Χαρταετός: Όλα όσα πρέπει να γνωρίζεις

Στην Αγγλία τον λένε “kite” από το όνομα ενός υπέροχου πουλιού, στην Ιαπωνία “τάκο” που σημαίνει χταπόδι (από τους πολλούς σπάγκους που κρέμονται από αυτόν), στο Μεξικό τον αποκαλούν...
“papalote” που σημαίνει πεταλούδα, στη Γερμανία “Drachen” που σημαίνει δράκος, ενώ στην Ελλάδα τον ξέρουμε ως “πετάκι” στη Θράκη, “φύσουνα” στα Επτάνησα ή, όπως είναι κοινώς γνωστός και αναγνωρίσιμος, ως “Χαρταετό”!

Ο χαρταετός κάθε χρόνο – πιστός στην ελληνική παράδοση - ανοίγει τα φτερά του την Καθαρά Δευτέρα και συνοδεύει την υπέροχη λαγάνα και τους λοιπούς σαρακοστιανούς μεζέδες, που έχουν την τιμητική τους! Σε περίπτωση όμως που δεν το γνωρίζεις, η “ουρά” αυτού του εθίμου δεν κρατά ούτε από την Ελλάδα, ούτε από τη χριστιανική παράδοση. Συγκεκριμένα, σύμφωνα με μαρτυρίες, ο πρώτος χαρταετός φαίνεται να πέταξε το 1000 π.Χ. στην Κίνα. Σύμφωνα με το έθιμο, πίστευαν ότι όσο πιο ψηλά πετάξει ο χαρταετός τόσο πιο πιθανό ήταν ο Θεός να δει τις ευχές τους που κρεμιόντουσαν πάνω του και να τις πραγματοποιήσει!

Τον 4ο π.Χ. αιώνα, ο αρχιμηχανικός Αρχύτας, του Τάραντος, χρησιμοποίησε στην αεροδυναμική του τον αϊτό σηματοδοτώντας την πρώτη εμφάνισή του στην Ελλάδα.

Λίγο πιο μετά, το 200 π.Χ, κατασκευάζονται στην Κίνα και στη Μαλαισία οι πρώτοι χαρταετοί από μετάξι και μπαμπού σε μορφή δράκου (που συχνά συναντάται στις χώρες αυτές μέχρι και σήμερα). Ακολούθησαν η Κορέα και η Ιαπωνία, όπου οι χαρταετοί εμπλουτίστηκαν με περισσότερα σχέδια.

Πολλά χρόνια αργότερα, το 1.400 μ.Χ., κάνουν την εμφάνισή τους οι πρώτοι χαρταετοί και στη Γηραιά Ήπειρο, από ευρωπαίους εξερευνητές που επιστρέφουν από την Ασία. Και κάπως έτσι αυτό που ξεκίνησε ως έθιμο, ως μέσο επικοινωνίας του ανθρώπου με τον Θεό, γίνεται απολαυστικό παιχνίδι και με τον καιρό μετατρέπεται σε επιστημονική έμπνευση!


Ο χαρταετός… αλλιώς!
Εμείς τον ξέρουμε ως το παραδοσιακό αξεσουάρ της Καθαράς Δευτέρας και τον έχουμε άρρηκτα συνδεδεμένο με το παιχνίδι και τις πολύχρωμες εναλλαγές στον ελληνικό ουρανό! Όμως, από τη μέτρηση της θερμοκρασίας και της ταχύτητας των ανέμων, μέχρι τη μελέτη της ατμόσφαιρας, του ηλεκτρισμού, τις αεροφωτογραφίσεις, αλλά ακόμα και τα extreme sports, ο χαρταετός, διανύοντας τον χρόνο, χρησιμοποιήθηκε με αρκετή δημιουργικότητα από τον επιστημονικό – και όχι μόνο - κόσμο. Έσωσε ναυαγούς, έστειλε στρατιωτικά σήματα, κίνησε κάρα και αυτοκίνητα, και τόσα πολλά ακόμα. Κάνοντας μία ιστορική αναδρομή, θα δούμε ότι υπάρχουν χρονιές - σταθμοί, που με τη συμβολή των αιώνιων αιθέριων χορευτών άλλαξε ο ρους της ιστορίας:1749. Ο Σκωτσέζος μετεωρολόγος Alexander χρησιμοποίησε χαρταετούς με θερμόμετρα για να καταγράψει και να μελετήσει τις μεταβολές της θερμοκρασίας σε μεγάλο υψόμετρο.

