεση, αν μπορούμε να τα ονομάσουμε έτσι. Κατ΄αρχάς, αν και είσαι πολίτης, αφού δεν έχεις παρουσιαστεί και δεν έχεις πάρει τη στρατιωτική ταυτότητα, δικάζεσαι σε στρατιωτικό και όχι σε πολιτικό Δικαστήριο. Το δεύτερο μεγάλο κενό είναι ότι ο στρατός μπορεί να συνεχίζει να σε καλεί μέχρι τα 45, με αποτέλεσμα να ξεκινάει η όλη διαδικασία από την αρχή. Να δικάζεσαι και να καταδικάζεσαι ξανά και ξανά για το ίδιο αδίκημα, κάτι που προφανώς δεν συμβαίνει στα κανονικά Δικαστήρια. Έχω γνωστούς που δικάστηκαν (και πλήρωσαν) δύο και τρεις φορές, μέχρι που απηύδησαν και δέχτηκαν να κάνουν την εναλλακτική θητεία.
Με τη δουλειά δεν έχει προκύψει ποτέ θέμα. Μόνο μία φορά πριν από πέντε χρόνια με είχε ρωτήσει ένας εργοδότης αν είμαι εντάξει με το στρατό, ρωτώντας με δηλαδή αν έχω κάποιου είδους εκκρεμμότητα. Του απάντησα καταφατικά γιατί αν και δεν είχα πάει ακόμα, είχα ήδη αποφασίσει ότι θα γινόμουν ολικός αρνητής στράτευσης. Μεταξύ των συναδέλφων παίζουν συχνά συζητήσεις για τον στρατό· πού υπηρέτησαν, αν έκαναν κάποια αγγαρεία κτλ. Σε κάποιους κοντινούς μου ανθρώπους το λέω. Αν δεν τους νιώθω κοντά μου, απλά παρακάμπτω με χιούμορ την ερώτηση. Συνήθως λέω ότι μου άρεσε τόσο πολύ που πήγα δύο φορές.
Όσοι το ξέρουν πάντως, δεν αντέδρασαν άσχημα, συνήθως το βρίσκουν περίεργο. Με ρωτάνε αν όντως γίνεται και πώς το έκανα. Θα λέγαμε ότι υπάρχει μία αμηχανία περισσότερο.
Υπάρχει κόσμος που πηγαίνει στον στρατό και δεν τον ακουμπάει καθόλου αυτό που συμβαίνει. Κάποιοι μπορεί να είναι και συνηθισμένοι σε ένα πιο αυταρχικό πλαίσιο. Από την άλλη, υπάρχει και μία στατιστική που μιλάει για 12 αυτοκτονίες το χρόνο. Αυτό από μόνο πιστεύω ότι δείχνει κάποια πράγματα. Δεν ισχυρίζομαι ότι ο στρατός είναι σαν τη Χούντα, αλλά δεν μπορούμε να πούμε ότι πρόκειται και για κάτι τελείως ανώδυνο. Υποθέτω ότι ο καθένας το βιώνει διαφορετικά.
Αυτό αποδεικνύεται και από το πόσο εύκολα χορηγείται το Ι5. Δεν υπάρχει περίπτωση να μην το πάρει κάποιος. Γιατί αποκλείεται να πεις ότι έχεις πρόβλημα και να διακινδυνεύσει ο στρατός να πάθεις ή να κάνεις το οτιδήποτε. Επί της ουσίας πρόκειται για μία σιωπηρή παραδοχή του προβλήματος. Γνωρίζουν και οι ίδιοι ότι οι συνθήκες που επικρατούν εκεί μέσα είναι πολύ κακές.
Αν ο στρατός έχει κάποια λειτουργία, θα λέγαμε ότι είναι μία τελετουργία μύησης στον ανδρισμό. Δεν είναι τυχαίο ότι πολλά αγόρια όταν είναι μικρότερα ακούνε συχνά την ατάκα «Θα πας στρατό και θα στρώσεις».
Konstantinos Tsakalidis / SOOC
Η πλειοψηφία των ευρωπαϊκών χωρών είτε δεν έχει υποχρεωτική στράτευση, είτε η εναλλακτική θητεία δεν είναι καθόλου τιμωρητική. Η Ελλάδα, η Κύπρος και κάποιες λίγες ακόμα χώρες αποτελούν την εξαίρεση.
Και η εναλλακτική θητεία στην Ελλάδα είναι τιμωρητική για διάφορους λόγους. Πρώτον, αν είσαι αντιρρησίας συνείδησης πρέπει να περάσεις πρώτα από μία επιτροπή με δύο στρατιωτικούς και δύο καθηγητές Πανεπιστημίου οι οποίοι θα εξετάσουν αν έχεις όντως ζήτημα συνείδησης για να καταταγείς στο στρατό. Μπορεί να σου κάνουν ερωτήσεις του τύπου «Αν είσαι σε ένα παγκάκι με την κοπέλα σου και σας επιτεθεί κάποιος, δεν θα το χρησιμοποιήσεις;». Επί της ουσίας μία επιτροπή μπορεί να αποφασίσει αν εσύ έχεις πρόβλημα με τα όπλα ή όχι. Είναι τιμωρητική, επίσης, γιατί την εναλλακτική θητεία θα την κάνεις κάπου αρκετά μακρυά από τον τόπο διαμονής σου. Με τα 200 ευρώ που παίρνεις από την κοινωνική εργασία, καλείσαι να νοικιάσεις σπίτι και να καλύψεις τα έξοδά σου εκεί, πράγμα που δημιουργεί μία ασφυκτική κατάσταση. Και, τέλος, διαρκεί περισσότερους μήνες από την συμβατική.
Ολικός αρνητής στράτευσης
Το πρώτο χαρτί για την κατάταξη ήρθε τον Μάρτιο του 2014. Την απόφαση, ωστόσο, να γίνω ολικός αρνητής στράτευσης την είχα πάρει ήδη από τα πρώτα χρόνια που μπήκα στο Πανεπιστήμιο. Είχα αποφασίσει, δηλαδή, ότι θα γίνω ανυπότακτος, αλλά και ότι δεν ψηνόμουν να πάρω Ι5.
Σε γενικές γραμμές εκείνη την περίοδο ασχολιόμουν αρκετά με τα πολιτικά και, συγκεκριμένα, με τον αντιεξουσιαστικό χώρο. Ήμουν, λοιπόν, και εξακολουθώ να είμαι ιδεολογικά αντίθετος με τον στρατό, κυρίως γιατί θεωρώ ότι αποτελεί συμπύκνωση του εθνικισμού και του μιλιταρισμού, ακόμα και σε περιόδους που δεν βρισκόμαστε επί ποδός πολέμου. Δεν μου άρεσε ούτε το συμβολικό του πράγματος, ότι, δηλαδή, για εννιά μήνες θα είμαι με στολή, εθνόσημα και όπλα. Διαφωνούσα, επίσης με τη λογική «πήγαινε στο στρατό να γίνεις άντρας». Θεωρώ ότι μπορεί κανείς να φτιάξει δικές σου σημασίες και τρόπους για να είναι άντρας, μέσα από μία πιο φεμινιστική κοινωνικοποίηση. Αλλά ακόμα και να μην είχα πρόβλημα με όλα τα παραπάνω, ξέρω ότι δεν θα το άντεχα σαν διαδικασία. Πιστεύω ότι αργά ή γρήγορα θα κατέρρεα μέσα σε αυτό το πλαίσιο, θα τρελαινόμουν.