1752. Ο Βενιαμίν Φραγκλίνος πραγματοποιεί – το διάσημο πλέον – πείραμά του με τον χαρταετό και το κλειδί, για να αποδείξει ότι οι αστραπές δεν είναι τίποτα άλλο παρά στατικός ηλεκτρισμός.

1799 – 1809. Ο σερ George Cayley έχοντας ως όραμα να κατασκευάσει μια μηχανή που να μεταφέρει τον άνθρωπο στον αέρα, πειραματίζεται με τους χαρταετούς και το 1853 τα καταφέρνει! Πέτυχε να πετάξει το πρώτο ανεμοπλάνο, που μπόρεσε να σηκώσει το βάρος ενός ατόμου για σαράντα ολόκληρα δευτερόλεπτα.

1833. Βρετανός μετεωρολόγος χρησιμοποίησε χαρταετούς για να ανυψώνει ανεμόμετρα, ώστε να καταγράφει και να μελετά τις ταχύτητες των ανέμων σε διάφορα υψόμετρα.

1887. Ο Ε.Β. Archibald τράβηξε τις πρώτες αεροφωτογραφίες χρησιμοποιώντας χαρταετούς.

1903. Ο Samuel Franklin Cody διέσχισε τη Μάγχη με ένα όχημα που το κινούσαν αποκλειστικά χαρταετοί.

1939-1945. Κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκόσμιου Πολέμου, οι χαρταετοί χρησιμοποιήθηκαν ως στόχοι βολής.

19ος & 20ος αιώνας. Οι χαρταετοί χρησιμοποιήθηκαν για να σηκώνουν στρατιωτικούς παρατηρητές σε τέτοια ύψη από όπου θα μπορούσαν να παρατηρήσουν τις κινήσεις των εχθρικών στρατευμάτων.

Η τελευταία εξέλιξη του χαρταετού είναι στον αθλητισμό και συγκεκριμένα στα extreme sports, όπου τον συναντάμε να “παίζει” άλλοτε με τα κύματα (kite surf) άλλοτε με το χιόνι (snow kitesurfing) και κάποιες άλλες φορές με το δρόμο (Kite Skateboarding).


Ο χαρταετός στον κόσμο!
Μπορεί να έχει τις ρίζες του βαθιά στο χρόνο και να βοήθησε την ανθρωπότητα ποικιλοτρόπως, ο χαρταετός, όμως, δεν παύει να είναι ένα “όχημα” που χρησιμοποιείται σε διάφορα έθιμα ανά τον κόσμο, με τον δικό του ιδιαίτερο τρόπο.

Για παράδειγμα, στην Κίνα διοργανώνονται κάθε χρόνο διαγωνισμοί για την ανάδειξη του πιο όμορφου χαρταετού· οι περισσότεροι από τους χαρταετούς αυτούς, όχι μόνο αναπαριστούν δράκους, ψάρια και άλλα αιώνια σύμβολα της μακρινής Ανατολής, αλλά συχνά έχουν ενσωματωμένες σφυρίχτρες ή σωλήνες - που μπορούν να βγάλουν μουσικούς ήχους χάρη στον αέρα που περνά από μέσα τους - δημιουργώντας έτσι ένα μαγευτικό υπερθέαμα εικόνας και ήχου. Η κατασκευή του χαρταετού θεωρείται ιεροτελεστία, γι' αυτό και η ανάδειξη του καλύτερου κρίνεται σε κάθε της στάδιο (από την κατασκευή του έως και το πέταγμά του).Στην Οσάκα της Ιαπωνίας, η 5η ημέρα του Μαΐου είναι το “Κοντομόνο-χι” ή αλλιώς η Μέρα των Παιδιών. Αυτήν την ημέρα οι οικογένειες με μικρούς γιους συνηθίζουν να ανεμίζουν στον κήπο πολύχρωμες κορδέλες και πελώριους χαρταετούς σε σχήμα κυπρίνου (ναι, ναι, το ψάρι), που τους έχουν δέσει σ’ ένα μεγάλο στύλο από μπαμπού, στου οποίου την κορυφή στέκει περήφανα ένας ανεμόμυλος. Οι γιρλάντες και οι χαρταετοί - κυπρίνοι συμβολίζουν την οικογένεια: ο πρώτος χαρταετός τον πατέρα, ο δεύτερος τη μητέρα και ο τρίτος το παιδί - γιο. Η επιλογή του κυπρίνου δεν είναι τυχαία, καθώς το συγκεκριμένο ψάρι είναι δυνατό και ξεχωρίζει γιατί κολυμπάει κόντρα στο ρεύμα και πετάγεται ψηλά πάνω από την επιφάνεια του νερού. Έτσι, ο κυπρίνος αποτελεί ένα καλό παράδειγμα για τους μικρούς Ιάπωνες, που πρέπει να μάθουν και εκείνοι να ξεπερνούν κάθε εμπόδιο της ζωής με δύναμη και αποφασιστικότητα.