Konstantinos Tsakalidis / SOOC
Από κει και πέρα, το Ι5 το απέρριψα γιατί θεωρώ ότι η υποχρεωτική στράτευση είναι ένα ζήτημα πολιτικό. Πιστεύω ότι τα πολιτικά ζητήματα θα πρέπει να αντιμετωπίζονται συλλογικά και ότι μόνο μέσω των κινημάτων μπορούμε να επιφέρουμε αλλαγές. Αν και το συλλογικό σε αυτή την περίπτωση παίρνει έναν αστερίσκο, γιατί οι περισσότεροι από εμάς το κάνουμε μεμονωμένα, προσπάθησα να το συλλογικοποιήσω όσο γίνεται περισσότερο. Κατ’ αρχάς, ήθελα να το καταστήσω δημόσιο. Έγραψα ένα κείμενο όπου εξηγούσα τους λόγους για τους οποίους έγινα ολικός αρνητής στράτευσης και στο Δικαστήριο εξέφρασα ανοιχτά τις διαφωνίες μου.
Κάπως έτσι θεωρώ ότι η στάση μου εντάχθηκε μέσα σε μία συλλογική κίνηση εναντίωσης στο θεσμό της υποχρεωτικής στράτευσης. Για να το πούμε πολύ μπακαλίστικα, θεωρώ ότι αν γινόταν το αντίστοιχο τουλάχιστον από τον κόσμο του αντιεξουσιαστικού χώρου, θα μπορούσε να αλλάξει κάτι. Και οι πρώτοι αρνητές στράτευσης το 1980 θα μπορούσαν να πάρουν Ι5, δεν τους εμπόδιζε τίποτα. Αλλά το πήγαν αλλιώς και κάπως έτσι θεσμοθετήθηκε και η εναλλακτική θητεία που δεν υπήρχε πιο πριν. Θέλω να πω ότι παρά την κριτική που κάνουμε ορθώς στον ισχύοντα νόμο, δεν μπορούμε να παραγνωρίσουμε ότι η κίνησή τους έφερε μία κοινωνική αλλαγή, βελτίωσε μία κατάσταση.
Σε κάθε περίπτωση, ήταν μία απόφαση που είχα δουλέψει πολύ μέσα μου και την είχα συζητήσει με πολλούς ανθρώπους. Δεν είχα πολύ θετικό feedback. Παρ’ όλα αυτά ήμουν τυχερός γιατί ήταν πολύ υποστηρικτικό το οικογενειακό μου περιβάλλον. Φοβόντουσαν, προφανώς, για τις συνέπειες αυτού του πράγματος, αλλά δεν ήταν αρνητικοί. Σε αυτές τις περιπτώσεις η στάση που κρατά η οικογένεια είναι πολύ σημαντική. Υπάρχουν πολλά παιδιά που σκεφτόνται να μην πάνε στρατό, αλλά τελικά πηγαίνουν επειδή η οικογένεια ρητά ή άρρητα παράγει πιέσεις.
Έρχεται, λοιπόν, το χαρτί το 2014 κι εγώ δεν παρουσιάζομαι στο στρατόπεδο. Ακολούθησε η συνήθης διαδικασία. Με πήραν τηλέφωνο από την αστυνομία 2-3 φορές για να μου πουν ότι έχει έρθει το χαρτί και ότι πρέπει να παρουσιαστώ. Στο τηλέφωνο δεν είπα πολλά πράγματα, απλά πήγα στο ΑΤ και τους είπα ότι δεν θα πάω και ότι θα βγω ανυπότακτος. Η αστυνομία έτσι κι αλλιώς δεν ενδιαφέρεται ιδιαίτερα για αυτό, πρόκειται για ένα καθαρά γραφειοκρατικό ζήτημα.
Πέρασε ένα χρόνος μέχρι να οριστεί η δικάσιμος. Η δίκη θα γινόταν τον Οκτώβρη του ’15 στα Ιωάννινα, επειδή θα παρουσιαζόμουν κάπου στη Δυτική Ελλάδα και το αρμόδιο στρατοδικείο βρίσκεται εκεί. Στο διάστημα που μεσολάβησε, έγραψα το κείμενο που προανέφερα και που το διακινούσα διαδικτυακά σε πορείες που συμμετείχα και μαζί με κάποιους κοντινούς μου ανθρώπους τυπώσαμε μία αφίσα που αφισοκολλήσαμε σε Αθήνα, Θεσσαλονίκη και Ιωάννινα.
Στη δίκη ανεβήκαμε περίπου 15-20 άτομα από Αθήνα κι εκεί συναντήσαμε τα παιδιά από το Ξυπόλυτο Τάγμα. Θα λέγαμε ότι η αίθουσα ήταν γεμάτη. Το κλίμα, επομένως, δεν ήταν μοναχικό και υπήρχε και μία πολιτική πλαισίωση που έδινε το στίγμα.
Εγώ στο Δικαστήριο προτίμησα να επιχειρηματολογήσω με έναν περισσότερο βιωματικό και λιγότερο «ξύλινο» ύφος. Τους εξήγησα, δηλαδή, τους λόγους για τους οποίους διαφωνώ ιδεολογικά αλλά και ότι ήξερα ότι δεν θα το άντεχα. Στο Δικαστήριο μίλησαν, επίσης, κάποιοι κοντινοί μου άνθρωποι αλλά και μερικά παιδιά από το Ξυπόλητο Τάγμα.
Γενικά το κλίμα ήταν πολύ συγκινητικό. Ήρθαν άνθρωποι στη δίκη, με τους οποίους συζητούσαμε για την ολική άρνηση στράτευσης πριν από μία δεκαετία ως φοιτητές. Αλλά το ότι κινητοποίηθηκαν τόσοι άνθρωποι, πολλοί από αυτούς και άγνωστοι μέχρι τότε είναι ακριβώς αυτό που λέμε «ένταξη σε μία συλλογική κίνηση ανθρώπων». Αλληλεγγύη ακόμα και από ανθρώπους που δεν έχεις γνωρίσει στο παρελθόν. Είμαι σίγουρος ότι αν το περνούσα μόνος μου θα ήταν πολυ διαφορετικά.
Τελικά έφαγα 6 μήνες φυλάκιση με δύο χρόνια αναστολή. Αυτό σημαίνει ότι αν δεν με έπιαναν για κάτι μέσα σε αυτά τα δύο χρόνια, το έγκλημα θα παραγραφόταν, όπως κι έγινε. Διαφορετικά, κάνεις έξι μήνες φυλακή αλλά πρόκειται για μία εξαγοράσιμη ποινή έτσι κι αλλιώς. Έφαγα, επίσης, πρόστιμο 6.000 ευρώ από την εφορία.
Υπάρχουν δύο μεγάλα νομικά κενά στην όλη υπόθεση, αν μπορούμε να τα ονομάσουμε έτσι. Κατ΄αρχάς, αν και είσαι πολίτης, αφού δεν έχεις παρουσιαστεί και δεν έχεις πάρει τη στρατιωτική ταυτότητα, δικάζεσαι σε στρατιωτικό και όχι σε πολιτικό Δικαστήριο. Το δεύτερο μεγάλο κενό είναι ότι ο στρατός μπορεί να συνεχίζει να σε καλεί μέχρι τα 45, με αποτέλεσμα να ξεκινάει η όλη διαδικασία από την αρχή. Να δικάζεσαι και να καταδικάζεσαι ξανά και ξανά για το ίδιο αδίκημα, κάτι που προφανώς δεν συμβαίνει στα κανονικά Δικαστήρια. Έχω γνωστούς που δικάστηκαν (και πλήρωσαν) δύο και τρεις φορές, μέχρι που απηύδησαν και δέχτηκαν να κάνουν την εναλλακτική θητεία.
Με τη δουλειά δεν έχει προκύψει ποτέ θέμα. Μόνο μία φορά πριν από πέντε χρόνια με είχε ρωτήσει ένας εργοδότης αν είμαι εντάξει με το στρατό, ρωτώντας με δηλαδή αν έχω κάποιου είδους εκκρεμμότητα. Του απάντησα καταφατικά γιατί αν και δεν είχα πάει ακόμα, είχα ήδη αποφασίσει ότι θα γινόμουν ολικός αρνητής στράτευσης. Μεταξύ των συναδέλφων παίζουν συχνά συζητήσεις για τον στρατό· πού υπηρέτησαν, αν έκαναν κάποια αγγαρεία κτλ. Σε κάποιους κοντινούς μου ανθρώπους το λέω. Αν δεν τους νιώθω κοντά μου, απλά παρακάμπτω με χιούμορ την ερώτηση. Συνήθως λέω ότι μου άρεσε τόσο πολύ που πήγα δύο φορές.
Όσοι το ξέρουν πάντως, δεν αντέδρασαν άσχημα, συνήθως το βρίσκουν περίεργο. Με ρωτάνε αν όντως γίνεται και πώς το έκανα. Θα λέγαμε ότι υπάρχει μία αμηχανία περισσότερο.
Υπάρχει κόσμος που πηγαίνει στον στρατό και δεν τον ακουμπάει καθόλου αυτό που συμβαίνει. Κάποιοι μπορεί να είναι και συνηθισμένοι σε ένα πιο αυταρχικό πλαίσιο. Από την άλλη, υπάρχει και μία στατιστική που μιλάει για 12 αυτοκτονίες το χρόνο. Αυτό από μόνο πιστεύω ότι δείχνει κάποια πράγματα. Δεν ισχυρίζομαι ότι ο στρατός είναι σαν τη Χούντα, αλλά δεν μπορούμε να πούμε ότι πρόκειται και για κάτι τελείως ανώδυνο. Υποθέτω ότι ο καθένας το βιώνει διαφορετικά.
Αυτό αποδεικνύεται και από το πόσο εύκολα χορηγείται το Ι5. Δεν υπάρχει περίπτωση να μην το πάρει κάποιος. Γιατί αποκλείεται να πεις ότι έχεις πρόβλημα και να διακινδυνεύσει ο στρατός να πάθεις ή να κάνεις το οτιδήποτε. Επί της ουσίας πρόκειται για μία σιωπηρή παραδοχή του προβλήματος. Γνωρίζουν και οι ίδιοι ότι οι συνθήκες που επικρατούν εκεί μέσα είναι πολύ κακές.
Αν ο στρατός έχει κάποια λειτουργία, θα λέγαμε ότι είναι μία τελετουργία μύησης στον ανδρισμό. Δεν είναι τυχαίο ότι πολλά αγόρια όταν είναι μικρότερα ακούνε συχνά την ατάκα «Θα πας στρατό και θα στρώσεις».
Konstantinos Tsakalidis / SOOC
Η πλειοψηφία των ευρωπαϊκών χωρών είτε δεν έχει υποχρεωτική στράτευση, είτε η εναλλακτική θητεία δεν είναι καθόλου τιμωρητική. Η Ελλάδα, η Κύπρος και κάποιες λίγες ακόμα χώρες αποτελούν την εξαίρεση.
Και η εναλλακτική θητεία στην Ελλάδα είναι τιμωρητική για διάφορους λόγους. Πρώτον, αν είσαι αντιρρησίας συνείδησης πρέπει να περάσεις πρώτα από μία επιτροπή με δύο στρατιωτικούς και δύο καθηγητές Πανεπιστημίου οι οποίοι θα εξετάσουν αν έχεις όντως ζήτημα συνείδησης για να καταταγείς στο στρατό. Μπορεί να σου κάνουν ερωτήσεις του τύπου «Αν είσαι σε ένα παγκάκι με την κοπέλα σου και σας επιτεθεί κάποιος, δεν θα το χρησιμοποιήσεις;». Επί της ουσίας μία επιτροπή μπορεί να αποφασίσει αν εσύ έχεις πρόβλημα με τα όπλα ή όχι. Είναι τιμωρητική, επίσης, γιατί την εναλλακτική θητεία θα την κάνεις κάπου αρκετά μακρυά από τον τόπο διαμονής σου. Με τα 200 ευρώ που παίρνεις από την κοινωνική εργασία, καλείσαι να νοικιάσεις σπίτι και να καλύψεις τα έξοδά σου εκεί, πράγμα που δημιουργεί μία ασφυκτική κατάσταση. Και, τέλος, διαρκεί περισσότερους μήνες από την συμβατική.
Νίκος, 25
Ι5
Είχα αποφασίσει να αποφύγω τη στρατιωτική θητεία ήδη από την εφηβεία, όπου άρχισα να σκέφτομαι το πώς θα είναι στον στρατό. Πάντα με άγχωνε η ιδέα ότι θα είμαι υποχρεωτικά κλεισμένος κάπου, μακριά από την οικογένεια μου, με φαγητό που δεν θα μου αρέσει και με κάποιες εκατοντάδες άγνωστα άτομα. Οι λόγοι όμως ήτανε, κατά κύριο λόγο, ιδεολογικοί. Είμαι κατά της υποχρεωτικής στράτευσης και γενικά κατά της υποχρέωσης σε ό,τι θεωρώ λάθος. Θεωρώ, λοιπόν, ότι αν έκανα υποχρεωτικά κάτι που θεωρώ λάθος, θα το νομιμοποιούσα.
Επέλεξα το Ι5 γιατί σου εξασφαλίζει πως δεν θα έχεις προβλήματα στο μέλλον. Γενικά αναπαράγεται από πολλούς πως δεν μπορείς να μπεις στο δημόσιο, πως στιγματίζεσαι, πως δεν μπορείς να βρεις εύκολα δουλειά κτλ. Όλα είναι ψέματα για να σε φοβίσουν. Στην ουσία παίρνεις ένα χαρτί που γράφει πάνω πως έχεις απαλλαγεί με νόμιμο τρόπο. Δεν γράφει ούτε ότι έχεις ψυχιατρικά θέματα, ούτε ότι είσαι χρήστης ουσιών, ούτε τίποτα. Υπάρχει η αρχή προστασίας προσωπικών δεδομένων που δεν επιτρέπει σε κανέναν να δει για ποιον λόγο δεν πήγες φαντάρος.
Είχα απορρίψει την ολική άρνηση στράτευσης και την εναλλακτική θητεία από την αρχή. Το πρώτο γιατί επιφέρει κάποιες νομικές κυρώσεις και το δεύτερο γιατί σε υποχρεώνει να δουλεύεις αμισθί για 14 μήνες στην παραμεθόριο, αντί για 9 που διαρκεί η στρατιωτική θητεία.
Για να πάρεις το ψυχιατρικό Ι5 πρέπει πρώτα να έχεις πάρει δυο έτη αναβολών από την επιτροπή απαλλαγών του στρατιωτικού νοσοκομείου. Συνήθως οι αναβολές είναι ετήσιες, οπότε χονδρικά για να πάρεις οριστική απαλλαγή θα πρέπει να κάνεις την ίδια διαδικασία τρεις φορές. Μπορείς να την κάνεις είτε μέσω του φρουραρχείου που έχει λίγο παραπάνω τρέξιμο, είτε απευθείας μέσω του στρατοπέδου. Εγώ τις δυο πρώτες το έκανα μέσω του φρουραρχείου. Την τελευταία, ωστόσο, την έκανα μέσω στρατοπέδου και για αυτήν θα μιλήσουμε.