Ένα ακόμα έθιμο, που πραγματοποιείται εδώ και χιλιάδες χρόνια στη Βόρεια Ινδία, ακούει στο όνομα “Basant” και αποτελεί μία από τις πιο εντυπωσιακές γιορτές. Με αυτήν τη γιορτή – η οποία χαρακτηρίζεται από ξέφρενο γλέντι μικρών και μεγάλων - υποδέχονται στο Πακιστάν την άνοιξη, κάθε Φεβρουάριο. Στόχος όλων είναι να κατακτήσουν με τον χαρταετό τους τον ουρανό! Η χρήση των καλύτερων υλικών (π.χ. ανθεκτικότερος σπάγκος, ο οποίος επικαλύπτεται με σκόνη γυαλιού) σε συνδυασμός με τους επιδέξιους χειρισμούς - που γίνονται κυρίως από τις ταράτσες των σπιτιών – καθώς και η έξυπνη άμυνα αλλά και οι δυναμικές επιθέσεις, μπορούν να εξασφαλίσουν τον στόχο αυτό!

Και φτάνουμε στην Ελλάδα μας, όπου η παράδοση θέλει οι χαρταετοί να κατασκευάζονται από παιδιά, με ή χωρίς τη βοήθεια των μεγάλων, με απλά υλικά όπως χαρτί, καλάμι ή λεπτό πηχάκι, σπάγκο και εφημερίδες και με περισσεύματα από τις αποκριάτικες κορδέλες. Μία παράδοση που σπάνια βλέπουμε να τηρείται στις μέρες μας, μιας και οι μοντέρνοι, εντυπωσιακοί και πλαστικοί χαρταετοί σε φαντασμαγορικά σχέδια έχουν πάρει τη θέση τους. Ο χαρταετός, όμως, είναι τόσα περισσότερα από ένα αντικείμενο που ίπταται στους αιθέρες. Είναι η χαρά των μικρών και των μεγάλων την ώρα που τρέχουν με την καλούμπα στο χέρι. Είναι η αγωνία για το δημιούργημά σου και τις πτητικές του ικανότητες. Είναι το παιχνίδι της δημιουργίας και το πανηγύρι της Καθαρά Δευτέρας που – κατά τη δική μας άποψη – σε προσκαλεί με σπάγκο, καλάμια και χαρτί να φτιάξεις το δικό σου χαρταετό και να τον αφήσεις ελεύθερο να “ζωγραφίσει” μία πολύχρωμη διαδρομή χαράς στον μπλε καμβά του ουρανού!

Δες το παραπάνω βίντεο και δώσε τη δική σου διάσταση στον χαρταετό σου. Φτιάξτε τον μαζί με τα παιδιά – έχει περισσότερη πλάκα – και χρησιμοποιήστε ότι βάλει ο νους σου, από σακούλες μέχρι ζωγραφιές των παιδιών. Ζήσε τη χαρά της δημιουργίας! Μη βάλεις όριο στη φαντασία σου!

Καιρού επιτρέποντος, λοιπόν, τρέξε στους αγρούς και στις εξοχές, πάρε μαζί σου τον Handmade Χαρταετό σου, αμόλα καλούμπα και… πέρνα καλά την Καθαρά Δευτέρα!

yellowday