Konstantinos Tsakalidis / SOOC
Ας τα πάρουμε, όμως, από την αρχή. Φεβρουάριος 2017 και βλέπω στην ιντερνετική πλατφόρμα του στρατού πως αρχές Μαρτίου πρέπει να μπω μέσα. Με ζώνουν τα φίδια γιατί ξέρω πως ή τώρα ή ποτέ. Μιλάω με τον ψυχίατρο, μου σημειώνει την πάθηση που «έχω», τα φάρμακα που «παίρνω» και μου εξηγεί τον τρόπο που πρέπει να συμπεριφέρομαι. Ο Μάρτης έφτασε και η Άνοιξη με βρήκε μαζί με τη μάνα μου μέσα στο ΚΤΕΛ που πηγαίνει Αθήνα – Μέγαρα, με προορισμό το στρατόπεδο των ειδικών δυνάμεων στη Νέα Πέραμο.
Εκεί μου έδωσαν αντικειμενική άδεια μιας μέρας και μου ζήτησαν να ξαναπάω στο στρατόπεδο την επόμενη ημέρα για να πάρω το χαρτί της αναβολής. Βγαίνω από το στρατόπεδο, μπαίνω στο ΚΤΕΛ και επιστρέφω σπίτι. Όλο το βράδυ δεν έκλεισα μάτι από το άγχος στην ιδέα πως κάτι μπορεί να στραβώσει και να με κρατήσουν μέσα τελικά.
Τρίτη πρωί, άλουστος με μακριά γένια και κόκκινα μάτια, ξαναπάω στο στρατόπεδο και βλέπω πάλι το ίδιο θέαμα. Δεκάδες κοντοκουρεμένα, ψαρωμένα αγόρια με τσάντες στην πλάτη, ετοιμάζονται να περάσουν την πύλη και να παρουσιαστούν.
Μπαίνω μέσα, με πηγαίνουν πάλι έξω από την στρατολογία και για τις επόμενες δυο ώρες απλά περιμένω καθισμένος σε ένα παγκάκι, ακούγοντας του νεοσύλλεκτους να λένε για την πρώτη τους μέρα μέσα και κοιτώντας έναν «παλιό» να κάθεται σε μια καρέκλα και να καταπίνει τις τυρόπιτες τη μια πίσω από την άλλη.
Ώρα 10πμ και επιτέλους μας συγκεντρώνουν όλους μαζί για να φύγουμε για το 401 όπου θα περάσουμε από την επιτροπή των γιατρών. Πρώτα, όμως, μπαίνουμε μέσα στην στρατολογία όπου αφήνουμε τις ταυτότητες μας και μας φακελώνουν σε ένα ηλεκτρονικό υπολογιστικό σύστημα, που θα έλεγε και ο Φουσέκης.
Μας βάζουν σε μια σε σειρά όλους εμάς στους γιωτάδες και απλά περιμένουμε τον εκπαιδευτή να έρθει να μας φορτώσει στο πούλμαν για το 401. Θυμάμαι καθόμασταν στοιχισμένοι κάτω από ένα πεύκο με καφέ και τσιγάρο, ενώ οι δίπλα βαράγανε βήμα για την παρέλαση μέσα στη ζέστη. Λόγχος των γιωτάδων κανονικά.
Konstantinos Tsakalidis / SOOC
Μπαίνουμε στο πούλμαν, ξεκινάει το ταξίδι Μεγάλο Πεύκο – Γουδί και ακούω συζητήσεις μεταξύ φαντάρων που πηγαίνανε επίσης στο νοσοκομείο για άλλους λόγους. Σε κάποια φάση λένε για έναν που το προηγούμενο βράδυ έκλαιγε ενώ οι υπόλοιποι κοιμόντουσαν. Θλίψη.
Φτάνουμε και κάποια στιγμή έρχεται η σειρά μου να με εξετάσουν οι γιατροί. Με ρώτησαν αν είμαι σίγουρος για την αναβολή. Μου πρότειναν, επίσης, να μπω και αν δω ότι δεν την παλεύω να ζητήσω ξανά αναβολή. Αρνήθηκα.
Αργότερα, μας ανακοίνωσαν ποιοι πέρασαν και ποιοι κόπηκαν. Το είχα πάρει.
Επιστροφή στο στρατόπεδο, αυτή τη φορά γλυκιά αναμονή για να υπογράψει τα χαρτιά μας ο διοικητής και να φύγω μια για πάντα από εκεί μέσα. Η απαλλαγή μου έφτασε ζεστή – ζεστή, παίρνω την ταυτότητα μου πίσω και αποχαιρετώ.
Έφτασα σπίτι στις 7 το απόγευμα. Πέφτω στο κρεβάτι χαλαρός και απαλλαγμένος από κάθε άγχος. Ίσως ήτανε ο καλύτερος ύπνος που έριξα ποτέ.
Πέτρος, 32
Επιτροπή Αλληλεγγύης Στρατευμένων- Δίκτυο Ελεύθερων Φαντάρων Σπάρτακος
Μπήκα στον στρατό τον Οκτώβρη του 2011. Τότε ήμουν περίπου 27 χρονών. Γνώριζα από πριν την κατάσταση που έπαιζε στο στρατό, τόσο από φίλους, όσο και από την εμπλοκή μου στην Επιτροπή Αλληλεγγύης Στρατευμένων – Δίκτυο Ελεύθερων Φαντάρων Σπάρτακος. Μπήκα στο στρατό με ένα σκεπτικό «να κάνω και αυτό, να ξεμπερδεύω», αλλά με μία στάση διεκδίκησης και αγώνα, που να μπορεί να αλλάξει κάπως και τη δική μου καθημερινότητα αλλά και των συναδέλφων μου εντός του στρατοπέδου.
Οι πρώτες ώρες ενός ανθρώπου στο στρατό θα λέγαμε ότι είναι σοκαριστικές. Κατ’ αρχάς πηγαίνεις σε ένα κέντρο εκπαίδευσης με πάρα πολύ κόσμο. Εγώ, για παράδειγμα, όταν παρουσιάστηκα στην Αυλώνα, βρέθηκα μαζί με άλλα 2400 άτομα. Ένα ολόκληρο χωριό μέσα σε ένα στρατόπεδο. Φτάνεις σε ένα χώρο γεμάτο νεοσύλλεκτους, όπου δεν έχεις καταλάβει ακόμα τι ακριβώς γίνεται. Βρίσκεσαι σε ένα θάλαμο με 20 ή και 120 άλλους άνδρες όπου δεν υπάρχουν τουαλέτες και ζεστό νερό. Οι μερίδες του φαγητού είναι περιορισμένες και μικρές, υπάρχουν τεράστιες ελλείψεις σε ρουχισμό και είδη υγιεινής. Και, σε κάθε περίπτωση, είσαι πολύ μακρυά από το ζεστό σου σπίτι.
Συνήθως όταν αναφερόμαστε σε περικοπές σκεφτόμαστε την Παιδεία ή την Υγεία, χωρίς να αναλογιζόμαστε ότι η ίδια ακριβώς κατάσταση ισχύει κι εντός του στρατοπέδου. Έτσι, με οικονομικούς όρους, η στρατιωτική θητεία καταλήγει να είναι ένα δυσβάσταχτο χαράτσι, ειδικά για όσους αντιμετωπίζουν έτσι κι αλλιώς μεγάλες οικονομικές δυσκολίες. Συγκεκριμένα, ένας φαντάρος θέλει κατά μέσο όρο 3.000 ευρώ. Επωμίζεται το κόστος της μετακίνησής του και αναγκάζεται να κάνει μεγάλα έξοδα λόγω των ελλείψεων που υπάρχουν. Όταν το φαΐ που υπάρχει είναι πολύ κακό ποιοτικά ή ανεπαρκές, θα αναγκαστείς να ξοδέψεις κάποια λεφτά. Ας μην ξεχνάμε ότι μέσα στο στρατόπεδο υπάρχει φοβερή ένταση, οι ώρες που είσαι ξύπνιος είναι πολλές και γεμάτες δουλειές, κι επομένως, οι ενεργειακές ανάγκες είναι πολύ μεγαλύτερες. Το ίδιο ισχύει και για τον ρουχισμό. Χαρακτηριστικά, υπήρξε ένα διάστημα που δεν έδιναν στους φαντάρους ούτε το μπουφάν που δικαιούνται. Φανταστείτε τι σημαίνει για έναν φαντάρο να πηγαίνει στον Έβρο χωρίς μπουφάν.
Αυτά τα ζητήματα τα είδα κι εγώ όταν μπήκα στο στρατό. Όσο περνάει ο χρόνος καλείσαι, φυσικά, να αντιμετωπίσεις και άλλα πράγματα. Για παράδειγμα, όταν είχα πάει εγώ, την πρώτη περίοδο της ανόδου της Χρυσής Αυγής, αρχίσαμε να βλέπουμε από κοντά αυτό που λέμε «θύλακες» ή «σταγονίδια» στα σώματα ασφαλείας και στο στρατό. Αυτό επί της ουσίας σήμαινε παράβαση κανονισμών, με συνθήματα ρατσιστικού ή/και αλυτρωτικού χαρακτήρα.
Konstantinos Tsakalidis / SOOC
Ένα ακόμα σημαντικό πρόβλημα που αντιμετωπίσαμε ήταν η παραβίαση του προγράμματος. Επί της ουσίας, ενάντια στον κανονισμό, μας καταργούσαν αυτές τις λίγες ώρες που είχαμε για ξεκούραση, μεταξύ του μεσημεριανού φαγητού και της απογευματινής εκπαίδευσης, εξαναγκάζοντάς μας να κάνουμε επιπλέον αγγαρείες και ασκήσεις. Αποφασίσαμε να κάνουμε κάτι σαν συνέλευση και να διεκδικήσουμε το δικαίωμα στην ξεκούραση. Βγήκαμε στην αναφορά, το ζητήσαμε και το πετύχαμε. Ήταν κάτι πολύ μαζικό και το κλίμα ήταν σχεδόν πανηγυρικό όταν το κερδίσαμε.
Όταν τελειώνει η εκπαίδευση και βγαίνουν οι μεταθέσεις, αρχίζεις να βλέπεις πιο καθαρά αυτό που περιγράφουμε συχνά ως «βυσματοκρατία». Ανθρώπους που δεν έχουν τίποτα , να πηγαίνουν κάπου πολύ μακρυά με τον κίνδυνο να μην βγουν ποτέ έξω. Αρχίζεις να βλέπεις την αυθαιρεσία των από πάνω· να είσαι τυπικός, να κάνεις τα «προβλεπόμενα» και παρ’ όλα αυτά να τρως στερήσεις εξόδων και φυλακές. Βλέπεις, επίσης, τι σημαίνει για την ψυχολογία σου να κρατάς ένα όπλο, άδειο ή μη. Συνειδητοποιείς ότι δεν κουβαλάς μόνο το βάρος το όπλου, αλλά ότι σε βαραίνει, επίσης, η σκέψη ότι κρατάς κάτι που μπορεί να αφαιρέσει τη ζωή ενός ανθρώπου.
Υπάρχει και κάτι άλλο. Πριν πάω στρατό, είχα περάσει σε στρατιωτική σχολή, την οποία και παράτησα μέσα στις πρώτες 20 ημέρες. Αυτό που είχα συναντήσει εκεί με μεγαλύτερη ένταση και το ξαναβρήκα αργότερα στον στρατό, ήταν ότι αυτή η σκληρή ιεραρχία που υπάρχει δημιουργεί ένα σοβαρό καθεστώς μίσους. Ο από πάνω μισεί τον από κάτω και αντίστροφα. Ο τελευταίος τροχός της αμάξης είναι οι φαντάροι, που επωμίζονται ό,τι έρχεται από πάνω και διαπερνά κάθετα την ιεραρχία. Επομένως, σου δημιουργεί τα ίδια αντανακλαστικά. Μισείς τον από πάνω γιατί σε χώνει και ενίοτε τον διπλανό σου. Αυτό είναι και το μεγάλο στοίχημα για εμάς που υπερασπιζόμαστε «τον πολίτη με στολή» και το συνδικαλισμό στο στρατό. Ότι είμαστε όλοι μία συλλογικότητα που μοιράζεται κοινά προβλήματα.
Δώσαμε πολλούς αγώνες μέσα στο στρατόπεδο, οι περισσότεροι από τους οποίους ήταν επιτυχείς και βελτίωσαν την καθημερινότητά μας. Αλλά συνειδητοποίησαμε ότι οι αγώνες αυτοί χρειαζόντουσαν δημοσιοποίηση. Θέλαμε να σπάσουμε τα στεγανά της σιωπής που υπάρχουν μέσα στο στρατό. Κάπως έτσι έρχεσαι σε σύγκρουση με όλη τη στρατιωτική ηγεσία. Δεν είναι κάτι που μαθαίνει μόνο ο διοικητής σου, το μαθαίνει το υπουργείο, ο αρχηγός ΓΕΣ κτλ.
Η Επιτροπή Αλληλεγγύης Στρατευμένων- Δίκτυο Ελεύθερων Φαντάρων Σπάρτακος δημιουργήθηκε το 1996. Πριν από εμάς υπήρχαν διάφορες συλλογικότητες που είχαν κάνει πολύ σημαντικά πράγματα. Αυτές άρχισαν να ατονούν από το 1989 κι έτσι, πάνω στο κενό αλλά και την κληρονομιά που μας άφησαν, και με αφορμή το περιστατικό των Ιμίων, αποφασίσαμε να συγκροτήσουμε το Σπάρτακο. Το σκεπτικό ήταν να μπορούμε να παλεύουμε για μία καλύτερη καθημερινότητα εντός του στρατοπέδου αλλά και να δημιουργήσουμε ένα αντίπαλον δέος που θα μπλοκάρει τη στρατιωτική μηχανή.
Konstantinos Tsakalidis / SOOC
Κάτι τέτοιο προσπαθήσαμε να κάνουμε και το Δεκέμβρη του 2008, μετά τη δολοφονία του Αλέξη Γρηγορόπουλου. Τότε είχε βγει ένα γράμμα από τριάντα και πλέον μονάδες που αφενός δημοσιοποιούσε την πρόθεση του στρατού να επέμβει για να καταστείλει την εξέγερση της νεολαίας και αφετέρου δήλωνε ότι σε αυτή την περίπτωση, υπάρχει ένα αντίπαλον δέος στο εσωτερικό του στρατού που θα μπλοκάρει αυτή τη διαδικασία. Και πιστεύω ότι τελικά το πετύχαμε.
Υπάρχουν σύμμαχοι σε αυτό. Όσο αστείο και να ακούγεται, ένα μετρήσιμο κομμάτι της δουλειάς μας βγαίνει από τις μανάδες των φαντάρων. Πολλές φορές οι φαντάροι φοβούνται να μας καταγγείλουν κάτι που μπορεί να συμβαίνει μέσα στο στρατόπεδο. Επειδή, όμως, επικοινωνούν με τις οικογένειες τους, είναι πολύ συχνό φαινόμενο να δεχόμαστε γράμματα και τηλεφωνήματα από εκείνες. Είναι οι καλύτεροι σύμμαχοι.
Τα τελευταία χρόνια παρακολουθούμε μία μεγάλη αντίφαση. Από τη μία υπάρχει μία τάση από τα ευρωπαϊκά κράτη για επαναφορά της υποχρεωτικής στρατιωτικής θητείας. Αυτό το βλέπουμε να συμβαίνει και σε χώρες κατά τ’ άλλα προοδευτικές: Δανία, Φινλανδία, Ολλανδία. Συγκεκριμένα, από το 2015 και μετά παρατηρείται μία μεγάλη αύξηση των στρατιωτικών δαπανών. Αύξηση των στρατιωτικών δαπανών σημαίνει αύξηση του στρατιωτικού εξοπλισμού και αυτό με τη σειρά του, αύξηση των ανθρώπων που θα τον χειρίζονται. Γι΄αυτό δεν είναι τυχαίο ότι τώρα τελευταία ανοίγει και μία κουβέντα περί στράτευσης των γυναικών. Και στην Ελλάδα πρόσφατα ψηφίστηκε νόμος που προβλέπει την εθελοντική στράτευση των γυναικών.
Από την άλλη, παρατηρούμε ότι όλο και περισσότερος κόσμος έχει αρχίσει να γυρίζει την πλάτη στον στρατό. Αυτή η τάση θα λέγαμε ότι είναι πιο πλειοψηφική από ποτέ, πράγμα απολύτως λογικό. Πέραν από τους ιδεολογικούς λόγους που μπορεί να οδηγούν κάποιον στην απόρριψη του στρατού, η κατάσταση μέσα στο στρατόπεδο είναι πλέον ασφυκτική. Αυτό έχει να κάνει τόσο με τα αποτελέσματα της κρίσης, όσο και με την αύξηση της έντασης της πολεμικής προετοιμασίας. Οι ώρες ξεκούρασης πλέον είναι πολύ λιγότερες και η πίεση πολύ μεγαλύτερη. Έτσι, την προηγούμενη χρονιά είδαμε τις περισσότερες καταγεγραμμένες αυτοκτονίες φαντάρων και κατώτερων στελεχών.
Νομίζω ότι πλέον μπορούμε να αρχίσουμε να μιλάμε ανοιχτά για την κατάργηση της στρατιωτικής θητείας.
Konstantinos Tsakalidis / SOOC
Ι5
Είχα αποφασίσει να αποφύγω τη στρατιωτική θητεία ήδη από την εφηβεία, όπου άρχισα να σκέφτομαι το πώς θα είναι στον στρατό. Πάντα με άγχωνε η ιδέα ότι θα είμαι υποχρεωτικά κλεισμένος κάπου, μακριά από την οικογένεια μου, με φαγητό που δεν θα μου αρέσει και με κάποιες εκατοντάδες άγνωστα άτομα. Οι λόγοι όμως ήτανε, κατά κύριο λόγο, ιδεολογικοί. Είμαι κατά της υποχρεωτικής στράτευσης και γενικά κατά της υποχρέωσης σε ό,τι θεωρώ λάθος. Θεωρώ, λοιπόν, ότι αν έκανα υποχρεωτικά κάτι που θεωρώ λάθος, θα το νομιμοποιούσα.
Επέλεξα το Ι5 γιατί σου εξασφαλίζει πως δεν θα έχεις προβλήματα στο μέλλον. Γενικά αναπαράγεται από πολλούς πως δεν μπορείς να μπεις στο δημόσιο, πως στιγματίζεσαι, πως δεν μπορείς να βρεις εύκολα δουλειά κτλ. Όλα είναι ψέματα για να σε φοβίσουν. Στην ουσία παίρνεις ένα χαρτί που γράφει πάνω πως έχεις απαλλαγεί με νόμιμο τρόπο. Δεν γράφει ούτε ότι έχεις ψυχιατρικά θέματα, ούτε ότι είσαι χρήστης ουσιών, ούτε τίποτα. Υπάρχει η αρχή προστασίας προσωπικών δεδομένων που δεν επιτρέπει σε κανέναν να δει για ποιον λόγο δεν πήγες φαντάρος.
Είχα απορρίψει την ολική άρνηση στράτευσης και την εναλλακτική θητεία από την αρχή. Το πρώτο γιατί επιφέρει κάποιες νομικές κυρώσεις και το δεύτερο γιατί σε υποχρεώνει να δουλεύεις αμισθί για 14 μήνες στην παραμεθόριο, αντί για 9 που διαρκεί η στρατιωτική θητεία.
Για να πάρεις το ψυχιατρικό Ι5 πρέπει πρώτα να έχεις πάρει δυο έτη αναβολών από την επιτροπή απαλλαγών του στρατιωτικού νοσοκομείου. Συνήθως οι αναβολές είναι ετήσιες, οπότε χονδρικά για να πάρεις οριστική απαλλαγή θα πρέπει να κάνεις την ίδια διαδικασία τρεις φορές. Μπορείς να την κάνεις είτε μέσω του φρουραρχείου που έχει λίγο παραπάνω τρέξιμο, είτε απευθείας μέσω του στρατοπέδου. Εγώ τις δυο πρώτες το έκανα μέσω του φρουραρχείου. Την τελευταία, ωστόσο, την έκανα μέσω στρατοπέδου και για αυτήν θα μιλήσουμε.
Konstantinos Tsakalidis / SOOC
Ας τα πάρουμε, όμως, από την αρχή. Φεβρουάριος 2017 και βλέπω στην ιντερνετική πλατφόρμα του στρατού πως αρχές Μαρτίου πρέπει να μπω μέσα. Με ζώνουν τα φίδια γιατί ξέρω πως ή τώρα ή ποτέ. Μιλάω με τον ψυχίατρο, μου σημειώνει την πάθηση που «έχω», τα φάρμακα που «παίρνω» και μου εξηγεί τον τρόπο που πρέπει να συμπεριφέρομαι. Ο Μάρτης έφτασε και η Άνοιξη με βρήκε μαζί με τη μάνα μου μέσα στο ΚΤΕΛ που πηγαίνει Αθήνα – Μέγαρα, με προορισμό το στρατόπεδο των ειδικών δυνάμεων στη Νέα Πέραμο.
Εκεί μου έδωσαν αντικειμενική άδεια μιας μέρας και μου ζήτησαν να ξαναπάω στο στρατόπεδο την επόμενη ημέρα για να πάρω το χαρτί της αναβολής. Βγαίνω από το στρατόπεδο, μπαίνω στο ΚΤΕΛ και επιστρέφω σπίτι. Όλο το βράδυ δεν έκλεισα μάτι από το άγχος στην ιδέα πως κάτι μπορεί να στραβώσει και να με κρατήσουν μέσα τελικά.
Τρίτη πρωί, άλουστος με μακριά γένια και κόκκινα μάτια, ξαναπάω στο στρατόπεδο και βλέπω πάλι το ίδιο θέαμα. Δεκάδες κοντοκουρεμένα, ψαρωμένα αγόρια με τσάντες στην πλάτη, ετοιμάζονται να περάσουν την πύλη και να παρουσιαστούν.
Μπαίνω μέσα, με πηγαίνουν πάλι έξω από την στρατολογία και για τις επόμενες δυο ώρες απλά περιμένω καθισμένος σε ένα παγκάκι, ακούγοντας του νεοσύλλεκτους να λένε για την πρώτη τους μέρα μέσα και κοιτώντας έναν «παλιό» να κάθεται σε μια καρέκλα και να καταπίνει τις τυρόπιτες τη μια πίσω από την άλλη.
Ώρα 10πμ και επιτέλους μας συγκεντρώνουν όλους μαζί για να φύγουμε για το 401 όπου θα περάσουμε από την επιτροπή των γιατρών. Πρώτα, όμως, μπαίνουμε μέσα στην στρατολογία όπου αφήνουμε τις ταυτότητες μας και μας φακελώνουν σε ένα ηλεκτρονικό υπολογιστικό σύστημα, που θα έλεγε και ο Φουσέκης.
Μας βάζουν σε μια σε σειρά όλους εμάς στους γιωτάδες και απλά περιμένουμε τον εκπαιδευτή να έρθει να μας φορτώσει στο πούλμαν για το 401. Θυμάμαι καθόμασταν στοιχισμένοι κάτω από ένα πεύκο με καφέ και τσιγάρο, ενώ οι δίπλα βαράγανε βήμα για την παρέλαση μέσα στη ζέστη. Λόγχος των γιωτάδων κανονικά.
Konstantinos Tsakalidis / SOOC
Μπαίνουμε στο πούλμαν, ξεκινάει το ταξίδι Μεγάλο Πεύκο – Γουδί και ακούω συζητήσεις μεταξύ φαντάρων που πηγαίνανε επίσης στο νοσοκομείο για άλλους λόγους. Σε κάποια φάση λένε για έναν που το προηγούμενο βράδυ έκλαιγε ενώ οι υπόλοιποι κοιμόντουσαν. Θλίψη.
Φτάνουμε και κάποια στιγμή έρχεται η σειρά μου να με εξετάσουν οι γιατροί. Με ρώτησαν αν είμαι σίγουρος για την αναβολή. Μου πρότειναν, επίσης, να μπω και αν δω ότι δεν την παλεύω να ζητήσω ξανά αναβολή. Αρνήθηκα.
Αργότερα, μας ανακοίνωσαν ποιοι πέρασαν και ποιοι κόπηκαν. Το είχα πάρει.
Επιστροφή στο στρατόπεδο, αυτή τη φορά γλυκιά αναμονή για να υπογράψει τα χαρτιά μας ο διοικητής και να φύγω μια για πάντα από εκεί μέσα. Η απαλλαγή μου έφτασε ζεστή – ζεστή, παίρνω την ταυτότητα μου πίσω και αποχαιρετώ.
Έφτασα σπίτι στις 7 το απόγευμα. Πέφτω στο κρεβάτι χαλαρός και απαλλαγμένος από κάθε άγχος. Ίσως ήτανε ο καλύτερος ύπνος που έριξα ποτέ.
Πέτρος, 32
Επιτροπή Αλληλεγγύης Στρατευμένων- Δίκτυο Ελεύθερων Φαντάρων Σπάρτακος
Μπήκα στον στρατό τον Οκτώβρη του 2011. Τότε ήμουν περίπου 27 χρονών. Γνώριζα από πριν την κατάσταση που έπαιζε στο στρατό, τόσο από φίλους, όσο και από την εμπλοκή μου στην Επιτροπή Αλληλεγγύης Στρατευμένων – Δίκτυο Ελεύθερων Φαντάρων Σπάρτακος. Μπήκα στο στρατό με ένα σκεπτικό «να κάνω και αυτό, να ξεμπερδεύω», αλλά με μία στάση διεκδίκησης και αγώνα, που να μπορεί να αλλάξει κάπως και τη δική μου καθημερινότητα αλλά και των συναδέλφων μου εντός του στρατοπέδου.
Οι πρώτες ώρες ενός ανθρώπου στο στρατό θα λέγαμε ότι είναι σοκαριστικές. Κατ’ αρχάς πηγαίνεις σε ένα κέντρο εκπαίδευσης με πάρα πολύ κόσμο. Εγώ, για παράδειγμα, όταν παρουσιάστηκα στην Αυλώνα, βρέθηκα μαζί με άλλα 2400 άτομα. Ένα ολόκληρο χωριό μέσα σε ένα στρατόπεδο. Φτάνεις σε ένα χώρο γεμάτο νεοσύλλεκτους, όπου δεν έχεις καταλάβει ακόμα τι ακριβώς γίνεται. Βρίσκεσαι σε ένα θάλαμο με 20 ή και 120 άλλους άνδρες όπου δεν υπάρχουν τουαλέτες και ζεστό νερό. Οι μερίδες του φαγητού είναι περιορισμένες και μικρές, υπάρχουν τεράστιες ελλείψεις σε ρουχισμό και είδη υγιεινής. Και, σε κάθε περίπτωση, είσαι πολύ μακρυά από το ζεστό σου σπίτι.
Συνήθως όταν αναφερόμαστε σε περικοπές σκεφτόμαστε την Παιδεία ή την Υγεία, χωρίς να αναλογιζόμαστε ότι η ίδια ακριβώς κατάσταση ισχύει κι εντός του στρατοπέδου. Έτσι, με οικονομικούς όρους, η στρατιωτική θητεία καταλήγει να είναι ένα δυσβάσταχτο χαράτσι, ειδικά για όσους αντιμετωπίζουν έτσι κι αλλιώς μεγάλες οικονομικές δυσκολίες. Συγκεκριμένα, ένας φαντάρος θέλει κατά μέσο όρο 3.000 ευρώ. Επωμίζεται το κόστος της μετακίνησής του και αναγκάζεται να κάνει μεγάλα έξοδα λόγω των ελλείψεων που υπάρχουν. Όταν το φαΐ που υπάρχει είναι πολύ κακό ποιοτικά ή ανεπαρκές, θα αναγκαστείς να ξοδέψεις κάποια λεφτά. Ας μην ξεχνάμε ότι μέσα στο στρατόπεδο υπάρχει φοβερή ένταση, οι ώρες που είσαι ξύπνιος είναι πολλές και γεμάτες δουλειές, κι επομένως, οι ενεργειακές ανάγκες είναι πολύ μεγαλύτερες. Το ίδιο ισχύει και για τον ρουχισμό. Χαρακτηριστικά, υπήρξε ένα διάστημα που δεν έδιναν στους φαντάρους ούτε το μπουφάν που δικαιούνται. Φανταστείτε τι σημαίνει για έναν φαντάρο να πηγαίνει στον Έβρο χωρίς μπουφάν.
Αυτά τα ζητήματα τα είδα κι εγώ όταν μπήκα στο στρατό. Όσο περνάει ο χρόνος καλείσαι, φυσικά, να αντιμετωπίσεις και άλλα πράγματα. Για παράδειγμα, όταν είχα πάει εγώ, την πρώτη περίοδο της ανόδου της Χρυσής Αυγής, αρχίσαμε να βλέπουμε από κοντά αυτό που λέμε «θύλακες» ή «σταγονίδια» στα σώματα ασφαλείας και στο στρατό. Αυτό επί της ουσίας σήμαινε παράβαση κανονισμών, με συνθήματα ρατσιστικού ή/και αλυτρωτικού χαρακτήρα.
Konstantinos Tsakalidis / SOOC
Ένα ακόμα σημαντικό πρόβλημα που αντιμετωπίσαμε ήταν η παραβίαση του προγράμματος. Επί της ουσίας, ενάντια στον κανονισμό, μας καταργούσαν αυτές τις λίγες ώρες που είχαμε για ξεκούραση, μεταξύ του μεσημεριανού φαγητού και της απογευματινής εκπαίδευσης, εξαναγκάζοντάς μας να κάνουμε επιπλέον αγγαρείες και ασκήσεις. Αποφασίσαμε να κάνουμε κάτι σαν συνέλευση και να διεκδικήσουμε το δικαίωμα στην ξεκούραση. Βγήκαμε στην αναφορά, το ζητήσαμε και το πετύχαμε. Ήταν κάτι πολύ μαζικό και το κλίμα ήταν σχεδόν πανηγυρικό όταν το κερδίσαμε.
Όταν τελειώνει η εκπαίδευση και βγαίνουν οι μεταθέσεις, αρχίζεις να βλέπεις πιο καθαρά αυτό που περιγράφουμε συχνά ως «βυσματοκρατία». Ανθρώπους που δεν έχουν τίποτα , να πηγαίνουν κάπου πολύ μακρυά με τον κίνδυνο να μην βγουν ποτέ έξω. Αρχίζεις να βλέπεις την αυθαιρεσία των από πάνω· να είσαι τυπικός, να κάνεις τα «προβλεπόμενα» και παρ’ όλα αυτά να τρως στερήσεις εξόδων και φυλακές. Βλέπεις, επίσης, τι σημαίνει για την ψυχολογία σου να κρατάς ένα όπλο, άδειο ή μη. Συνειδητοποιείς ότι δεν κουβαλάς μόνο το βάρος το όπλου, αλλά ότι σε βαραίνει, επίσης, η σκέψη ότι κρατάς κάτι που μπορεί να αφαιρέσει τη ζωή ενός ανθρώπου.
Υπάρχει και κάτι άλλο. Πριν πάω στρατό, είχα περάσει σε στρατιωτική σχολή, την οποία και παράτησα μέσα στις πρώτες 20 ημέρες. Αυτό που είχα συναντήσει εκεί με μεγαλύτερη ένταση και το ξαναβρήκα αργότερα στον στρατό, ήταν ότι αυτή η σκληρή ιεραρχία που υπάρχει δημιουργεί ένα σοβαρό καθεστώς μίσους. Ο από πάνω μισεί τον από κάτω και αντίστροφα. Ο τελευταίος τροχός της αμάξης είναι οι φαντάροι, που επωμίζονται ό,τι έρχεται από πάνω και διαπερνά κάθετα την ιεραρχία. Επομένως, σου δημιουργεί τα ίδια αντανακλαστικά. Μισείς τον από πάνω γιατί σε χώνει και ενίοτε τον διπλανό σου. Αυτό είναι και το μεγάλο στοίχημα για εμάς που υπερασπιζόμαστε «τον πολίτη με στολή» και το συνδικαλισμό στο στρατό. Ότι είμαστε όλοι μία συλλογικότητα που μοιράζεται κοινά προβλήματα.
Δώσαμε πολλούς αγώνες μέσα στο στρατόπεδο, οι περισσότεροι από τους οποίους ήταν επιτυχείς και βελτίωσαν την καθημερινότητά μας. Αλλά συνειδητοποίησαμε ότι οι αγώνες αυτοί χρειαζόντουσαν δημοσιοποίηση. Θέλαμε να σπάσουμε τα στεγανά της σιωπής που υπάρχουν μέσα στο στρατό. Κάπως έτσι έρχεσαι σε σύγκρουση με όλη τη στρατιωτική ηγεσία. Δεν είναι κάτι που μαθαίνει μόνο ο διοικητής σου, το μαθαίνει το υπουργείο, ο αρχηγός ΓΕΣ κτλ.
Η Επιτροπή Αλληλεγγύης Στρατευμένων- Δίκτυο Ελεύθερων Φαντάρων Σπάρτακος δημιουργήθηκε το 1996. Πριν από εμάς υπήρχαν διάφορες συλλογικότητες που είχαν κάνει πολύ σημαντικά πράγματα. Αυτές άρχισαν να ατονούν από το 1989 κι έτσι, πάνω στο κενό αλλά και την κληρονομιά που μας άφησαν, και με αφορμή το περιστατικό των Ιμίων, αποφασίσαμε να συγκροτήσουμε το Σπάρτακο. Το σκεπτικό ήταν να μπορούμε να παλεύουμε για μία καλύτερη καθημερινότητα εντός του στρατοπέδου αλλά και να δημιουργήσουμε ένα αντίπαλον δέος που θα μπλοκάρει τη στρατιωτική μηχανή.
Konstantinos Tsakalidis / SOOC
Κάτι τέτοιο προσπαθήσαμε να κάνουμε και το Δεκέμβρη του 2008, μετά τη δολοφονία του Αλέξη Γρηγορόπουλου. Τότε είχε βγει ένα γράμμα από τριάντα και πλέον μονάδες που αφενός δημοσιοποιούσε την πρόθεση του στρατού να επέμβει για να καταστείλει την εξέγερση της νεολαίας και αφετέρου δήλωνε ότι σε αυτή την περίπτωση, υπάρχει ένα αντίπαλον δέος στο εσωτερικό του στρατού που θα μπλοκάρει αυτή τη διαδικασία. Και πιστεύω ότι τελικά το πετύχαμε.
Υπάρχουν σύμμαχοι σε αυτό. Όσο αστείο και να ακούγεται, ένα μετρήσιμο κομμάτι της δουλειάς μας βγαίνει από τις μανάδες των φαντάρων. Πολλές φορές οι φαντάροι φοβούνται να μας καταγγείλουν κάτι που μπορεί να συμβαίνει μέσα στο στρατόπεδο. Επειδή, όμως, επικοινωνούν με τις οικογένειες τους, είναι πολύ συχνό φαινόμενο να δεχόμαστε γράμματα και τηλεφωνήματα από εκείνες. Είναι οι καλύτεροι σύμμαχοι.
Τα τελευταία χρόνια παρακολουθούμε μία μεγάλη αντίφαση. Από τη μία υπάρχει μία τάση από τα ευρωπαϊκά κράτη για επαναφορά της υποχρεωτικής στρατιωτικής θητείας. Αυτό το βλέπουμε να συμβαίνει και σε χώρες κατά τ’ άλλα προοδευτικές: Δανία, Φινλανδία, Ολλανδία. Συγκεκριμένα, από το 2015 και μετά παρατηρείται μία μεγάλη αύξηση των στρατιωτικών δαπανών. Αύξηση των στρατιωτικών δαπανών σημαίνει αύξηση του στρατιωτικού εξοπλισμού και αυτό με τη σειρά του, αύξηση των ανθρώπων που θα τον χειρίζονται. Γι΄αυτό δεν είναι τυχαίο ότι τώρα τελευταία ανοίγει και μία κουβέντα περί στράτευσης των γυναικών. Και στην Ελλάδα πρόσφατα ψηφίστηκε νόμος που προβλέπει την εθελοντική στράτευση των γυναικών.
Από την άλλη, παρατηρούμε ότι όλο και περισσότερος κόσμος έχει αρχίσει να γυρίζει την πλάτη στον στρατό. Αυτή η τάση θα λέγαμε ότι είναι πιο πλειοψηφική από ποτέ, πράγμα απολύτως λογικό. Πέραν από τους ιδεολογικούς λόγους που μπορεί να οδηγούν κάποιον στην απόρριψη του στρατού, η κατάσταση μέσα στο στρατόπεδο είναι πλέον ασφυκτική. Αυτό έχει να κάνει τόσο με τα αποτελέσματα της κρίσης, όσο και με την αύξηση της έντασης της πολεμικής προετοιμασίας. Οι ώρες ξεκούρασης πλέον είναι πολύ λιγότερες και η πίεση πολύ μεγαλύτερη. Έτσι, την προηγούμενη χρονιά είδαμε τις περισσότερες καταγεγραμμένες αυτοκτονίες φαντάρων και κατώτερων στελεχών.
Νομίζω ότι πλέον μπορούμε να αρχίσουμε να μιλάμε ανοιχτά για την κατάργηση της στρατιωτικής θητείας.
Konstantinos Tsakalidis / SOOC
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου